Το δέλεαρ του λάβδανου, το αγαπημένο ναρκωτικό της βικτοριανής εποχής

Η Ελίζαμπεθ Σίνταλ

"Στο Ξαναντού ο Κούμπλα Χαν είχε προστάξει...
Των απολαύσεων μεγαλόπρεπο ανάκτορο:
Εκεί που ο Αλφ, το ιερό ποτάμι,
Μες από θεόρατες σπηλιές
Προς την ανήλιαγη θάλασσα κυλούσε".

(Κούμπλα Χαν, Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ, μτφρ.: Βαγγέλης Αθανασόπουλος - πηγή)

Το πιο διάσημο ποίημα του ρομαντικού ποιητή Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ (Samuel Taylor Coleridge), "Kubla Khan", γράφτηκε μετά από ένα έντονο όνειρο που προκλήθηκε από το λάβδανο. Η ποιήτρια Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ στηριζόταν στο λάβδανο για να λειτουργήσει. Η κόρη του λόρδου Βύρωνα, η γνωστή μαθηματικός Άντα Λάβλεϊς, ισχυριζόταν ότι το λάβδανο ηρεμούσε το υπερδραστήριο μυαλό της. Το γεγονός ότι πολλοί συγγραφείς και καλλιτέχνες της βικτοριανής εποχής χρησιμοποίησαν το λάβδανο είναι σαφές. Τι το ιδιαίτερο όμως είχε αυτό το μεθυστικό ναρκωτικό που παγίδευσε τόσους πολλούς δημιουργικούς ανθρώπους;

Δείτε ακόμη:
Πώς ένα μείγμα κρασιού και κοκαΐνης έγινε η γνωστή Coca Cola
Όταν το όπιο ήταν για τα νεογνά και η Bayer πουλούσε ηρωίνη
Τεκέδες: 9 αστικοί υπόκοσμοι απ' όλο τον κόσμο της εποχής του οπίου
Πίνωντας αψέντι: Χορεύοντας με την Πράσινη Νεράιδα
Ζωγραφίζοντας υπό την επίδραση LSD
Ακρως κουλό και παραισθησιογόνο

Το όπιο ήταν γνωστό τουλάχιστον από το 3400 π.Χ., όταν οι Σουμέριοι έκαναν την πρώτη γραπτή αναφορά για το ναρκωτικό. Η δύναμη του οπίου να ηρεμεί πόνους -επιτρέποντας στον χρήστη να παραμένει λειτουργικός- το έκανε ένα ναρκωτικό επιλογής για όσους υπέφεραν από ψυχική και σωματική αγωνία. Τον 16ο αιώνα, ο αλχημιστής Παράκελσος δημιούργησε το λάβδανο (ενδεχομένως το ονόμασε από τις λατινικές λέξεις που σημαίνουν "κάτι που πρέπει να επαινεθεί"), αναμειγνύοντας όπιο με αλκοόλ. Μέχρι τον 17ο αιώνα, ο πρωτοπόρος γιατρός Τόμας Σίντεναμ απλοποίησε και τυποποίησε τη συνταγή, διαφημίζοντάς το ως θεραπευτικό. Σήμερα η λέξη λάβδανο αναφέρεται σε οποιοδήποτε αλκοολούχο βάμμα οπίου.

Διαφήμιση λάβδανου σε κατάλογο του Sears

Μέχρι τη δεκαετία του 1800, το λάβδανο ήταν ευρέως διαθέσιμο -μπορούσε κανείς να το αγοράσει σε μια παμπ, ένα παντοπωλείο, σε κάποιο κουρείο, σε καπνοπωλεία, σε φαρμακεία και ακόμη και σε ζαχαροπλαστεία. Το ναρκωτικό ήταν φθηνότερο από το αλκοόλ, καθιστώντας το προσιτό σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Συνταγογραφούνταν για τα πάντα, από το να ηρεμεί μωρά μέχρι τους πονοκεφάλους, τον βήχα, την ουρική αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς, την διάρροια, τη μελαγχολία, ακόμη και σε "γυναικεία προβλήματα".

Το λάβδανο χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε ολόκληρη τη βικτοριανή κοινωνία ως φάρμακο και σύντομα πολλοί συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες (όπως και πολλοί απλοί άνθρωποι) εθίστηκαν. Ο Μπραμ Στόκερ, ο Κάρολος Ντίκενς, η Τζορτζ Έλιοτ, ο Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, η Πέρσι Σέλλεϋ, ο λόρδος Βύρωνας και πολλοί άλλοι, ήταν γνωστό ότι χρησιμοποίησαν το λάβδανο. Κάποιοι το έπαιρναν ενώ ήταν άρρωστοι και το έκοψαν, αλλά άλλοι παρέμειναν εξαρτημένοι. Ο πιο γνωστός, ο Άγγλος συγγραφέας Τόμας Ντι Κουίνσεϊ έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο, το Confessions of an English Opium-Eater (1821) για τη χρήση του οπίου και των παράγωγών του. Το βιβλίο πρότεινε ότι, αντίθετα από το αλκοόλ, το όπιο βελτιώνει τις δημιουργικές δυνάμεις, μια άποψη που έκανε το φάρμακο πιο ελκυστικό σε όσους αναζητούσαν καλλιτεχνική και λογοτεχνική έμπνευση. Μερικοί συγγραφείς επαίνεσαν την ικανότητά του ναρκωτικού να ενισχύει τη φαντασία.

