Σάββατο 25 Ιουνίου 2016

Η ιστορία του Δημοψηφίσματος: από τον 13ο αιώνα και την Ελβετία μέχρι σήμερα


Τα δημοψηφίσματα είναι κοινά χαρακτηριστικά πολλών δημοκρατιών, αλλά σπάνια στη σύγχρονη εποχή. Σε ολόκληρη την Ιστορία, τα δημοψηφίσματα είχαν μια περίπλοκη κληρονομιά, οδηγώντας πολλές χώρες σε πολιτική ανεξαρτησία, ενώ, σε άλλες περιπτώσεις, επιτρέποντας δικτάτορες να νομιμοποιήσουν τη βασιλεία τους.



Τα πρώτα στοιχεία δημοψηφίσματος, όπως το γνωρίζουμε, ήταν τον 13ο αιώνα στην Ελβετία, όταν συγκεντρώθηκαν οι άνδρες και αποφάσισαν δια της ανάτασης των χεριών. Η χώρα έγινε αργότερα κάτι σαν την πρωτεύουσα του δημοψήφισμα παγκοσμίως, ενσωματώνοντας την πρακτική στο ελβετικό σύνταγμα το 1847. Σήμερα, οποιοδήποτε θέμα δέχεται πάνω από 100.000 υπογραφές μέσα σε 18 μήνες πηγαίνει σε δημόσια ψηφοφορία. Ήδη έχουν διεξαχθεί 9 το 2016 και 180 τα τελευταία 20 χρόνια.

Σε άλλα μέρη όμως, το δημοψήφισμα έχει μια σκοτεινή ιστορία. Ο πρώην πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Κλέμεντ Άττλη, αποκάλεσε το δημοψήφισμα "ξένη" κατάσταση, επειδή "ήταν μέσο του ναζισμού και του φασισμού". Ο Άττλη αναφερόταν στη Γερμανία, η οποία χρησιμοποίησε δημοψηφίσματα για την έγκριση τεράστιας δύναμης προς τον Χίτλερ, όπως και το 1934, όταν σε δημόσια ψηφοφορία ο Χίτλερ αναδείχτηκε καγκελάριος και πρόεδρος της χώρας.

Σε άλλες χώρες, όμως, έχουν χρησιμοποιηθεί για καλό σκοπό, όπως συνέβη για να κερδίσει μια χώρα την αυτοδιάθεση της και να αποβάλλουν τους αυτοκράτορες τους. Το 1958, για παράδειγμα, η Γκαμπόν, η Σενεγάλη, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Μαδαγασκάρη, το Κονγκό, το Τσαντ και ο Νίγηρας ψήφισαν για να αποσχιστούν από τη Γαλλία. Το ίδιο συνέβη και μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, όταν η Λετονία, η Λιθουανία, η Γεωργία και η Ουκρανία ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας τους. Πιο πρόσφατα, το Μαυροβούνιο έκανε το ίδιο το 2006, ενώ και οι άνθρωποι στο Νότιο Σουδάν ψήφισαν ώστε να ανεξαρτητοποιηθούν το 2011.

Στις ΗΠΑ όμως, δεν υπάρχει μηχανισμός για εθνικά δημοψηφίσματα, κυρίως επειδή οι ιδρυτές τους πίστευαν ότι θα μπορούσε να υπονομεύσει ένα ομοσπονδιακό σύστημα, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να παρέχει αυτονομία στις πολιτειακές κυβερνήσεις. Και όμως, 24 πολιτείες έχουν δημοψηφίσματα σε δύο μορφές. Το πρώτο δημοψήφισμα των ΗΠΑ πιστεύεται ότι έλαβε χώρα στη Μασαχουσέτη το 1788, ενώ οι πολιτείες του Νότου διεξήγαγαν δημοψήφισμα που πρότεινε την απόσχιση πριν το ξέσπασμα του Αμερικανικού Εμφυλίου.

Το πρώτο βρετανικό δημοψήφισμα διεξήχθη το 1973 -το Brexit είναι το 11ο και η δεύτερη φορά που το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιεί δημοψήφισμα για να καθοριστεί η μελλοντική σχέση του με την Ευρώπη. Το 1975, η Βρετανία με συντριπτική πλειοψηφία ψήφισε να παραμείνει στην Ε.Ο.Κ., τον προκάτοχό της Ε.Ε..

Στην Ελλάδα


Στην Ελλάδα, το πρώτο δημοψήφισμα έγινε το τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου του 1862, με πρωτοβουλία της προσωρινής κυβέρνησης, που είχε προκύψει από την έκπτωση του Όθωνα, με αντικείμενο το πρόσωπο του νέου βασιλιά. Η ψηφοφορία δεν ήταν μυστική, καθώς οι εκλογές έγραφαν το όνομα που προτιμούσαν σε δημόσια πρωτόκολλα. Νικητής σ' αυτό αναδείχθηκε ο Άγγλος πρίγκηπας Αλφρέδος -93 εκλογείς ψήφισαν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Ο Αλφρέδος δεν απεδέχθη την εκλογή, καθώς το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830 απαγόρευε την εκλογή στον ελληνικό θρόνο μέλους των δυναστειών των τριών Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας), που είχαν εμπλακεί στην ανεξαρτησία της Ελλάδας. Έτσι, η Εθνοσυνέλευση στις 18 Μαρτίου 1863 επέλεξε ως βασιλιά των Ελλήνων τον Δανό πρίγκηπα Γεώργιο του οίκου Χολστάιν-Σόντερμπουργκ-Γκλίξμπουργκ.

Το δημοψήφισμα θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας με το Σύνταγμα του 1927 (άρθρο 125 παρ. 2) και αφορά το συνταγματικό δημοψήφισμα (στο ισχύον Σύνταγμα του 1975 ρυθμίζεται στο άρθρο 44 παρ. 2).

Στη χώρα μας έχουν γίνει συνολικά οκτώ δημοψηφίσματα μέσα σε 95 χρόνια (1920-2015), όπου κυριαρχούσε το πολιτειακό ζήτημα (βασιλευομένη ή αβασίλευτη δημοκρατία). Τα 6 αφορούσαν το πολιτειακό, ένα την έγκριση Συντάγματος και ένα εθνικό θέμα. Μάλιστα, τα 3 από τα 8 δημοψηφίσματα διενεργήθηκαν από δικτατορικές κυβερνήσεις.

Περισσότερα για τα ελληνικά δημοψηφίσματα εδώ

από: atlas obscura

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου