Ο κρατούμενος που ζωγράφισε τη φρίκη του Νταχάου

Το απόγευμα 26ης Απριλίου του 1945, 6.887 κρατούμενοι συγκεντρώθηκαν στην περιοχή πριν ξεκινήσουν μια "πορεία θανάτου"

Τα σκίτσα και οι πίνακες του Georg Tauber είναι πλέον θέμα μιας έκθεσης στο μέρος που ήταν κρατούμενος από το 1940 μέχρι το 1945.

Δείτε ακόμη:
Μια συλλογή έργων τέχνης που είχαν δημιουργηθεί από ψυχικά ασθενείς

Όταν ο Δρ. Sigmund Rascher της Σουτσστάφφελ (Schutzstaffel, "Μοίρα Ασφαλείας"), γνωστή απλά ως SS, άρχισε να διεξάγει τα ανελέητα ιατρικά του πειράματα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου χρησιμοποιώντας φυλακισμένους ως πειραματόζωα, έψαξε να βρει έναν φυλακισμένο, έναν καλλιτέχνη, να τεκμηριώσει το έργο του. Ο βοηθός του, Walter Neff, ένας πρώην τρόφιμος του στρατοπέδου, προσέγγισε τον Georg Tauber, έναν Βαυαρό εικονογράφο διαφημίσεων. Ο Tauber, δελεασμένος από την προοπτική μιας μειωμένης κράτησης, δέχτηκε την προσφορά το 1942. Ωστόσο, μη αντέχοντας τη βαρβαρότητα που έβλεπε, εμφανίστηκε στα πειράματα τρεις φορές.

Μια μέρα είπε στον Neff ότι είχε δει αρκετά και δεν άντεχε άλλο. Όπως ο ίδιος ο Tauber ανέφερε το 1946 σε μια επιστολή στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία του Μονάχου, "ο Neff μου είπε, 'Μην είσαι χαζός, μπορεί να σε ελευθερώσει (εννοώντας τον Δρ. Sigmund Rascher) μέσα σε λίγους μήνες και να είσαι ελεύθερος'. 'Walter, και να μείνω ακόμα δέκα μήνες εδώ, δε με πειράζει. Δεν μπορώ να ξαναδώ κάτι τέτοιο, δεν μπορώ', του είπα".

Σήμερα, σχεδόν 70 χρόνια μετά από τον θάνατο του Tauber από φυματίωση το 1950, τα σκίτσα και οι πίνακές του με τα ιατρικά πειράματα και τις φρικαλεότητες του στρατοπέδου έγιναν αντικείμενο έκθεσης στο μέρος όπου κρατήθηκε ως "κοινωνικός" κρατούμενος μεταξύ του 1940 και του 1945.

Για τις παραβάσεις πειθαρχικών και ποινικών κανόνων, οι κρατούμενοι τιμωρούνταν με 25 χτυπήματα στο πέλμα. Είχε τιμωρηθεί και ο ίδιος ο Tauber που έπασχε από ρήξη στον έναν πνεύμονα και σχισμένους μυς στου γλουτούς

Το Νταχάου ήταν το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης που έχτισαν οι Ναζί, εβδομάδες μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ το 1933. Εκεί έλαβαν χώρα περίπου 32.000 τεκμηριωμένοι θάνατοι -και χιλιάδες ακόμη ανεπίσημα. Ήταν το πρότυπο για τα υπόλοιπα στρατόπεδα που ακολούθησαν.

Εκτός από τους Εβραίους, οι Ναζί φυλάκισαν όσους δεν ταίριαζαν με το ιδανικό της Volksgemeinschaft (Κοινότητα των Ανθρώπων). Στα μάτια των Ναζί αυτό περιελάμβανε όσους καταπατούσαν επανειλημμένα το νόμο καθώς και μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ. Μια άλλη κατηγορία διωκόμενων ήταν οι "κοινωνικοί κρατούμενοι", δηλαδή κυρίως άστεγοι, τοξικομανείς, άτομα με ψυχικές ασθένειες, ζητιάνοι, πόρνες, αλλά και οι Σίντι και οι Ρομά.

Ο Tauber, στα 17 του, προσφέρθηκε να υπηρετήσει εθελοντικά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Δύο χρόνια αργότερα, ενώ ήταν τραυματισμένος μετά από μια μάχη στο Βερολίνο, του δόθηκε μορφίνη για να ανακουφιστούν οι πόνοι του. Αυτή ήταν η αρχή του εθισμού του.

Τα επόμενα χρόνια, πέρασε κάποια σύντομα χρονικά διαστήματα σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, καθώς και σε φυλακές για μικροκλοπές, απάτη και πλαστογραφία. Το 1929, εντάχθηκε στο Ναζιστικό κόμμα, αλλά έφυγε ένα χρόνο μετά την εκλογή του Χίτλερ. Την ίδια χρονιά, το 1934, χώρισε από τη σύζυγό του -και μητέρα των δίδυμων παιδιών του- και έγινε περιπλανώμενος. Τρία χρόνια αργότερα συνελήφθη από τη Γκεστάπο επειδή έγραψε μια επιστολή στην οποία απειλούσε ότι θα δολοφονήσει τον Μουσολίνι. Το 1940, εξαιτίας της εξάρτησής του από τη μορφίνη, βρέθηκε στο Νταχάου, ανάμεσα σε 10.000 άλλους κρατούμενους.

Ο Walter Neff χτυπά το "πειραματόζωο" Arthur Hutterer, ο οποίος αργότερα πέθανε σε δεξαμενή νερού

Η συμμετοχή σε οποιαδήποτε καλλιτεχνική δραστηριότητα απαγορευόταν στο Νταχάου, εκτός και αν είχε ανατεθεί από τους SS. Αλλά, η ποίηση, η μουσική και η ζωγραφική βρήκαν τον δρόμο τους ως πράξεις αντίστασης, αυτο-έκφρασης και τεκμηρίωσης. Η τέχνη λειτουργούσε και ως μορφή "νομίσματος", με αντάλλαγμα τσιγάρα και τρόφιμα.

Ο Tauber βρήκε έναν σύμμαχο, τον Rudi Felsner, ο οποίος εργαζόταν ως υπάλληλος σε μια εταιρεία κατασκευής πορσελάνης των SS. Από το 1941, ο Felsner έδινε διακριτικά στον Tauber νερομπογιές και άλλα χρώματα και έπαιρνε ως αντάλλαγμα τα σχέδια του Tauber. Το σύστημα αυτό ανακαλύφτηκε από τους SS λίγο καιρό μετά, ο Felsner εστάλη στο Ανατολικό Μέτωπο και ο Tauber κρατήθηκε σε απομόνωση το 1944.

Τα έργα του Tauber δείχνουν έντονα την βαρβαρότητα και την απάνθρωπη συμπεριφορά των πειραμάτων που πραγματοποιήθηκαν στο Νταχάου. Σε μια εικόνα, απεικονίζει ένα πείραμα υποθερμίας. Περίπου 300 με 400 τέτοια πειράματα διεξάχθηκαν στο Νταχάου, στα οποία σκοτώθηκαν περίπου 90 άτομα. Τα υποκείμενα υπέμειναν το παγωμένο νερό μέχρι να φτάσουν σε απειλητικές για τη ζωή τους θερμοκρασίες. Ταυτόχρονα, γιατροί κατέγραφαν τις αλλαγές...

Αφού απελευθερώθηκαν οι κρατούμενοι, οι Αμερικανοί στρατιώτες τους εμβολίαζαν στο στρατόπεδο

"Καθώς τους έβγαζαν μετά από τη δεξαμενή, με μια τροχαλία, νεκρούς ή λιπόθυμους, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι το νερό στη δεξαμενή ήταν 8-10 βαθμούς (Κελσίου) κάτω από το μηδέν. Αλλά αυτό δεν τους εμπόδιζε να γελοιοποιούν τα θέματα", έγραψε ο Tauber σε μια επιστολή το 1946.

Σε ένα άλλο έργο του, Αμερικανοί στρατιώτες εμβολιάζουν και απολυμαίνουν πρώην κρατούμενους μετά από την απελευθέρωση του στρατοπέδου.

Ο Tauber δεν κατέγραψε μόνο τις δικές του εμπειρίες, αλλά και εκείνες των συγκρατουμένων του. Μέσα από τις εικόνες του, ο θεατής μπορεί να δει τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι βυθίζονται στα βάθη της απάνθρωπης συμπεριφοράς: άνδρες πορεύονται στο θάνατό τους όντας σκελετοί, απογυμνωμένοι, πτώματα γεμίζουν φούρνους, κ.ά..

Για δεκαετίες μετά το θάνατό του, ο Tauber ξεχάστηκε. Τα έργα του τα είχε ο Άντον Χόφερ, ένας άλλος κρατούμενος του Νταχάου -πιστεύεται ότι ο ίδιος ο Tauber τα έδωσε στον Χόφερ. Πριν από έξι χρόνια περίπου, οι εγγονές του Χόφερ βρήκαν τα σχέδια και προσέγγισαν το προσωπικό του μνημείου.

Μετά από την απελευθέρωση του στρατοπέδου, ο Tauber και πολλοί άλλοι κρατούμενοι πέρασαν πάνω από ένα μήνα εκεί. Λόγω των τρομερών συνθηκών υγιεινής και του υπερπληθυσμού, άρχισαν να εξαπλώνονται μολυσματικές ασθένειες, όπως τύφος και πυρετός. Το στρατόπεδο ήταν σε καραντίνα. Ο Tauber απεικόνισε και αυτήν την περίοδο στο έργο του.

Η κατάσταση των "ξεχασμένων" θυμάτων των στρατοπέδων: οι πρώην σημαδεμένοι με το πράσινο και μαύρο αστέρι, συναντούν τεράστια εμπόδια στην προσπάθειά τους να επιστρέψουν στην κανονική ζωή. Έργο του Tauber, 1946

Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι κοινωνικοί κρατούμενοι στιγματίστηκαν. Τους απαγορεύτηκε ότι ήταν θύματα του ναζιστικού καθεστώτος και έτσι δεν έλαβαν κάποια αποζημίωση. Λίγους μήνες μετά την αποχώρησή του από το στρατόπεδο, ο Tauber ίδρυσε, μαζί με τον συγκρατούμενό του Karl Jochheim, την "K.Z.-Arbeitsgemeinschaft 'Die Vergessenen'", μια ένωση που αγωνίστηκε για αυτά τα ξεχασμένα θύματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Ενώ ο Tauber δημιουργούσε καρτ ποστάλ με τα σχέδιά του και τις πουλούσε, άλλοι επιζώντες απέρριψαν την ιδέα κατηγορώντας τον ότι ήθελε να βγάλει χρήματα (το οποίο ισχύει μεν, αλλά ήθελε ταυτόχρονα να γίνουν γνωστά στον κόσμο τα εγκλήματα των Ναζί). Ένας από αυτούς μάλιστα δημοσίευσε ένα άρθρο σε μια εφημερίδα που καταδίκαζε τον Tauber.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Tauber δεν είδε το έργο του να αναγνωρίζεται ή να εκτιμάται. Είδε όμως δύο από τα έργα του να χρησιμοποιούνται ως αποδεικτικά στοιχεία στις δίκες του Νταχάου και της Νυρεμβέργης.

Σήμερα, η τέχνη του Tauber αποτελεί ακόμη μια υπενθύμιση της εξαιρετικής σκληρότητας του ναζιστικού καθεστώτος.

από: atlas obscura