Το Βραβείο Νόμπελ είναι τα γνωστά ετήσια διεθνή βραβεία που απονεμήθηκαν -έπειτα από την διαθήκη που άφησε ο Σουηδός εφευρέτης Άλφρεντ Νόμπελ και την ίδρυση των βραβείων το 1895- για πρώτη φορά το 1901 στη Φυσική, στη Χημεία, στη Φυσιολογία ή Ιατρική, στη Λογοτεχνία και στην Ειρήνη. Το 1968 δημιουργήθηκε το Βραβείο στις Οικονομικές Επιστήμες της Τράπεζας της Σουηδίας στη Μνήμη του Νόμπελ.
Μεταξύ του 1901 και του 2012, τα Βραβεία Νόμπελ και το Βραβείο Οικονομικών Επιστημών απονεμήθηκαν 555 φορές σε 856 άτομα και οργανισμούς. Αν υπολογίσουμε ότι μερικοί να έχουν λάβει το Βραβείο περισσότερες από μία φορά, έχουμε ένα σύνολο από 835 άτομα και 21 οργανισμούς.
Δείτε ακόμη:
Γιατί δεν υπάρχει Νόμπελ Μαθηματικών
Το Νόμπελ Ειρήνης απονέμεται στο Όσλο της Νορβηγίας, ενώ τα άλλα απονέμονται στη Στοκχόλμη. Αναλυτικότερα, οι επιτροπές που απονέμουν το κάθε βραβείο είναι:
- η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών το Νόμπελ Φυσικής, το Νόμπελ Χημείας, το Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Τράπεζας της Σουηδίας στη Μνήμη του Άλφρεντ Νόμπελ,
- το Ινστιτούτο Καρολίνσκα το Νόμπελ Ιατρικής,
- η Σουηδική Ακαδημία το Νόμπελ Λογοτεχνίας και
- η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ (ορίζεται από το Κοινοβούλιο της Νορβηγίας) το Νόμπελ Ειρήνης.
Μέχρι σήμερα βραβείο Νόμπελ έχουν κερδίσει τρεις Έλληνες. Δυο φορές έχει απονεμηθεί το Νόμπελ Λογοτεχνίας σε Έλληνες: στον Γιώργο Σεφέρη το 1963 και στον Οδυσσέα Ελύτη το 1979. Το 2010 το Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες απονεμήθηκε στον Ελληνοκύπριο Χριστόφορο Πισσαρίδη (από κοινού με τους Πίτερ Ντάιαμοντ και Ντέιλ Μόρτενσεν για "τις αναλύσεις των αγορών με αναζήτηση τριβών").
Πριν όμως αρχίσουν οι απονομές το 1901, υπήρχαν οι πρώτες δυσκολίες. Δείτε μερικές παράξενες ιστορίες και γεγονότα, μερικές εκ των οποίων έχουν ειπωθεί από τους ίδιους τους βραβευθέντες.
Ο Άλφρεντ Νόμπελ - πηγή
Οι επιτηδευμένοι λόγοι
Οι βραβευθέντες δεν μπορούν να εκφωνήσουν τον λόγο τους ελεύθερα κατά τη διάρκεια του συμποσίου στην τελετή απονομής, σύμφωνα με τον Αμερικανό Ράντι Σέκμαν (Randy Schekman - Νόμπελ Ιατρικής 2013 από κοινού με τον Αμερικανό Τζέιμς Ρόθμαν και τον Γερμανό Τόμας Ζούντχοφ για "τις ανακαλύψεις τους γύρω από τον μηχανισμό ρύθμισης μεταφοράς κυστιδίων, ένα μείζον σύστημα μεταφοράς στα κύτταρά μας"). Λέει λοιπόν ο Σέκμαν ότι το κείμενο πρέπει να βρίσκεται στα χέρια των υπεύθυνων (το συγκεκριμένο δίνεται από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα) περισσότερο από 24 ώρες πριν, για να μεταφραστεί στα σουηδικά.
Κατά τη διάρκεια φυλάκισης
Τρεις βραβευθέντες ήταν στη φυλακή όταν παρέλαβαν το βραβείο, όλοι τους νικητές του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης.
Το 1935 ο Γερμανός δημοσιογράφος και πρωτοπόρος του κινήματος για την ειρήνη Καρλ φον Οσιέτσκι (Carl von Ossietzky), το 1991 η Αούνγκ Σαν Σου Κι από την Βιρμανία, για "τον ειρηνικό και μη-βίαιο αγώνα της κατά της στρατιωτικής δικτατορίας" και το 2010 ο Κινέζος Λιου Σιαομπό για "τον μακροχρόνιο και ειρηνικό αγώνα του για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Κίνα".
Πόσο αξίζει;
Ο Αμερικανός φυσικός Λέον Μαξ Λέντερμαν (Leon Lederman), που κέρδισε το Νόμπελ Φυσικής το 1988 από κοινού με τους Μέλβιν Σβαρτς και Τζακ Στάινμπεργκερ για "τη μέθοδο ακτινοβολίας νετρίνου και για την αποσαφήνιση της διπλέτας των λεπτονίων μέσω της ανακάλυψης του νετρίνου του μιονίου", πούλησε το βραβείο για να καλύψει έξοδα ιατρικής περίθαλψης. Ο αγοραστής, του οποίου η ταυτότητα δεν δόθηκε στη δημοσιότητα, πλήρωσε 765.000 δολάρια. Μόνο δύο βραβεία έχουν πουληθεί ενώ ο νικητής βρισκόταν εν ζωή. Και οι δύο οι πωλήσεις σημειώθηκαν πέρυσι.
Ανταποδοτική πολιτική
Ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος Alisher Usmanov πλήρωσε 4,7 εκατομμύρια δολάρια για να αγοράσει το Νόμπελ Ιατρικής 1962 που απονεμήθηκε στον Αμερικανό μοριακό βιολόγο, γενετιστή και ζωολόγος Τζέιμς Ντιούι Γουότσον (James Watson - από κοινού με τους Φράνσις Χάρι Κόμπτον Κρικ και Μόρις Γουίλκινς για "τις ανακαλύψεις τους αναφορικά με τη μοριακή δομή των νουκλεϊκών οξέων και της σημασίας τους ως κέντρου μεταφοράς πληροφοριών σε ζωντανούς οργανισμούς", πιο απλά για την ανακάλυψη της δομής του DNA), αλλά στη συνέχεια έδωσε το μετάλλιο πίσω στον βραβευθέντα. Ο Usmanov είπε ότι το μετάλλιο θα πρέπει να παραμείνει στον νικητή και ότι τα χρήματα που πλήρωσε για να το αποκτήσει θα πρέπει να πάνε στην έρευνα.
Ενοχλητική ασφάλεια
Ο Νομπελίστας Μπράιαν Σμιντ (Brian Schmidt), που κέρδισε το Νόμπελ Φυσικής το 2011 από κοινού με τους Σαμ Περλμάτερ και Άνταμ Ρις για "την ανακάλυψη της επιταχυνόμενης διαστολής του Σύμπαντος από παρατηρήσεις των μακρινών υπερκαινοφανών", είχε πρόβλημα στο να περάσει το χρυσό μετάλλιο από την ασφάλεια του αεροδρομίου.
"Θα νομίζει κανείς ότι μεταφέροντας ένα βραβείο Νόμπελ θα είναι κάτι το φυσιολογικό, μέχρι που δοκίμασα να φύγω από το Fargo (Βόρεια Ντακότα, ΗΠΑ) με αυτό μαζί μου και να περάσω από το μηχάνημα των ακτίνων Χ", δήλωσε.
Ο γηραιότερος και η νεότερη βραβευθέντες
Ο μέσος όρος ηλικίας των βραβευθέντων, σε όλες τις κατηγορίες, είναι 59 χρονών.
Ο γηραιότερος ήταν ο 90χρονος Λέονιντ Χούρβιτς (Leonid Hurwicz), που του απονεμήθηκε από κοινού με τους Έρικ Μάσκιν και Ρότζερ Μάιερσον το Βραβείο Οικονομικών Επιστημών το 2007 για "την ανάπτυξη της θεωρία της 'κατασκευής μηχανισμών', η οποία επιτρέπει στους οικονομολόγους να αντιληφθούν καλύτερα πότε οι αγορές λειτουργούν με ομαλό τρόπο και πότε όχι".
Η νεότερη βραβευμένη είναι η Πακιστανή Μαλάλα Γιουσαφζάι (Malala Yousafzai) που της απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης -από κοινού με τον Ινδό Κάιλας Σατιάρτι το 2014 για "τον αγώνα τους εναντίον του περιορισμού των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων και για το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση"- και ήταν 17 χρονών.
Τα λεφτά τους πίσω
Ο Χίτλερ απαγόρευσε σε τρεις Γερμανούς βραβευθέντες να πάρουν το βραβείο τους.
Ήταν οι Ρίχαρντ Κουν (Richard Kuhn - Νόμπελ Χημείας του 1938 για "τις εργασίες του επί των καροτινοειδών και των βιταμινών"), ο Άντολφ Φρίντριχ Γιόχαν Μπούτεναντ (Adolf Butenandt - Νόμπελ Χημείας του 1939 για "τις εργασίες του επί των ορμονών φύλου") και ο Γκέρχαρτ Ντομάγκ (Gerhard Domagk - Νόμπελ ιατρικής του 1939 για "την ανακάλυψη της αντιβακτηριακής δράσης του 'Prontosil'").
Αργότερα, όλοι τους παρέλαβαν το δίπλωμα και το μετάλλιο, αλλά όχι το χρηματικό βραβείο.
Δύσκολη αρχή
Τον Νοέμβριο του 1895 ο Σουηδός χημικός Άλφρεντ Νόμπελ υπέγραψε την τελευταία διαθήκη του, αφήνοντας το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για την καθιέρωση του Βραβείου Νόμπελ μετά το θάνατό του. Εκείνη την εποχή αυτήν του η κίνηση προκάλεσε μεγάλη διαμάχη. Η οικογένειά του αμφισβήτησε τη βούληση, ενώ η επιλεγμένη επιτροπή απονομής, που είχε επιλέξει ο ίδιος, αρνήθηκε να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του. Ήταν 5 χρόνια πριν απονεμηθεί το πρώτο Νόμπελ.
