Τρίτη 19 Μαρτίου 2024

Watch 1505: Το πρώτο ρολόι στον κόσμο

Το Pomander Watch του 1505
 
Το 1987, κατά τη διάρκεια μιας εκδρομής στο Λονδίνο, ένας μαθητευόμενος ωρολογοποιός έπεσε πάνω σε ένα σπάνιο εύρημα σε μια υπαίθρια αγορά με αντίκες.
 
 
 
Κρυμμένο μέσα σε ένα κουτί γεμάτο με παμπάλαια μεταλλικά παράξενα αντικείμενα υπήρχε ένα ενδιαφέρον ρολόι, μια μικρή χάλκινη σφαίρα που μπορούσε να ανοίξει για να αποκαλύψει ένα μικρότερο ημισφαίριο μέσα της. Στο επάνω μέρος αυτής της εσωτερικής σφαίρας υπήρχε ένα καντράν που ήταν διακοσμημένο με ρωμαϊκούς και αραβικούς αριθμούς, χαρακτηριστικό του περίφημου σχεδίου ρολογιών pomander που κέρδισε δημοτικότητα στη Γερμανία του 16ου αιώνα.

Χωρίς να γνωρίζει τη σημασία της ανακάλυψής του, ο νεαρός μαθητευόμενος αποχωρίστηκε το ρολόι, ξεκινώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση συναλλαγών που οδήγησαν τελικά στην κατοχή του ρολογιού από έναν ιδιώτη συλλέκτη το 2002. Τότε ήρθε στο φως η πραγματική σημασία και αυθεντικότητά του. Σήμερα, είναι γνωστό ως "Watch 1505" και πρόκειται για ένα εξαιρετικό τεχνούργημα που πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο γνωστό λειτουργικό ρολόι που υπάρχει.
 

Άγαλμα του Peter Henlein στη Νυρεμβέργη
 
Το Watch 1505 ήταν το έργο του διάσημου κλειδαρά και ωρολογοποιού της Νυρεμβέργης Peter Henlein, ο οποίος πιστώνεται ως ένας από τους πρωτοπόρους στην κατασκευή μικρών διακοσμητικών φορητών ρολογιών, τα οποία αργότερα εξελίχθηκαν σε αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως τα πρώτα ρολόγια. Αυτά τα μικροσκοπικά ρολόγια φοριόνταν συχνά ως μενταγιόν ή ως διακοσμητικό στα ρούχα.

Ο Henlein γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νυρεμβέργη. Γιος τεχνίτη ορείχαλκου, άρχισε σύντομα να ασχολείται με το επάγγελμα του κλειδαρά ως μαθητευόμενος. Εκείνη την εποχή, οι κλειδαράδες ήταν από τους ελάχιστους τεχνίτες με τις ικανότητες και τα εργαλεία για να μπουν στο νέο χώρο της ωρολογοποιίας. Το 1504, ένα ατυχές περιστατικό που οδήγησε στο θάνατο ενός συναδέλφου του, τον ανάγκασε να βρει άσυλο στο μοναστήρι των Φραγκισκανών της Νυρεμβέργης, όπου έζησε μέχρι το 1508. Προφυλαγμένος μέσα στα τείχη του μοναστηριού, ο Henlein βρέθηκε σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε γνώση. Εικάζεται ότι κατά τη διάρκεια της απομόνωσής του, απέκτησε βαθύτερες γνώσεις για την τέχνη της ωρολογοποιίας, δημιουργώντας πιθανώς και το Watch 1505.

Το πότε κατασκεύασε το ρολόι μας είναι γνωστό επειδή ο Henlein χάραξε την ημερομηνία και τα αρχικά του στο εσωτερικό του ρολογιού. Εκείνη την εποχή, δεν ήταν σεβαστό για τους κλειδαράδες να υπογράφουν αντικείμενα που είχαν φτιάξει, έτσι ο περήφανος κατασκευαστής έπρεπε να βάλει τα αρχικά του με μικροσκοπικά χαρακτικά -ύψους μικρότερο από ένα χιλιοστό- που φαίνονται μόνο με έναν ισχυρό μεγεθυντικό φακό. Εκτός από τα αρχικά, στο περίβλημα του ρολογιού, υπάρχει μια επιγραφή στα λατινικά που μεταφράζεται ως, "1505 - Ο χρόνος θα μου ξεφύγει (Henlein), αλλά εγώ (το ρολόι) θα αναγνωρίσω τη σωστή ώρα".
 

Μια άγνωστη κυρία που κρατά ένα Pomander σε χρυσή αλυσίδα. Πίνακας του Pieter Janz

Η παραγωγή αυτού του ρολογιού έγινε δυνατή κυρίως χάρη σε μια πρωτοπόρα σμίκρυνση του εκκρεμούς στρέψης και του μηχανισμού σπειροειδούς ελατηρίου που επιτεύχθηκε από τον Henlein, μια τεχνολογική καινοτομία της εποχής. Κάνοντας τα ρολόγια μια φορητή συσκευή μέτρησης χρόνου, ο Henlein, όχι μόνο εξατομίκευσε τη χρονομέτρηση, αλλά άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο μετράμε και διαχειριζόμαστε τον χρόνο.

Ο πρώτος και σημαντικότερος ιστορικός φόρος τιμής στον Henlein και την εφεύρεσή του έγινε το 1511 από μια σημαντική προσωπικότητα της εποχής, τον Johannes Cochläus, έναν ανθρωπιστή και σύγχρονό του. Στο "Cosmographia Pomponius Mela - De Norimberga Germania Centro", ο Cochläus πρόσθεσε ένα απόσπασμα που επαινούσε τον Henlein και τα ρολόγια του:

Καθημερινά (οι τεχνίτες της Νυρεμβέργης) εφευρίσκουν πιο ωραία πράγματα. Για παράδειγμα, ο Peter Hele (Henlein), νεαρός ακόμα, κατασκευάζει έργα που θαυμάζουν ακόμη και οι πιο μορφωμένοι μαθηματικοί: γιατί από λίγο μόνο σίδηρο φτιάχνει ρολόγια με πολλούς τροχούς, τα οποία, ανεξάρτητα από το πώς μπορεί κανείς να τα γυρίσει, δείχνουν και σημαίνουν τις ώρες για σαράντα ώρες χωρίς βάρος, ακόμα και όταν το έχετε στο στήθος ή σε τσαντάκι.
 

Ένα "αυγό Νυρεμβέργης" από τα τέλη του 16ου αιώνα - πηγή

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Henlein κατασκεύασε πολλά ρολόγια και όργανα, συμπεριλαμβανομένων μικρών ρολογιών σε σχήμα τυμπάνου γνωστά ως "αυγά Νυρεμβέργης". Κατασκεύασε επίσης ένα ρολόι πύργου για το κάστρο Lichtenau το 1541 και ήταν γνωστός ως κατασκευαστής εξελιγμένων επιστημονικών οργάνων.

Σήμερα, υπάρχουν μόνο δύο ρολόγια pomander στον κόσμο. Αυτό του 1505 είναι σε ιδιωτική ιδιοκτησία και το "Pomander Watch of Melanchthon" από το 1530 που ανήκει στο Μουσείο Τέχνης Walters στη Βαλτιμόρη. Πιθανότατα, ήταν δώρο από την πόλη της Νυρεμβέργης στον μεταρρυθμιστή της Νυρεμβέργης, Philipp Melanchthon, το οποίο ανατέθηκε στον Henlein.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου