"Ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ ίδιος για πολύ. Αλλάζει συνεχώς. Σπάνια παραμένει ίδιος ακόμη και για μισή ώρα." - Γεώργιος Γκουρτζίεφ
Με αυτές τις λίγες λέξεις, ο Γιώργος Γκουρτζίεφ, ο Αρμένιος -ελληνικής καταγωγής- μυστικιστής φιλόσοφος και πνευματικός δάσκαλος, περιέγραψε την ίδια του τη ζωή, μια διαρκή αλλαγή στο δρόμο της προσωπικής αφύπνισης. Παρόλο που δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός ανάμεσα στους πνευματικούς ηγέτες, ο Γκουρτζίεφ ήταν πολύ σεβαστός μύστης σε κάποιους καλλιτεχνικούς και επιστημονικούς κύκλους στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα.
Ο Γκουρτζίεφ γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη της Αρμενίας (τότε περιοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας), από πατέρα Πόντιο και Αρμένισα μητέρα. Μεγάλωσε στο Καρς του Καυκάσου και στα νεανικά του χρόνια ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου (Κεντρική Ασία, Αίγυπτο, Ρώμη, Ελλάδα κ.α.), πριν επιστρέψει στη Ρωσία το 1912. Η ιστορία της αναζήτησής του για την αυτο-αφύπνιση ξεκίνησε στην παιδική του ηλικία, στο Καρς (τότε υπό την Ρωσική αυτοκρατορία, σήμερα Τουρκία). Στο Καρς και την επαρχία του, ζούσαν άνθρωποι διαφόρων εθνοτήτων, πεποιθήσεων και πολιτισμών: Αρμένιοι, Ρώσοι, Καυκάσιοι Έλληνες, Γεωργιανοί, Τούρκοι, Κούρδοι, Γερμανοί του Καυκάσου και Εσθονοί.
Αυτή η πολυμορφία έκανε τους κατοίκους του Καρς ανοικτούς στους ταξιδιώτες και τους μύστες και σέβονταν τις διάφορες θρησκείες. Μεγαλώνοντας λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον, ο Γκουρτζίεφ έγινε περίεργος για πολλά πράγματα.
Επηρεάστηκε από πολλούς ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ζωής του (μερικοί από αυτούς αναφέρονται στο βιβλίο του "Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους"), αλλά η παλαιότερη επιρροή του, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν ο πατέρας του, ξυλουργός και βάρδος. Στην εφηβεία του, ο Γκουρτζίεφ διάβασε πολλά επιστημονικά βιβλία. Η γνώση που απέκτησε, σε συνδυασμό με τα ανεξήγητα πράγματα που είδε, τον οδήγησε να πιστέψει ότι υπάρχει μια απόλυτη αλήθεια κρυμμένη κάπου μακριά από την συμβατική επιστήμη και θρησκεία.
Έχοντας κίνητρο να βρει αυτή την αλήθεια, ο νεαρός Γκουρτζίεφ ξεκίνησε να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Επισκέφθηκε μέρη που είναι γνωστά για την αρχαία γνώσης τους -χώρες όπως το Ιράν, η Ινδία, το Θιβέτ, η Αίγυπτος και η Ιταλία. Στη συνέχεια επέστρεψε στη Ρωσία, έχοντας αποκτήσει πολλές γνώσεις. Εκτός από την αναζήτηση των μυστικών μιας ισορροπημένης ζωής, μερικοί από τους φίλους του ισχυρίζονται ότι συμμετείχε επίσης στο "Μεγάλο Παιχνίδι", μια πολιτική σύγκρουση μεταξύ της βρετανικής και της ρωσικής αυτοκρατορίας σχετικά με το Αφγανιστάν και μερικές άλλες περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ασίας.
Ο Γκουρτζίεφ έφτασε στη Μόσχα την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1912, γεμάτος ενθουσιασμό και ιδέες. Συναντήθηκε με τον ξάδελφό του και περίφημο γλύπτη, Σεργκέι Μέρκουροφ, και του μίλησε για τις σκέψεις του περί ενός τρόπου "πνευματικής" διδασκαλίας. Ο Μέρκουροφ, μαζί με Ρώσο μαθηματικό, φιλόσοφο και εσωτεριστή, Πήτερ Ουσπένσκι, και τον συνθέτη Τόμας Ντι Χάρτμανν (συνθέτη της μουσικής για το The Yellow Sound του Βασίλι Καντίνσκι), έγιναν οι πρώτοι μαθητές του Γκουρτζίεφ. Ο Ουσπένσκι, μάλιστα, θα γινόταν στενός φίλος του και, αργότερα, σχημάτισε το δικό του φιλοσοφικό σύστημα με βάση τις διδασκαλίες του Γκουρτζίεφ. Μέχρι το 1916 είχε περίπου 30 μαθητές και ήταν έτοιμος να ξεκινήσει τη διδασκαλία του φιλοσοφικού του συστήματος, το οποίο επρόκειτο να γίνει γνωστό ως ο "Τέταρτος Δρόμος". Αρχικά, το σύστημα ήταν περίπλοκο και ο Γκουρτζίεφ συχνά το εξηγούσε χρησιμοποιώντας διάφορους επιστημονικούς όρους.
Τι ήταν ο Τέταρτος Δρόμος;
Σύμφωνα με τον Γκουρτζίεφ, εμείς, ως ανθρώπινα όντα, δεν βλέπουμε την πραγματική πραγματικότητα, με την προϋπόθεση ότι είμαστε γενικώς μέσα της -δηλαδή, μια ονειρική κατάσταση, ένας συνεχής "ύπνος αφύπνισης", όπως τον αποκαλούσε. Όλοι βλέπουμε τα πράγματα που μας περιβάλλουν με έναν υποκειμενικό τρόπο. Ο Γκουρτζίεφ ισχυρίστηκε ότι με την σωστή κατεύθυνση και την "εκπαίδευση", ένα άτομο θα μπορούσε να βγει από το βρόχο της υποκειμενικότητας και να εξελιχθεί για να κοιτάξει τον κόσμο πιο ανοιχτά και καθαρά, για να τον δει συνολικά. Θεώρησε ότι υπάρχουν τρία τμήματα της προσωπικότητάς μας: το συναισθηματικό μέρος, το φυσικό μέρος και το μυαλό. Εξήγησε ότι η προσοχή τίθεται μόνο σε ένα από αυτά τα τμήματα στα κλασικά σχολεία ή τις θρησκευτικές αίθουσες. Εξαιτίας αυτού, τα άλλα δύο "κέντρα" του "μαθητή" μένουν υπανάπτυκτα. Κάτι ακόμη που τον ενοχλούσε ήταν το γεγονός ότι αν κάποιος αποφασίσει να εξυψωθεί πνευματικά με έναν από τους τρεις κύριους παραδοσιακούς τρόπους, αυτό που ονόμαζε "δρόμος του φακίρη, δρόμος του μοναχού και δρόμος του γιόγκι", τότε αυτό το άτομο υποτίθεται ότι έπρεπε να απομονωθεί από τον υπόλοιπο κόσμο.
Αφού δεν βρήκε ένα σύστημα διδασκαλίας ή πνευματικό μονοπάτι που να υλοποιεί όλα τα τμήματα που μας κάνουν ανθρώπους, ο Γκουρτζίεφ δημιούργησε το δικό του και το ονόμασε Τέταρτος Δρόμος. Πήρε στοιχεία από πολλές διαφορετικές θρησκευτικές σχολές όπως τον Σουφισμό, τον θιβετιανό Βουδισμό, τον ανατολικό Χριστιανισμό, τον Ζωροαστρισμό και από Ινδούς γιόγκι. Ξεκίνησε το πρώτο του "Ινστιτούτο για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου" το 1919, στην Τιφλίδα της Γεωργίας. Ενώ εργαζόταν στο σύστημά του, ο Γκουρτζίεφ είχε κατά νου τους ανθρώπους της σύγχρονης Ευρώπης και των ΗΠΑ. Θεώρησε αυτές τις κοινωνίες ως απομακρυσμένες από μια ενοποιημένη συνείδηση λόγω του ρυθμού και του τρόπου του σύγχρονου τρόπου ζωής τους. Μέσα από τις διδασκαλίες του, τους πρόσφερε έναν τρόπο ανάπτυξης και ενσωμάτωσης και των τριών τμημάτων: το συναίσθημα, το σώμα και το μυαλό.
Ως ένας από τους πρώτους σύγχρονους "γκουρού", ο Γκουρτζίεφ πρόσφερε στους μαθητές του μια πορεία προς τον διαφωτισμό μέσω διαφόρων πρακτικών, τις οποίες ονόμασε "Εργασία" ή "Εργασία για τον εαυτό μας". Πάντα έλεγε ότι το πιο δύσκολο κομμάτι είναι να αποφασίσουμε να εργαστούμε τον εαυτό μας και να αλλάξουμε, ενώ το δεύτερο βήμα, η ίδια η "εργασία", είναι πολύ πιο εύκολο. Βάσισε τα μαθήματά του σε τρεις βασικές μεθόδους: τη μουσική, την κίνηση και τα γραπτά. Μέσα από αυτά τα τρία βασικά -συνδυασμένα μεταξύ τους- στοιχεία ήθελε να επιφέρει μια αλλαγή στα πρότυπα συμπεριφοράς και να παρακινήσει τους μαθητές του να εξετάσουν βαθύτερα την ψυχή τους.
