Ξωτικό: "Τα Αρχεία του Πλανήτη": Έγχρωμες φωτογραφίες από όλο τον κόσμο από τις αρχές του 1900

Έλληνες πρόσφυγες στα Βαλκάνια, 1913

Από Παριζιάνους πωλητές λουλουδιών μέχρι Κινέζους μοναχούς, δείτε πώς ήταν ο κόσμος πριν από έναν αιώνα μέσω μερικών εντυπωσιακών φωτογραφιών.

Το 1909, στην αυγή της έγχρωμης φωτογραφίας, ο Γάλλος τραπεζίτης Albert Kahn ξεκίνησε να καταγράψει οπτικά κάθε πολιτισμό στη Γη. Οραματίστηκε το έργο ως ένα είδος αντίδοτου στην ξενοφοβία και τον εθνικισμό που είχε δει σε όλη του τη ζωή και, χρησιμοποιώντας την περιουσία που είχε συγκεντρώσει, χρηματοδότησε μια ομάδα φωτογράφων για να τραβήξουν φωτογραφίες σε όλο τον κόσμο.

Η ομάδα του πέρασε πάνω από δύο δεκαετίες φωτογραφίζοντας και τελικά παρήγαγαν περίπου 72.000 έγχρωμες φωτογραφίες σε 50 χώρες, από την Ιρλανδία μέχρι την Ινδία.

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν μια εκπληκτική συλλογή εικόνων, με την ονομασία "Les Archives de la Planète" (τα Αρχεία του Πλανήτη).

Η πρώιμη ζωή του Kahn

O Albert Kahn

Γεννημένος στις 3 Μαρτίου 1860, στο Marmoutier της Γαλλίας, ο Albert Kahn μεγάλωσε σε μια εβραϊκή οικογένεια. Το 1871, οι Πρώσοι προσάρτησαν την πατρίδα του την Αλσατία-Λωρραίνη και έτσι η οικογένειά του μετακόμισε σε διαφορετική περιοχή της Γαλλίας. Τελικά, ο ίδιος βρέθηκε στο Παρίσι.

Σαν Εβραίοι, η οικογένειά του αντιμετώπισε διακρίσεις, φανατισμό και συστημικά εμπόδια στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Ο νεαρός Albert όμως (ο οποίος είχε "εκχριστιανίσει" το Αβραάμ που του είχαν δώσει), πλοηγήθηκε σε αυτά τα ζητήματα χωρίς κανένα σοβαρό πρόβλημα και έλαβε κορυφαία εκπαίδευση χάρη στην ευφυΐα του.

Στο Παρίσι, η γρήγορη άνοδός του ως χρηματοδότης σήμαινε ότι θα μπορούσε να γίνει μέλος της γαλλικής ελίτ και συναναστράφηκε διάφορες προσωπικότητες όπως τον γλύπτη Ωγκύστ Ροντέν και τον φιλόσοφο Ανρί-Λουί Μπεργκσόν.

Αυτές οι φιλίες και τα πρώτα ταξίδια του Khan σε μέρη όπως η Αίγυπτος, το Βιετνάμ και η Ιαπωνία διεύρυναν το όραμά του για τον πιθανό αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει στην παγκόσμια πολιτική. Ανέπτυξε μια ένθερμη πίστη στη δύναμη των ταξιδιών και της διαπολιτισμικής σύνδεσης για να φέρει την ειρήνη σε έναν κόσμο που ήταν στο χείλος του πολέμου.

Η υποτροφία "Autour du Monde"

Αφγανιστάν, 1928

Το 1898, και ενεργώντας βάσει αυτών των πεποιθήσεων, καθιέρωσε τις υποτροφίες "Autour du Monde" (Γύρω από τον Κόσμο). Προάγγελος πολλών σύγχρονων διεθνών ανταλλαγών, τα κεφάλαια υποτροφιών του Khan πλήρωναν νέους απόφοιτους διδακτορικού ώστε να ταξιδέψουν στον κόσμο και να εξερευνήσουν νέα μέρη.

"Ζητώ μόνο ένα πράγμα από εσάς. Να έχετε τα μάτια σας ορθάνοιχτα", είχε πει στους νικητές των υποτροφιών.

Εκτός από τις υποτροφίες, ο Khan δημιούργησε στο κτήμα του έξω από το Παρίσι έναν κήπο με παρόμοιο όραμα. Ο κήπος συνδύαζε στοιχεία γαλλικής, βρετανικής και ιαπωνικής κηπουρικής για να ενισχύσει την εκτίμηση των επισκεπτών σε άλλους πολιτισμούς και να αναπτύξει μια αίσθηση αρμονίας μεταξύ τους.

Οι υποτροφίες και ο κήπος ήταν πρώιμες προσπάθειες. Για τον Kahn όμως, όλα άλλαξαν με την ανάπτυξη της πρώτης επιτυχημένη τεχνική έγχρωμης φωτογραφίας autochrome των αδερφών Λυμιέρ, Λουί Ζαν και Ωγκύστ Μαρί Λουί Νικολά, την οποία κατοχύρωσαν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1903.

Με τη νέα τεχνολογία, ο Kahn είχε τα εργαλεία που ταίριαζαν με το όραμά του για τη σύνδεση των πολιτισμών διαφορετικών χωρών και προχώρησε στη χρηματοδότηση του "Les Archives de la Planète" (Αρχεία του Πλανήτη).

Τα "Αρχεία του Πλανήτη"

Αλβανία, 1913

Από το 1909 έως το 1931, η ομάδα του Khan ταξίδεψε σε 50 διαφορετικές χώρες -όπως η Τουρκία, η Αλγερία, το Βιετνάμ (τότε γνωστή ως Γαλλική Ινδοκίνα), το Σουδάν, την Μογγολία, αλλά και την πατρίδα του, τη Γαλλία. Το συλλογικό έργο ανέρχεται συνολικά σε 183.000 μέτρα φιλμ και περίπου 72.000 έγχρωμες φωτογραφίες.

Αν και τα ονόματα των φωτογράφων -Auguste Léon, Stéphane Passet, Marguerite Mespoulet, Paul Castelnau, León Busy κ.ά.- έχουν χαθεί στο πέρασμα των χρόνων, το έργο τους έχει απαθανατίσει πρόσωπα, ρούχα και συνήθειες των λαών της Γης πριν από έναν αιώνα.

Ο Khan διατηρούσε τα αρχεία οργανωμένα στο σπίτι του στα περίχωρα του Παρισιού. Πολλά Σαββατοκύριακα, προσκαλούσε φίλους και μελετητές να περπατήσουν στους κήπους του και, μερικές φορές, να δουν τις φωτογραφίες.

Παρά τον ιδεαλισμό του για το πώς η γνώση άλλων πολιτισμών θα μπορούσε να καλλιεργήσει την καλή θέληση και την ειρήνη μεταξύ των χωρών, ο ίδιος φαίνεται να πίστευε ότι οι φωτογραφίες του υπήρχαν για να διασκεδάζει η ελίτ -κυρίως- και, κατά τη διάρκεια της ζωής του, τις έδειξε μόνο σε λίγους εκλεκτούς.

Από την άλλη, ο Kahn ήταν πολύ πιο προοδευτικός από πολλούς σύγχρονους υποστηρικτές της πολιτιστικής ανταλλαγής, οι οποίοι έβλεπαν κυρίως τη διαπολιτισμική αλληλεπίδραση ως μια ευκαιρία για τους Ευρωπαίους να "εκπολιτίσουν" τον υπόλοιπο κόσμο. Για εκείνον, σκοπός του ήταν να παραμείνει ο υπόλοιπος κόσμο όπως ακριβώς ήταν.

Το τέλος του φωτογραφικού πρότζεκτ

Αλγερία, 1909

Τη δεκαετία του 1930 με την παγκόσμια οικονομία, η περιουσία του Kahn κατέρρευσε και σύντομα τελείωσαν τα χρήματα για τα Αρχεία του Πλανήτη. Το 1940, λίγους μόνο μήνες μετά τη ναζιστική κατοχή της Γαλλίας, ο Khan πέθανε σε ηλικία 80 ετών.

Ωστόσο, το έργο του Αρχεία του Πλανήτη εξακολουθεί να υπάρχει. Οι επισκέπτες του Παρισιού μπορούν να επισκεφτούν το Μουσείο και τους Κήπους Albert Kahn, όπου μπορούν να δουν πολλές από τις φωτογραφίες, αν και δεν εκτίθενται όλες.

Σχεδόν έναν αιώνα μετά το θάνατό του, το μήνυμα του Καν είναι σαφέστατο: Είμαστε όλοι, από όπου κι αν είμαστε, μέρος της ίδιας ανθρώπινης οικογένειας. Δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο θα ήθελαν να πιστέψουμε όσοι θέλουν να μας χωρίσουν.