Η σχέση του λάβδανου με τους ρομαντικούς ποιητές πιθανότατα προέρχεται από τον εθισμό του Κόλεριτζ. Όπως και πολλοί από τους συγχρόνούς του, ο ποιητής δεν ήταν υγιής και κατέφυγε στο λάβδανο τόσο ως παυσίπονο όσο και ως ηρεμιστικό. Ο Κόλεριτζ αναγνώρισε δημόσια ότι είχε γράψει το "Kubla Khan" μετά από μια ονειροπόληση που την προκάλεσε το όπιο. Σύντομα όμως εθίστηκε και και η υγεία του κλονίστηκε περισσότερο. "Έχω εξαφανιστεί εκατοντάδες φορές σε αυτό το βρώμικο έργο του λάβδανου, έχω εξαπατήσει, έχω εξαπατηθεί και έχω πει ψέμματα", είχε γράψει κάποτε.

Η ποιήτρια Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ πήρε πρώτη φορά λάβδανο στην ηλικία των 15 ετών, όταν τραυματίστηκε η σπονδυλική στήλη της. Μετά από αυτό, το χρησιμοποιούσε για διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της αιμορραγίας των πνευμόνων. Όταν άρχισε να συναναστρέφεται με τον ποιητή Ρόμπερτ Μπράουνινγκ -ο οποίος αργότερα έγινε σύζυγός της- του αποκάλυψε ότι έπαιρνε 40 σταγόνες του ναρκωτικού την ημέρα -μια αρκετά σημαντική δόση, ακόμη και για έναν εξαρτημένο.

Η Ελίζαμπεθ Σίνταλ ήταν ακόμη μια διάσημη χρήστης λάβδανου. Η μούσα, και αργότερα σύζυγος, του ζωγράφου Ντάνι Γκάμπριελ Ροσέτι, υπέφερε από κακή υγεία και εθίστηκε στο λάβδανο. Για χρόνια συνέχισε να λειτουργεί παρά τον εθισμό της, μέχρι που απέβαλε το 1861, μια τραγωδία που εμβάθυνε την επιθυμία της για τη λήθη που προσέφερε το ναρκωτικό. Το 1862, όταν έμεινε ξανά έγκυος, ένα βράδυ, ο σύζυγός της την βρήκε χωρίς συνείδηση μετά από υπερβολική δόση. Ο Ροσέτι, κάλεσε γιατρό, αλλά όταν ο γιατρός ανακάλυψε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα γι' αυτήν, ο ζωγράφος αρνήθηκε να πιστέψει τη διάγνωση και ζήτησε ακόμα τρεις γιατρούς, που όλοι επιβεβαίωσαν τον πρόωρο θάνατο της Σίνταλ.

Άλλο διάσημο θύμα του λάβδανου ήταν ο Μπράνγουελ Μπροντέ, ο αδελφός των Σαρλότ, Έμιλι και Αν (αδερφές Μπροντέ). Τα τέσσερα αδέλφια μοιράζονταν την ίδια τραγική και μοναχική ανατροφή, η οποία στις αδελφές απελευθέρωσε μια δημιουργική σπίθα που έφτασε σε μερικά από τα μεγαλύτερα έργα της αγγλικής λογοτεχνίας. Όμως ο Μπράνγουελ, που φαινόταν να μοιράζεται το ίδιο ταλέντο, εξαρτήθηκε από το αλκοόλ και το λάβδανο. Τελικά, πέθανε σε ηλικία 31 ετών, το 1848, μόλις ένα χρόνο μετά τα πιο διάσημα μυθιστορήματα των αδελφών του.

Όλα αυτά τα παραδείγματα εθισμένων ανθρώπων αναφέρονται σε μια εποχή πριν από την ασπιρίνη, τα αντικαταθλιπτικά, ή τα αποτελεσματικά υπνωτικά χάπια. Όμως, καθώς οι αρνητικές επιδράσεις του λάβδανου τεκμηριώθηκαν καλύτερα -την ευφορία που παρείχε ακολουθούσε συχνά η συντριβή, η ανησυχία, η ορμή και η εφίδρωση- κατέστη σαφές ότι το ναρκωτικό έπρεπε να ελεγχθεί.

Μέχρι το 1868, το λάβδανο πωλούνταν μόνο από εγγεγραμμένους χημικούς στην Αγγλία και έπρεπε να αναγράφεται ως δηλητήριο -οι πρώτοι περιορισμοί στη χρήση του. Το 1899 αναπτύχθηκε η ασπιρίνη, ένα πολύ ασφαλέστερο παυσίπονο. Και παρόλο που οι βασανισμένοι συγγραφείς είχαν εθιστεί στο λάβδανο έγιναν ένα θέμα του παρελθόντος, σύντομα, εμφανίστηκαν πολλές άλλες παράνομες ουσίες...

από: mental floss