Τσενκ Χι, ο μεγαλύτερος Κινέζος εξερευνητής

Μικρός αιχμαλωτίστηκε και ευνουχίστηκε, αλλά όταν μεγάλωσε έγινε ένας από τους πιο μεγάλους εξερευνητές.



Ο στόλος του Τσενκ Χι αποτελούνταν από 317 πλοία, μήκους 122 μέτρων, και ταξίδεψαν από τη Νοτιοανατολική Ασία μέχρι την Ινδονησία και Αφρική, σχεδόν έναν αιώνα πριν οι Ευρωπαίοι "ανακαλύψουν" τον Ινδικό Ωκεανό.

Αν ζούσατε σε μια ακτή του νησιού Κεϋλάνη -Ταπροβανή, όπως ήταν γνωστό από τους αρχαίους Έλληνες γεωγράφους (ο Στράβων το τοποθετεί νότια της Ινδικής υποηπείρου, ενώ οι αναφορές της ύπαρξης του νησιού ήταν γνωστές πριν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου)- στις αρχές του 15ου αιώνα, ίσως να βλέπατε την αργή εκδήλωση ενός μεγαλεπήβολου ονείρου. Το νησί, κοντά στο νότιο άκρα της Ινδίας και κατά μήκος μιας πολυσύχναστης εμπορικής διαδρομής, είδε πολλά πλοία, αλλά ποτέ τόσα πολλά ταυτόχρονα, και ποτέ τόσο μεγάλα. Το μεγαλύτερο από αυτά είχε εννέα πανύψηλους ιστούς. Από μακρυά, φαινόταν λες και το νησί δεχόταν επίθεση από ολόκληρο το ναυτικό μιας ξένης χώρας.

Όμως, δεν ήταν εισβολή. Αυτά τα πλωτά νησιά ήταν τα θησαυροφυλάκια της Κίνας. Ήταν εκεί για να μοιραστούν τη γενναιοδωρία της αυτοκρατορίας, να συλλέξουν νέα πλούτη και να εμπνεύσουν δέος. Ο άνθρωπος που διοικούσε το μεγαλύτερο στόλο που είχε δει ποτέ ο κόσμος γεννήθηκε μακριά από τη θάλασσα, κοντά στην πόλη Κουνμίνγκ στη νοτιοδυτική Κίνα.

Στα πρώτα χρόνια της ζωής του, το όνομά του ήταν Ma He (Μα Χι), Ma ως συντομογραφία του Muhammad, επειδή ήταν Κινέζος Μουσουλμάνος. Ο πατέρας και ο παππούς του είχαν τον τίτλο του Χατζ, είχαν κάνει δηλαδή το προσκύνημα στη Μέκκα. Η γνώση του μουσουλμανικού πολιτισμού, ενδεχομένως, θα ήταν ανεκτίμητη στην μετέπειτα ζωή του Μα. Κατά τα παιδικά του χρόνια, η επαρχεία Γιουνάν που είχε γεννηθεί ήταν υπό τον έλεγχο των Μογγόλων και ο αυτοκράτορας της νέας δυναστείας Μινγκ ήταν έτοιμος να αποβάλει και αυτούς τους τελευταίους από την περιοχή.

Ο Μα θα γίνει Τσενκ Χι, ένας θρυλικός ναυτικός, πλοηγός και ο αγαπημένος απεσταλμένος της Κίνας του 15ου αιώνα.

Η σύλληψη από τους Μινγκ

Ο αυτοκράτορας Γιονγκλέ

Ο πατέρας του Μα ίσως ήταν, ίσως και όχι, πιστός στη Δυναστεία Γιουάν, αλλά πολέμησε και πέθανε στα χέρια του στρατού των Μινγκ. Οι Μινγκ έπαιρναν αιχμάλωτα τα αρσενικά παιδιά από αυτές τις οικογένειες. Ο αδελφός του Μα απελευθερώθηκε, αλλά ένας στρατηγός είδε τη γενναιότητα και την εξυπνάδα του Μα και έτσι επιλέχθηκε να υπηρετήσει την αυτοκρατορία. Όμως, στην Κίνα, οι αυλικοί έπρεπε να είναι ευνούχοι. Έτσι, στην ηλικία των 10, τον ευνούχισαν πλήρως. Το ποσοστό θνησιμότητας για τη φρικτή, επώδυνη επέμβαση ήταν 20%. Όμως, ο Μα ούτε μάτωσε ούτε έπαθε κάποια λοίμωξη και τον ανέθεσαν να υπηρετήσει τον Ζου Ντι, τον τέταρτο γιο του ιδρυτή της δυναστείας. Ο Ζου Ντι βρισκόταν κοντά στα βόρεια σύνορα του Beiping, δηλαδή του Πεκίνου.

Ο νέος ακόλουθος του πρίγκιπα, ο οποίος έλαβε εξαιρετική εκπαίδευση στο Πεκίνο, αποδείχθηκε καλός στις μάχες με τους Μογγόλους. Οι δύο τους ανέπτυξαν μια φιλία. Τιμητικά, ο Ζου Ντι έδωσε στον αξιόπιστο υπηρέτη του το όνομα Τσενκ. Ο Τσενκ θα πολεμούσε δίπλα στον Ζου Ντι στον σημαντικότερο πόλεμο του, ένα πραξικόπημα για να απομακρύνει τον ανιψιό του. Τα κατάφεραν και ο Ζου Ντι έγινε αυτοκράτορας, γνωστός στην ιστορία ως Yongle (Γιονγκλέ), δηλαδή "αιώνια ευτυχία".

Ο αυτοκράτορας Γιονγκλέ πέρασε ολόκληρη την βασιλεία του για να αποδείξει τη νομιμότητά του. Ο πατέρας του ήταν κατά του εξωτερικού εμπορίου, αλλά ο νέος αυτοκράτορας αγνόησε αυτή την εντολή. Το 1403, ξεκίνησε μια εκστρατεία για να κερδίσει την ξένη υποστήριξη για τη διακυβέρνησή του.

Ο Τσενκ Χι θα ήταν το επίκεντρο αυτής της προσπάθειας.

Ο μεγαλύτερος στόλος του κόσμου

Πλοία παρόμοια με τον στόλο του Τσενκ Χι, από έναν χάρτη των ταξιδιών του από τον 17ο αιώνα

Στους ναυπηγούς ανατέθηκε το καθήκον να κατασκευάσουν υπερμεγέθης εκδόσεις τυποποιημένων πλοίων. Όλο και πιο πολλοί συγκεντρώθηκαν για να δουλέψουν σε μια στενή αποβάθρα στην πρωτεύουσα Ναντσίνγκ.

Το ξύλο προερχόταν από τα δάση. Η δημιουργία πορσελάνης και μεταξιού, μεταξύ άλλων εμπορικών αγαθών, ενισχύθηκε για να προμηθεύσει τον τεράστιο στόλο με όσο το δυνατόν περισσότερο. Είδη πολυτελείας θα ήταν δώρα για τους ξένους αρχηγούς κρατών, τα υπόλοιπα θα ανταλλάσσονταν με τοπικά προϊόντα. Τα μεγαλύτερα πλοία θα μετέφεραν τον θησαυρό, ενώ τα μικρότερα ήταν για τα άλογα, τη μεταφορά στρατιωτών και τροφών. Ολόκληρα πλοία ήταν γεμάτα με φρέσκο, πόσιμο νερό.

Οι ιστορικοί διαφωνούν στο πόσο ακριβώς μεγάλα ήταν τα πλοία. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι οι επίσημες στατιστικές, με τα μεγαλύτερα πλοία μήκους 122 μέτρων, απλά δε θα άντεχαν στην ανοικτή θάλασσα. Όμως, ακόμα κι αν είχαν μήκος 91 μέτρα, και πάλι, ήταν πολύ μεγαλύτερα από οτιδήποτε είχε δει μέχρι τότε ο κόσμος. Όμως, αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι τα πλοία έφταναν σε μήκος και τα 152 μέτρα, όσο δηλαδή το μήκος τριών πισίνων ολυμπιακών διαστάσεων.

Αν είχαν συναντηθεί, τα 317 πλοία, με πλήρωμα 27.000 ανδρών, θα ήταν τεράστια μπροστά στα ισπανικά και πορτογαλικά του επόμενου αιώνα. Ο στόλος που σαλπάρισε από την Ναντσίνγκ στα τέλη του 1405 -90 χρόνια πριν οι Ευρωπαίοι ανακαλύψουν τον Ινδικό Ωκεανό- θα παρέμενε ο μεγαλύτερος στόλος της ιστορίας μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το πρώτο ταξίδι

Τα ταξίδια του Τσενκ Χι

Ο Τσενκ Χι παρέμεινε Μουσουλμάνος, αλλά ήταν ανοιχτόμυαλος. Στο τελευταίο κινεζικό λιμάνι που επισκέφτηκε ο στόλος πριν σαλπάρει, απέδωσε φόρο τιμής στον Βούδα και την Τιανφέι (αποθεωμένη μορφή του ιστορικού προσώπου Lin Moniang, που γεννήθηκε στο στο νησί Μεϊτζόου το 960 και πέθανε στις 4 Οκτωβρίου 987. Μετά το θάνατό της, τη θυμούνται ως μια νέα κοπέλα με κόκκινο φόρεμα, που περιπλανιέται για πάντα στις θάλασσες), την θεότητα των ναυτικών. Είτε ευλογημένοι, είτε όχι, το ταξίδι στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία.

Η πρώτη στάση ήταν στη χώρα που τότε ονομαζόταν Champa, σήμερα στο κεντρικό Βιετνάμ, για εμπόριο ξυλείας και ελεφαντόδοντου. Από εκεί, η αποστολή κατέπλευσε στο Σιάμ -τη σημερινή Ταϊλάνδη- και έπειτα στην Ιάβα, όπου βρήκαν μια ποικιλία σε πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων και Κινέζων μεταναστών. Στη συνέχεια σταμάτησαν σε πολλά λιμάνια στο νησί της Σουμάτρα, συμπεριλαμβανομένης της πόλης Πάλεμπανγκ, όπου ο Τσενκ Χι νίκησε τον Κινέζο πειρατή Chen Zuyi. Στην Κεϋλάνη -το παλιό της Σρι Λάνκα- τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο καλά. Ο Τσενκ Χι θεωρήθηκε ότι δεν έδειξε τον πρέπον σεβασμό στα ιερά του βασιλείου. Αποφάσισε ότι θα ήταν καλύτερα για την αποστολή να φύγουν.

Ο τελικός προορισμός του ταξιδιού ήταν η Κοχικόδε της Ινδίας. Αυτό το κέντρο εμπορικής δραστηριότητας προσέφερε τη μέγιστη ευκαιρία για αγαθά και ο στόλος παρέμεινε εκεί για να εμπορευθεί για κάποιο χρονικό διάστημα, μεταφέροντας μπαχαρικά πίσω στην Κίνα.

Βασιζόμενος στην επιτυχία

Εικόνα μιας καμηλοπάρδαλης της εποχής της Δυναστείας Μινγκ - πηγή

Ο ίδιος ο ναύαρχος απουσίαζε για το μεγαλύτερο μέρος του δεύτερου ταξιδιού, το οποίο άρχισε σχεδόν αμέσως μετά την επιστροφή του στόλου το 1407. Ο Τζενκ Χι θεώρησε σημαντικό το να επιστρέψει στην Κίνα και να ευχαριστήσει την Τιανφέι, η οποία, όπως πίστευε, τον παρακολουθούσε στο άκρως επιτυχημένο πρώτο ταξίδι του. Μάλιστα, επέβλεψε την κατασκευή ενός ναού προς τιμήν της στη νότια ακτή της Κίνας.

Έπειτα, πραγματοποιήθηκαν ταξίδια βασισμένα στο δρομολόγιο του πρώτου, κάνοντας μια δεύτερη στάση στην Ινδία. την Αραβο-περσική πόλη Ορμούζ, το αρχαίο εμπορικό κέντρο του Άντεν -σημερινή πρωτεύουσα της Υεμένης- στη νότια Αραβία και τελικά τα αφρικανικά λιμάνια του Μογκαντίσου -σήμερα πρωτεύουσα της Σομαλίας-, του Μαλίντι -στη σημερινή Κένυα- και της Ζανζιβάρης.

Όπως σε πολλά άλλα λιμάνια, οι πρεσβευτές της Κίνας ενώθηκαν με τον Τσενκ Χι στην Αφρική, αλλά η υποδοχή των Αφρικανών ηγετών ήταν πολύ πιο επιθετική από εκείνη των Ασιατών. Όπως και στη Σρι Λάνκα, υπήρχε μια ανησυχία ότι ο στόλος ήταν εκεί για να τους κατακτήσει.

Το άγαλμα ενός qilin στα Θερινά Παλάτια του Πεκίνο - πηγή

Σε ένα ταξίδι, μια ομάδα χωρίστηκε και κινήθηκε προς το ινδικό βασίλειο της Βεγγάλης. Εκεί, ένας από τους καπετάνιους τους Τσενκ Χι έλαβε μια καμηλοπάρδαλη. Οι Κινέζοι, που ποτέ πριν δεν είχαν δει καμηλοπαρδάλεις, θεώρησαν ότι το ζώο ήταν το μυθικό "qilin", ένα φιλήσυχο τέρας που μοιάζει με μονόκερο το οποίο εμφανίζεται μόνο σε καιρούς μεγάλης ειρήνης και αρμονίας. Ο αυτοκράτορας ήταν ευχαριστημένος. Περισσότερες καμηλοπαρδάλεις ακολούθησαν, καθώς και ζέβρες, παγόνια και ρινόκεροι. Μεταξύ αυτών των αφιερωμάτων, ο αυτοκράτορας εκτίμησε ιδιαίτερα έναν φακό ανάγνωσης -ήταν εξαιρετικά κοντόφθαλμος.

Η εποχή των κινεζικών εξερευνήσεων τελειώνει

Άγαλμα του Τσενκ Χι σε έναν κινεζικό, ταοϊστικό ναό στην Ιάβα της Ινδονησίας

Ο προστάτης του Τσενκ Χι ήταν μεγαλύτερός του κατά δέκα χρόνια. Οι διάδοχοι του αυτοκράτορα δε θα έδειχναν ποτέ ξανά τον ενθουσιασμό για τεράστια ταξίδια.

Ο Τσενκ Χι ανέλαβε εγχώρια έργα, συμπεριλαμβανομένης μιας γιγαντιαίας κεραμικής παγόδας, που θεωρείται ένα από τα θαύματα της εποχής του. Στα τέλη της ζωής του, ο Τζενκ Χι τιμήθηκε με το όνομα Sanbao Taijian, συνδυάζοντας το ψευδώνυμό του (Sanbao, που σημαίνει "Τρεις Θησαυροί") με τη λέξη "Μεγάλος Επικεφαλής".

Το 1431, ο Τσενκ Χι πραγματοποίησε το τελευταίο, έβδομο ταξίδι του. Ο στόλος πραγματοποίησε τη συνήθη διαδρομή μέσω της Αραβικής Χερσονήσου. Όμως, το 1433, ενώ επέστρεφε στην πατρίδα, πέθανε και θάφτηκε στη θάλασσα. Για μερικά χρόνια, οι σύμμαχοι της Κίνας απέτιαν φόρο τιμής, αλλά οι σχέσεις τελικά αποδυνάμωσαν. Το πιο επέιγον θέμα για τους Μινγκ ήταν η επίμονη απειλή των Μογγόλων. Οι κομφουκιανοί ηγέτες έκριναν ότι όχι μόνο τα ταξίδια ήταν πανάκριβα, αλλά και λανθασμένα. Τα πλοία αποσυναρμολογήθηκαν. Το εμπόριο έπεσε στα χέρια των πειρατών. Και, εκτός από τους απογόνους της οικογένειας του Τσενκ Χι, η μνήμη του έπεσε στην αφάνεια στην πατρίδα του.

Ωστόσο, όχι και τόσο μεταξύ των Κινέζων στη Νοτιοανατολική Ασία. Η μνήμη που παρέμεινε ζωντανή μεταξύ των κινεζικών κοινοτήτων εκεί που σήμερα είναι η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη, η Ινδονησία και άλλες χώρες. Ανεγέρθηκαν ναοί προς τιμήν του και ο κόσμος ανέφερε τις ιστορίες των επισκέψεων του Κινέζου ναύαρχου.

Η ιστορία αποκαθίσταται

Αντίγραφο ενός πλοίου του στόλου του Τσενκ Χι στο Ναντσίνγκ το 2006

Ο Τσενκ Χι είχε φροντίσει για την κληρονομιά του ανεγείροντας μνημεία, τόσο στην Κίνα όσο και στο εξωτερικό.

Μια πλάκα που στήθηκε στη Σρι Λάνκα το 1409, η Τρίγλωσση Επιγραφή Galle όπως αποκαλείται, φέρει επιγραφές στα κινέζικα, τα ταμίλ και τα περσικά, με μηνύματα θρησκευτικών ευχαριστιών και στις τρεις γλώσσες. Όμως, στην Κίνα λατρεύουν τον Βούδα. Η επιγραφή στα ταμίλ τιμάει τον Σίβα και το περσικό κείμενο επαινεί τον Αλλάχ.

Με την ευκαιρία της 600ης επετείου των ταξιδιών του, η Κίνα αποκατέστησε την τιμή του του Τσενκ Χι.

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, μερικοί άνθρωποι στο νησί Λάμου στην Κένυα ισχυρίζονται ότι μακρινοί πρόγονοί τους είναι Κινέζοι ναύτες και δείχνουν ορισμένα από τα φυσικά χαρακτηριστικά τους ως απόδειξη, κάτι το οποίο έχει επιβεβαιωθεί από ένα τουλάχιστον τεστ DNA. Αν αυτό είναι αληθές, οι κάτοικοι του Λάμου αποτελούν ζωντανά σύμβολα της απίστευτης έκτασης και επιρροής του μεγαλύτερου Κινέζου εξερευνητή της θάλασσας.

από: ati