Η μουσική του Τέταρτου Δρόμου χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη, είναι μουσική που δημιούργησε, ως επί το πλείστον, ο ίδιος. Η δεύτερη περίοδος -η πιο διάσημη- δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Ντι Χάρτμανν. Αυτές οι συνθέσεις έγιναν στα μέσα της δεκαετίας του 1920, όταν ο Γκουρτζίεφ και οι μαθητές του εργάστηκαν στο Ινστιτούτο για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου, στο Παρίσι. Η δεύτερη περίοδος είναι πλούσια σε ήχους από τον Καύκασο και την κεντρική ασιατική λαϊκή και πνευματική μουσική. Περιέχει στοιχεία ορθόδοξης λειτουργικής μουσικής και είναι κοντά σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα "παγκόσμια μουσική". Η τρίτη περίοδος περιλαμβάνει αυτοσχεδιασμούς, που ο Γκουρτζίεφ έπαιζε στο διαμέρισμά του στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της κατοχή της πόλης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι και το θάνατό του, το 1949.
Η δεύτερη μέθοδος των διδασκαλιών του ήταν οι κινήσεις, τις οποίες ονόμασε "ιερούς χορούς". Ήταν ένας συνδυασμός από πολλούς διαφορετικούς χορούς από όλο τον κόσμο, παραδοσιακούς και πνευματικούς -όπως στοιχεία του χορού των περιστρεφόμενων δερβίσηδων. Ο ίδιος ήταν λάτρης του χορού του συστήματός του και συχνά αυτοαποκαλούνταν "δάσκαλος χορού" (όσοι θέλουν να δουν πώς έμοιαζαν οι χορογραφίες του κινήματος, υπάρχει μία που παρουσιάζεται στην βιογραφική ταινία του Peter Brook, σχετικά με τη ζωή του Γκουρτζίεφ, Meetings with Remarkable Men (Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους), του 1979).
Η τελευταία μέθοδος, τα γραπτά, αποτελείται από τις μελέτες των μαθητών του στην φιλοσοφική τριλογία του ίδιου, All and Everything. Το πρώτο μέρος -που είναι τεράστιο- ονομάζεται "Ιστορίες του Βεελζεβούλ στον εγγονό του". Σε αυτό, σε μια εν μέρει φανταστική αφηγηματική μορφή, εξηγεί τους νόμους του σύμπαντος και τη φύση των ανθρώπων μέσω του χαρακτήρα του Βεελζεβούλ καθώς μιλάει με τον εγγονό του. Αυτή είναι η βάση για τη φιλοσοφία της ζωής του και το σημείο εκκίνησης για την κατανόηση του Τέταρτου Δρόμου.
Αργότερα, αφού μετακόμισε στο Παρίσι, ο Γκουρτζίεφ άλλαξε τον τρόπο της διδασκαλίας του. Οι μέθοδοι του έγιναν πιο αδύναμες και όχι τόσο εστιασμένες. Στο διαμέρισμά του, συνήθιζε να διοργανώνει δείπνα και να δίνει μεθυσμένα πάρτι, κατά τη διάρκεια των οποίων έπινε "στην υγεία των ηλιθίων". Έγινε απρόβλεπτος και βασίστηκε στις διαλέξεις του με ανέκδοτα, αστεία και απλές παροιμίες. Επέμεινε οι μαθητές του να διαβάσουν το Ιστορίες του Βεελζεβούλ μέχρι και τρεις φορές... αν μπορούσαν. Αν και το σύστημά του έπεσαν σε δημοτικότητα, ο ίδιος εξακολουθούσε να είναι καλός και φιλάνθρωπος και βοηθούσε τους ανθρώπους που είχαν ανάγκη κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Εξαιτίας αυτού, φυλακίστηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τους Ναζί.
Για τους περισσότερους μελετητές, ο Γκουρτζίεφ παρέμεινε ένα αίνιγμα, κάτι που ίσως αποτελούσε επιθυμία και του ίδιου, χωρίς αυτό σε καμία περίπτωση να σημαίνει απομάκρυνση από τον κοινό άνθρωπο.
Μια από τις φράσεις-διδασκαλία του είναι, "Αν θες κάτι δικό σου για πάντα, δώρησε το", μια φράση κλειδί για την προσφορά στον συνάνθρωπο.
Υπάρχει ένα πράγμα που μπορούμε να μάθουμε από τις διδασκαλίες του Γκουρτζίεφ: μεταξύ όλων των διαφορετικών σχολών συστημάτων σκέψης και πίστεων, είναι πραγματικά σημαντικό να κοιτάξουμε τον εαυτό μας και να επιλέξουμε τη δική μας πορεία. Είναι σημαντικό να παραμείνουμε ισορροπημένοι προκειμένου να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε κάθε εμπόδιο στο δρόμο που ονομάζεται ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου