Η Σύνοδος του Πτώματος: Όταν δικάστηκε το πτώμα ενός πάπα

Η μεταθανάτια δίκη του Πάπα Φορμόζου, Jean-Paul Laurens, 1870

Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία δεν ντρέπεται για τις μακάβριες ιστορίες της. Για παράδειγμά, στην Santa Maria dell’Orazione e Morte μια καλόγρια μετά χαράς θα σας αφήσει να φωτογραφίσετε την κρύπτη με τα εγκαταλελειμμένα σώματα με αντάλλαγμα μια μικρή δωρεά. Στην Santa Prassede η νεωκόρος θα σας δώσει ένα φυλλάδιο και πρόθυμα θα σας δείξει το πηγάδι όπου ο St Praxedis και ο St Pudentiana έχυσαν το αίμα των 3.000 μαρτύρων που έκρυβαν.

Αλλά στη βασιλική San Giovanni του Λατερανό θα πρέπει να το ψάξετε μόνοι σας -και πολύ μάλιστα. Κανείς δεν αναφέρεται ακόμα και σήμερα σ' αυτό που συνέβη εκεί πριν από 1.000 και πάνω χρόνια. Πρόκειται για την εκκλησία όπου ο πάπας Στέφανος ΣΤ' δίκασε το πτώμα του πάπα Φορμόζου τον Ιανουάριο του 897.



Η δίκη ονομάστηκε "Synodus Horrenda" (η Σύνοδος του Πτώματος). Συνέβη σε μία από τις πιο διεφθαρμένες εποχές στην ιστορία του παπισμού, μια εποχή που πλέον αποκαλείται Saeculum obscurum, πορνοκρατία στα ελληνικά.

Για να καταλάβουμε τι συνέβη στο πτώμα του Φορμόζου, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο κόσμος γύρω του κατέρρεε. Η αυτοκρατορία που είχε φτιάξει ο Καρλομάγνος είχε γίνει ερείπια και διαλυόταν. Μικρή φέουδα καλόβλεπαν τους θησαυρούς της Ρώμης και απαιτούσαν χρήματα για προστασία, ενώ η πόλη ακόμα υπέφερε από τη λεηλασία των Σαρακηνών το 846. Ρήξεις σχηματίστηκαν μέσα στην εκκλησία, καθώς όσοι φιλοδοξούσε να γίνουν ο επόμενος πάπας βρέθηκαν να χρειάζονται την πρόσθετη δύναμη ενός από τους πολλούς κοσμικούς ηγέτες.

Η ιστορία της δίκης ξεκινάει επί της ουσίας όταν πάπας ήταν ο Ιωάννης Η'. Εκείνη την εποχή ο Φορμόζος ήταν επίσκοπος του Πόρτο (προάστιο της Ρώμης, όχι η πόλη της Πορτογαλίας). Ήταν επίσης επιτυχημένος ιεραπόστολος, γνωστός για τη διάδοση του καθολικισμού σε όλο το βασίλειο των Βουλγάρων. Αλλά ίσως ήταν λίγο περισσότερο καλός στη δουλειά του. Ο Ιωάννης Η' κατηγόρησε τον Φορμόζο για παραβίαση ενός νόμου που δεν επέτρεπε τους επισκόπους να εξουσιάζουν περισσότερες από μία ενορίες ταυτόχρονα. Και ίσως πιο αποφασιστικά, ο Ιωάννης τον κατηγόρησε για παράβαση ενός πρόσφατου νόμου για όσους φιλοδοξούσαν να γίνουν ο επόμενος πάπας. Έτσι, ο Ιωάννης τον αφόρισε.

Ο St. John του Λατερανό

Όπως αποδείχθηκε, η παράνοια του Ιωάννη ήταν δικαιολογημένη. Ήταν ο πρώτος πάπας που δολοφονήθηκε από τον λαό του. Αρχικά τον δηλητηρίασαν, αλλά ο δολοφόνος έχασε την υπομονή του να περιμένει το δηλητήριο να δράσει και του έσπασε το κεφάλι με ένα σφυρί. Μετά το θάνατο του Ιωάννη ο παπισμός είχε πολλά ανοικτά θέματα. Μόνο από θαύμα κάποιος θα ήθελε τη θέση. Ο Μαρίνος Α' διαδέχτηκε τον Ιωάννη και αποκατέστησε το Φορμόζο ως επίσκοπος. Το επόμενο έτος ο Αγίος Αδριανός Γ' διαδέχτηκε τον Μαρίνο, αλλά μετά από ένα χρόνο δολοφονήθηκε και αυτός. Ο παπάς Στέφανος Ε' ακολούθησε λίγο αργότερα.

Τελικά το 891, ήρθε η σειρά του Φορμόζου. Κατάφερε να μείνει πάπας για πέντε χρόνια πριν πεθάνει από εγκεφαλικό. Ο Βονιφάτιος ΣΤ', που τον διαδέχτηκε, εξελέγη γρήγορα για να σταματήσουν οι ταραχές, αλλά ήταν περίεργη επιλογή. Είχε καθαιρεθεί δύο φορές για "ανήθικη συμπεριφορά". Ήταν πάπας μόνο για 15 μέρες πριν πεθάνει είτε από ουρική αρθρίτιδα ή δηλητηρίαση.

Επόμενος ήταν ο Στέφανος ΣΤ'. Πριν καλά-καλά κλείσει ένα χρόνο στον παπικό θρόνο, έδωσε εντολή να ξεθάψουν τον Φορμόζο και να δικαστεί το πτώμα του για τα εγκλήματα που τον είχε αφορίσει ο πάπας Ιωάννης: εποφθαλμιούσε τον Αποστολικό Θρόνο και εξουσίαζε πάνω από ένα μέρος ταυτόχρονα ως επίσκοπος.

Ο Στέφανος βεβήλωσε το άτυχο πτώμα για να καλύψει κάποιες πολιτικές συμμαχίες με μια φατρία που μισούσε τον Φορμόζο, αλλά περισσότερο -και πιο πιθανό- ήταν για να καλύψει ότι και ο ίδιος ήταν ένοχος για τα ίδια ακριβώς πράγματα που είχε κατηγορηθεί ο Φορμόζος. Ο Φορμόζος είχε κάνει επίσκοπο τον Στέφανο. Ο Στέφανος είχε γίνει επίσκοπος Ρώμης ενώ εξακολουθούσε να κατέχει τη θέση εκείνη. Αν λοιπόν ο Φορμόζος κρινόταν ένοχος στο ίδιο έγκλημα (επίσκοπος σε δύο μέρη ταυτόχρονα), οι ενέργειές του θα ήταν άκυρες και ο Στέφανος δεν θα ήταν επίσκοπος, όταν εξελέγη πάπας.

Έτσι, το πτώμα του Φορμόζου ξεθάφτηκε, ντύθηκε με παπικά άμφια και τοποθετήθηκε σε μια καρέκλα στην San Giovanni του Λατερανό. Ένας διάκονος διορίστηκε να μιλήσει γι' αυτόν, αλλά δεν είπε και πολλά, καθώς ο Στέφανος ούρλιαζε στο πτώμα. Σε κάποιο σημείο της δίκης ένας σεισμός συγκλόνισε τη βασιλική, καταστρέφοντας μέρος της. Ο Φορμόζος τελικά κρίθηκε ένοχος για όλες τις κατηγορίες, απογυμνώθηκε από τα άμφια και του έκοψαν τα τρία δάχτυλα που χρησιμοποιούσε για να ευλογεί.

Ο Στέφανος διέταξε να τον θάψουν σε ένα άγνωστο οικόπεδο, αλλά μετά το σκέφτεται καλύτερα, τον ξέθαψαν πάλι και πέταξαν το σώμα στον Τίβερη. Αυτό ξεσήκωσε το λαός της Ρώμης και ο όχλος έριξε στη φυλακή τον Στέφανο, όπου στραγγαλίστηκε στο κελί του. Αργότερα εκείνο το έτος, η εκκλησία San Giovanni σχεδόν καταστράφηκε από πυρκαγιά.

Ο επόμενος πάπας, ο Ρωμανός, ακύρωσε όλες τις ενέργειες του Στέφανου, αλλά ανατράπηκε σε λιγότερο από ένα χρόνο. Ο διάδοχός του, Θεόδωρος Β', ήταν πάπας μόνο για 20 ημέρες, αλλά κατάφερε να βρει το σώμα του Φορμόζου. Ο διάδοχός του, Ιωάννης Θ' επέβλεψε την επαναταφή του Φορμόζου στον καθεδρικό ναό του Αγίου Πέτρου. Σήμερα, υπάρχει ένα μνημείο που απαριθμεί τους πάπες που έχουν ταφεί εκεί.

Κατάλογος με του πάπες που είναι θαμμένοι στον Άγιο Πέτρο. Ανάμεσα τους και ο Φορμόζος

από: atlas obscura