Το πιο επικίνδυνο βιβλίο του κόσμου

Για δεκαετίες, το μόνο πράγμα που απέτρεπε μια παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση ήταν ένας γκρινιάρης βιβλιοθηκάριος.



Ο Charles Goss ήταν Άγγλος βιβλιοθηκονόμος, καινοτόμος των καταλόγων και πολέμιος των ανοικτών βιβλιοθηκών στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ο Goss ήταν ακριβής και εκκεντρικός, χαρακτηριστικά που τον βοήθησαν ως διαχειριστή του ανεξάρτητου πολιτιστικού ινστιτούτου Bishopsgate του Λονδίνου. Ο μακρόχρονος αγώνας του με τους πράκτορες της Κόκκινης Επανάστασης, μια διαμάχη που απορρόφησε υπουργούς της κυβέρνησης, δημοσιογράφους και πρεσβευτές, έδειξε το πραγματικό σθένος του. Η πηγή αυτής της διαμάχης ήταν ένα βιβλίο που είχε ως μεταγενέστερη σκέψη, ένα σημειωματάριο σε χαρτί αλληλογραφίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1860 γεμάτο με ημι-ευανάγνωστα γραπτά.

Αυτό το σημειωματάριο ήταν το "The Minute Book of the General Council of the International Working Men’s Association" ("Το βιβλίο πρακτικών του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Εργατών", γνωστή και ως "Πρώτη Διεθνής"), ένα θεμελιώδες έγγραφο του παγκόσμιου κινήματος των προλετάριων. Οι σελίδες του περιείχαν λεπτομερείς των συζητήσεων μεταξύ του καρλ Μαρξ και των Σοσιαλιστών σε όλη την Ευρώπη. Αποκάλυπτε τα πρώτα βήματα που έκαναν οι εργάτες παγκοσμίως καθώς προκαλούσαν την επανάσταση. Καθώς πέρασαν χρόνια, η παράδοση για τη δύναμη του βιβλίου αυξήθηκε. Οι πολιτικοί και οι διανοούμενοι προσπάθησαν απεγνωσμένα να το απελευθερώσουν από τα νύχια του Goss. Όμως, Charles Goss δεν ήταν ένας συνηθισμένος φρουρός.

Το Ινστιτούτο Bishopsgate ιδρύθηκε στο Ιστ Εντ του Λονδίνου το 1895 για να βελτιώσει τη γειτονιά. Λιγότερο από μια δεκαετία πριν, στους δρόμους του είχε δράσει ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης. Τώρα πλέον, ένας τοπικός πρύτανης ήλπιζε να περιορίσει την αθλιότητα παρέχοντας βιβλία και διαλέξεις στους φτωχούς. Η εκπαίδευση, ήλπιζε, θα τους εκπολίτιζε. Όμως, επέλεξε τον λάθος άνθρωπο για να το κάνει.

Ο Goss, προτού ενταχθεί στο ινστιτούτο, είχε εργαστεί σε βιβλιοθήκες σε όλη την Αγγλία. Του άρεσε να διαβάζει, αλλά αγαπούσε περισσότερο τα βιβλία. Ήταν τόσο προσκολλημένος στα βιβλία που κρατούσε τις συλλογές του κλειδωμένες. Αντί να επιτρέπει στο κοινό να περιηγηθεί στα ράφια του ινστιτούτου, αγόρασε ένα Cotgreave Indicator, ένα πολύπλοκο σύστημα που καθορίζει μέσω κώδικα ποια βιβλία ήταν διαθέσιμα και ποια όχι.

Ο Goss ήταν ένας άθλιος δανειστής, αλλά είχε έντονη την αίσθηση του αποκτήματος. Οι συλλογές του ήταν βαθιές και ποικίλες, και αγόραζε βιβλία από παντού. Το 1905, άρχισε να αποκτά την βιβλιοθήκη του George Howell, ενός συνδικαλιστή και πολιτικού που πέρασε την ζωή του βυθισμένος στη βικτοριανή πολιτική. Όταν ο Goss εγκατέστησε τη συλλογή στα ράφια του Bishopsgate, ήταν πεπεισμένος ότι παρείχε στους αναγνώστες έργα που δεν μπορούσαν να βρουν πουθενά αλλού, ακόμα κι αν δεν μπορούσαν να τα δουν. Μεταξύ αυτών ήταν το "The Minute Book" που αποκτήθηκε το 1910, ένα πρωτότυπο χωρίς αντίγραφα.

Η γέννηση ενός κινήματος
Η Πρώτη Διεθνής γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1864. Υπό την επιμέλεια του Μαρξ, η οργάνωση επιδίωξε να συνδέσει τους εργαζομένους σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική, επιτρέποντάς τους να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλο και να συντονίσουν τις δραστηριότητές τους. Στο παρελθόν, δεν υπήρχε κάτι παρόμοιο. Τα κομμουνιστικά κόμματα που κυβερνούσαν κάποτε από το Σεράγεβο μέχρι την Σιβηρία είναι οι απόγονοι της Πρώτης Διεθνούς. Το ίδιο και τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης και τα αριστερά κινήματα της Νότιας Αμερικής.

Ωστόσο, παρά τον επαναστατικό χαρακτήρα της, η οργάνωση δεν ήταν υπόγεια. Άλλωστε, αναφερόμαστε στο φιλελεύθερο Λονδίνο όπου, οι εκπρόσωποι -Πολωνοί, Ιταλοί και Ουγγροί εξόριστοι, Αμερικανοί πνευματιστές, Ρώσοι αναρχικοί, Βρετανοί και Ελβετικοί συνδικαλιστές και Γάλλοι και Γερμανοί επαναστάτες- συναντήθηκαν ανοιχτά, σε μια φωτιζόμενη αίθουσα κοντά στην πλατεία Τραφάλγκαρ.

Ωστόσο, υπήρχαν λόγοι που έπρεπε κανείς να είναι ζσε επαγρύπνηση. Τους παρακολοθούσαν Πρώσοι και Γάλλοι κατάσκοποι που σημείωναν τις κινήσεις των ριζοσπαστών και τις ανέφεραν στους κυρίους τους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1870, η οργάνω υπέφερε από εσωτερική παράνοια και εξωτερική καταστολή. Με ισχυρισμούς για ιδεολογική απόκλιση και κατασκοπεία από κάθε πλευρά, ο George Howel πήρε το "Minute Book" του συμβουλίου ισχυριζόμενος ότι ήταν για ερευνητικούς σκοπούς.

Αν και η Πρώτη Διεθνής είχε καταρρεύσει τη στιγμή που ο Goss πήρε στα χέρια του το βιβλίο, οι ιδέες της είχαν εξαπλωθεί παγκοσμίως. Ένα γερμανικό μαρξιστικό κόμμα αριθμούσε εκατοντάδες χιλιάδες μέλη. Οι Βρετανοί συνδικαλιστές ήταν στο Κοινοβούλιο. Οι Ρώσοι επαναστάτες είχαν σκοτώσει έναν τσάρο και δύο υπουργούς Εσωτερικών. Στην Γαλλία, οι Σοσιαλιστές ήλεγχαν δεκάδες δημοτικά συμβούλια. Όλοι, λάτρευαν τις αναμνήσεις της Πρώτης Διεθνούς, θαυμάζοντας τους επαναστατικούς προφήτες που έφερε μαζί της. Το σημειωματάριο του Howell ήταν κάτι αντίστοιχο με τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας και ήθελαν όλοι να το αποκτήσουν.

Ο Goss δε δημοσίευσε ποτέ την απόκτηση του "The Minute Book", το οποίο, σύμφωνα με τους κανόνες του, δεν εκτείθονταν. Ωστόσο, τα νέα μαθεύτηκαν. Ο Raymond Postgate, ένας δημοσιογράφος που βοήθησε στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βρετανίας, ζήτησε να το διαβάσει. Αυτό που συνέβη στη συνέχεια επιβεβαίωσε την προκατάληψη του Goss εναντίον ανθρώπων που ήθελαν πρόσβαση σε πολύτιμα λογοτεχνικά του αντικείμενα.

Ο Postgate έγραψε ένα βιβλίο με το οποίο κορόιδευε το βαρετό ινστιτούτο και έδινε οδηγίες για το πώς να διεισδύσει κανείς στα μυστικά του. "Αν γνωρίζετε ακριβώς τι θέλετε, μπορείτε να το αποκτήσετε", έγραψε. "Ξέρω εκεί μέσα να υπάρχει το στέμμα του Βασιλιά Ιωάννη, αλλά σίγουρα υπάρχει ένας μικρός θησαυρός ... αριθμός 331 88. Είναι το πρωτότυπο 'Το βιβλίο πρακτικών του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Εργατών', με υπογραφές και απ' όλα, από το 1866 έως 1869, τα πιο σημαντικά χρόνια για την Αγγλία". Ο Postgate άφησε στους αναγνώστες μια μικρή αμφιβολία για τη σημασία του βιβλίου. "Ήταν το πιο σημαντικό γεγονός του αιώνα. Υπό την ισχυρή και φωτισμένη ηγεσία του Μαρξ, ένωσε και εκπαίδευσε τους εργάτες. Τους δίδαξε να βαδίζουν μαζί".

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, φαινόταν ότι η Κόκκινη Απειλή θα εξαφάνιζε τον πολιτισμό. Οι Μπολσεβίκοι είχαν κερδίσει τον εμφύλιο στην Ρωσία, νικώντας τον τσαρικό Στρατό, μαζί με Αμερικανούς, Γάλλους και Βρετανούς παρεμβατικούς. Οι κομμουνιστές απειλούσαν να καταλάβουν τον έλεγχο της Γερμανίας. Θα μπορούσε αυτό το σημειωματάριο να γίνει η σπίθα που θα καιγόταν ο υπόλοιπος κόσμος;

Ήταν μια πολύ δύσκολη εποχή. Όλοι φοβόντουσαν τους κομμουνιστές. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Goss είδε μόνο μία βιώσιμη επιλογή: έβαλε το "The Minute Book" σε ένα ντουλάπι ελπίζοντας ότι θα ξεχαστεί.

Το 1922, η σοβιετική αντιπροσωπεία στο Λονδίνο ζήτησε το βιβλίο. Τα πρακτικά του ινστιτούτου δείχνουν ότι οι διαχειριστές του απέρριψαν το αίτημα, ανησυχώντας για τα εγκλήματα που ενδεχομένως θα διέπρατταν οι κομμουνιστές. Ο Goss υποσχέθηκε ότι "θα έδινε ιδιαίτερη προσοχή στην ασφαλή φύλαξη του βιβλίου και συγγενικών του".

Αν ο Goss πίστευε ότι κλειδώνοντας το ντουλάπι θα έλυνε το πρόβλημα, έκανε λάθος. Τον Ιούλιο του 1930, οι Κομμουνιστές επέστρεψαν. Τα πρακτικά έγραφαν, "Ο βιβλιοθηκονόμος ανέφερε ότι είχε λάβει αίτημα από τους αντιπροσώπους της Σοβιετικής κυβέρνησης να φωτογραφίσουν τις σελίδες του 'Minute Book'". Φυσικά, ο Goss αρνήθηκε. Πλέον όμως, έπρεπε να βρεθεί μια πιο μόνιμη λύση. Μετά από σκέψεις, οι διαχειριστές ενοικίασαν μια θυρίδα στην Midland Bank και τοποθέτησαν τον θησαυρό εκεί.

Δεν ήταν μόνο οι Κομμουνιστές που ήθελαν το βιβλίο. Τον Φεβρουάριο του 1931, ζήτησε να το δει το Βρετανικό Εργατικό Κόμμα. Εκείνη την εποχή, πρωθυπουργός της Βρετανίας ήταν ο Ramsay MacDonald του κόμματος. Όμως, ακόμη και αυτό δεν ήταν αρκετό για να πείσει τον Goss για τις καλές του προθέσεις. Ήταν σαφές ότι το βιβλίο χρειαζόταν πρόσθετη ασφάλεια.

Το ινστιτούτο, πολιορκημένο, προσπάθησε να δώσει το βιβλίο στο Βρετανικό Μουσείο. Όμως, τον Οκτώβριο του 1934, οι διαχειριστές έμαθαν ότι το βιβλίο "θα ήταν διαθέσιμο στους μαθητές με τον συνηθισμένο τρόπο". Αυτή, δεν ήταν η λύση που ήθελαν.

Η ηγεσία του ινστιτούτου ενίσχυσε την ασφάλεια στο θησαυροφυλάκιο της τράπεζας -πλέον, ακόμη και ο Goss θα χρειαζόταν την άδεια των διαχειριστών προτού μπορέσει να έχει πρόσβαση στο περιεχόμενό του. Όμως, αυτό απλά αύξησε το δημόσιο ενδιαφέρον. Μερικοί ιστορικοί προσπάθησαν να επηρεάσουν το ινστιτούτο μέσω συστάσεων. Ένας καθηγητής από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ έστειλε έναν επίσκοπο να διαβιβάσει το αίτημά του, με την ελπίδα ότι θα έπειθε τον Goss ότι ήταν αξιόπιστος. Ούτε αυτός τα κατάφερε.

Μέχρι το 1940, το Ινστιτούτο Bishopsgate ήταν απελπιστικά ξεπερασμένο, μια βικτοριανή χρονοκάψουλα. Οι μαθητές πήγαιναν να μελετήσουν τον Cotgreave Indicator και όχι τα βιβλία του. Απτόητος, ο Goss δεν άλλαξε τους τρόπους του. Και τότε, ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί του Χίτλερ. Αν και το ινστιτούτο δεν έπαθε το παραμικρό από τους βομβαρδισμούς που κατέστρεψαν την πόλη, σταμάτησε να λειτουργεί κανονικά. Οι διαχειριστές χρησιμοποίησαν την ευκαιρία για να πραγματοποιήσουν "πραξικόπημα" εναντίον του "δικτάτορά" τους. Ήθελαν νέο βιβλιοθηκονόμο.

Ο Goss αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Μετά από 44 χρόνια υπηρεσίας, δε θα πήγαινε ποτέ ξανά στο ινστιτούτο. Είχε όμως μια ανακούφιση. Πλέον, όλοι θα ήταν πολύ απασχολημένοι με τους Ναζί και δε θα ζητούσαν το "The Minute Book".

Το 1941, όταν οι Γερμανοί επιτέθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, όλα άλλαξαν. Πλέον, οι Σοβιετικοί ήταν σύμμαχοι της Βρετανίας. Και όταν ήρθαν με νέα αιτήματα για το βιβλίο, το ινστιτούτο δεν είχε πλέον τον Goss να αντιστέκεται. Σοβιετικοί αξιωματούχοι υπέβαλαν αίτημα μέσω ενός δημοσιογράφου, στο οποίο όμως οι διαχειριστές αρνήθηκαν να συνεργαστούν. Όταν όμως το ζήτησε η Σοβιετική πρεσβεία -μέσω της συζύγου του πρέσβη- δεν μπορούσαν να αρνηθούν. Τελικά, ο πρέσβης Ivan Maisky πίεσε και οι Tories του Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν εκεί για να τους υποστηρίξουν.

Οι διαχειριστές -χωρίς τον Goss- παγιδεύτηκαν και η ήττα τους ήταν κοντά.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1942, η κυρία Maisky πρότεινε να επισκεφθεί το βιβλίο επί τόπου, και οι πολιορκημένοι διαχειριστές αναγκάστηκαν να το αποδεχθούν. Σοβιετικοί αξιωματούχοι πήγαν στο Ινστιτούτο. Μαζί τους πήγε και μια δημοσιογράφος, αλλά την ενημέρωσαν ότι "το χειρόγραφο δεν ήταν διαθέσιμο στο κοινό".

από: mental floss