Κάν' το ξανά
Όταν ο Αμερικανός Τζον Μπαρντίν (John Bardeen) κέρδισε το Νόμπελ Φυσικής το 1956, από κοινού με τους Γουόλτερ Χάουζερ Μπράταιην και Γουίλλιαμ Μπράντφορντ Σόκλεϋ για "τις έρευνές τους επί των ημιαγωγών και για την ανακάλυψη του τρανζίστορ", άφησε την οικογένειά του πίσω στην πατρίδα του και δεν την πήρε μαζί του για την απονομή. Ο γιος είχε δηλώσει ότι ο πατέρας του ήθελε να παραμείνουν στο σχολείο και να συνεχίζουν τα διαβάσματά τους, ενώ ούτε ο ίδιος ήθελε να πάρει άδεια από τη δουλειά του. Ο βασιλιάς της Σουηδίας το πρόσεξε αυτό και κατά την τελετή της απονομής επέπληξε τον Μπαρντίν. Ο Νομπελίστας φυσικός υποσχέθηκε ότι θα τους πάρει μαζί του "την επόμενη φορά".
Το 1972 ο Μπαρντίν κέρδισε το δεύτερο Νόμπελ του, από κοινού με τους Λέον Νιλ Κούπερ και Τζον Ρόμπερτ Σρίφερ για "την από κοινού εξέλιξη της θεωρίας της υπεραγωγιμότητας, (Θεωρία BCS)", καθιστώντας τον έτσι τον τρίτο άνθρωπο στην ιστορία του Βραβείου που το κερδίζει δύο φορές. Τότε φρόντισε ο ίδιος να πάρει μαζί του όλη την οικογένεια.
Απονομή σε νεκρούς
Στα 1970 το Ίδρυμα αποφάσισε ότι το βραβείο δε θα δίνεται μετά θάνατον (προηγουμένως είχε απονεμηθεί σε 2 νεκρούς). Όμως το 2011 ο ένας εκ των νικητών στην Ιατρική, ο Καναδός Ραλφ Στάινμαν (Ralph Steinman), πέθανε τρεις μέρες πριν την απονομή χωρίς να το ξέρει το Ίδρυμα. Τελικά το βραβείο του αποδόθηκε μετά θάνατον. Για την ιστορία, οι άλλοι δυο ήταν ο Αμερικανός Μπρους Μπέτλερ και ο Γάλλος Zιλ Χόφμαν και κέρδισαν το Νόμπελ για "τις ανακαλύψεις τους σχετικά με την ενεργοποίηση της έμφυτης ανοσίας".
Επίσης, για την ιστορία, οι δυο που τους απονεμήθηκε Νόμπελ μετά θάνατον ήταν ο Σουηδός ποιητής Έρικ Άξελ Kάρλφελντ (Erik Axel Karlfeldt) που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1931 (λέγεται ότι του είχε προσφερθεί το βραβείο από το 1919 αλλά το είχε αρνηθεί) και ο επίσης Σουηδός γ.γ. του Ο.Η.Ε. Νταγκ Χάμαρσκελντ (Dag Hammarskjöld, σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το Σεπτέμβριο του 1961) που κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 1961.
Χρόνος αναμονής
Συνήθως υπάρχει μια καθυστέρηση από την ανακάλυψη κάποιου επιστήμονα μέχρι την απονομή κάποιου Νόμπελ. Ο χρόνος είναι από 20 μέχρι 30 χρόνια, αναλόγως την κατηγορία. Μερικές φορές, η καθυστέρηση είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Το 1966 απονεμήθηκε στον Αμερικανό Πέιτον Ράους (Peyton Rous) το Νόμπελ Ιατρικής για "την ανακάλυψή των ιών που προκαλούν όγκους", μια ανακάλυψη που βασίστηκε σε μια έρευνα που είχε γίνει στις αρχές του 1910, κάπου δηλαδή 50 χρόνια πριν. Εκείνη την χρονιά, το βραβείο απονεμήθηκε από κοινού και στον Τσαρλς Μπ. Χάγκινς για "τις ανακαλύψεις του αναφορικά με την ορμονική θεραπεία του καρκίνου του προστάτη".
Από την άλλη, το 1957 οι Κινέζοι Τσουνγκ Ντάο Λι (Tsung-Dao Lee) και Τσεν Νινγκ Γιανγκ (Chen Ning Yang) παρέλαβαν τα βραβεία τους στη Φυσική για "την βαθιά έρευνα των λεγόμενων 'νόμων ομοτιμίας' (parity laws), η οποία οδήγησε σε πολύ σημαντικές ανακαλύψεις σχετικά με τα στοιχειώδη σωματίδια" και την οποία είχαν παρουσιάσει το 1956.
Αθέμιτη (;) αυτοπροβολή
152 Νομπελίστες έχουν γράψει για το περιοδικό Scientific American. Συνολικά τα άρθρα τους είναι 246.
με πληροφορίες από: scientific american, wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου