Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου 2023

Μερικοί από τους μεγαλύτερους τσαρλατάνους της ιστορίας

Der Charlatan, Ιερώνυμος Μπος - πηγή
 
Οι απάτες δεν είναι νέο φαινόμενο. Από τον αυθεντικό πωλητή λαδιού φιδιού μέχρι τον πρωτότυπο μηχανικό Ponzi, δείτε μερικούς από τους χειρότερους παραβάτες στην ιστορία.
 
 
 
Απ' όταν υπάρχουν ευκολόπιστοι -ακόμη και διάσημοι και έξυπνοι-, υπήρχαν και τσαρλατάνοι πρόθυμοι να τους εκμεταλλευτούν. Είτε έκαναν θαυματουργές θεραπείες, ή τραβούσαν φωτογραφίες φαντασμάτων, αυτοί οι απατεώνες έγραψαν ιστορία με την τέχνη τους.

Elisha Perkins
Η θαυματουργή θεραπεία του Elisha Perkins δεν περιελάμβανε μυστηριώδη τονωτικά ή αμφισβητήσιμες χειρουργικές επεμβάσεις. Για τη θεραπεία των ρευματισμών, της ουρικής αρθρίτιδας και άλλων παθήσεων, ο γιατρός συνιστούσε το τρίψιμο δύο κομματιών μετάλλου, τα οποία είχε πατεντάρει κιόλας, στην πάσχουσα περιοχή. Τα "Perkins Metallic Tractors" αποτελούνταν από μια μυτερή ορειχάλκινη ράβδο και μια σιδερένια. Όποιος είχε χρήματα για να τα αγοράσει μπορούσε να κάνει μόνος του τη θεραπεία. Η πατέντα του Perkins σάρωσε γρήγορα τη μεταεπαναστατική Αμερική -ακόμη και ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Ουάσιγκτον, αγόρασε ένα σετ. Οι ράβδοι μπορεί να μην είχαν πραγματική ιατρική αξία, αλλά είχαν επιστημονική σημασία. Έρευνα από το 1799 διαπίστωσε ότι ήταν πιθανό, τα άτομα που χρησιμοποιούσαν τις ράβδους -όπως και από άλλα μη μεταλλικά αντικείμενα- μπορούσαν να αναφέρουν ότι αισθάνονταν να "θεραπεύονται", ένα από τα πρώτα παραδείγματα του φαινομένου του "εικονικού φαρμάκου", του γνωστού placebo, σε μια επιστημονική μελέτη.

William Mumler
Όταν στα στα μέσα του 19ου αιώνα απογειώθηκε το κίνημα των Πνευματιστών, η φωτογραφία ήταν ακόμα μια σχετικά νέα τεχνολογία, και ο Αμερικανός φωτογράφος William Mumler την εκμεταλλεύτηκε για να πουλήσει στους ανθρώπους μια γεύση από τα αγαπημένα τους πρόσωπα που είχαν πεθάνει. Οι πελάτες του πλήρωναν μέχρι και 10 δολάρια (το μέσο εβδομαδιαίο εισόδημα για πολλούς ειδικευμένους εργάτες τότε) για να ποζάρουν και να πάρουν εκτυπώσεις που έδειχναν ξεθωριασμένες φιγούρες να στέκονται δίπλα τους. Σε μια εποχή που η χώρα εξακολουθούσε να θρηνεί τις απώλειες του Εμφυλίου Πολέμου, οι επιχειρήσεις άνθησαν.
Ο Mumler δεν ισχυρίστηκε ότι καταλάβαινε τις υπερφυσικές δυνάμεις και ποτέ δεν εγγυήθηκε ότι οι εμφανιζόντουσαν στις φωτογραφίες. Παρά την αδαή πράξη του, το έργο του τράβηξε την προσοχή των σκεπτικιστών και, το 1869, συνελήφθη και δικάστηκε για απάτη. Οι διώκτες ισχυρίστηκαν ότι ήταν δυνατή η δημιουργία τέτοιων εικόνων χρησιμοποιώντας κοινές τεχνικές παραποίησης φωτογραφιών -όπως η διπλή έκθεση. Ωστόσο, δεν μπόρεσαν να δώσουν μια οριστική εξήγηση για το κόλπο του και τελικά, ο Mumler αθωώθηκε. Η φήμη του δεν αμαυρώθηκε πλήρως από το σκάνδαλο. Στο τέλος της καριέρας του, φωτογράφισε την Πρώτη Κυρία, σύζυγο του 16ου προέδρου των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν, Μέρι Αν Τοντ Λίνκολν, μαζί με αυτό που ισχυρίστηκε ότι ήταν το πνεύμα του αείμνηστου συζύγου της.

Mary Baker
Το 1817, δεν χρειαζόταν κανείς πολλά για να πείσει τους Βρετανούς ότι ήταν ξένος βασιλιάς.
Όταν η Mary Baker βρέθηκε στους δρόμους της πόλης Almondsbury φορώντας εξωτικά ρούχα και μιλώντας μια φτιαγμένη γλώσσα, τράβηξε γρήγορα την προσοχή των ντόπιων. Μέσω ενός Πορτογάλου ναυτικού "μεταφραστή", εξήγησε ότι ήταν η χαμένη πριγκίπισσα Caraboo του -ανύπαρκτου- νησιού Javasu στις Ανατολικές Ινδίες. Η παράστασή της της τόσο καλή που ξεγέλασε τους οικοδεσπότες της και σύντομα μελετητές και καλλιτέχνες ήρθαν να την παρακολουθήσουν να επιδεικνύει τις δεξιότητές της στον χορό, την ξιφασκία και την τοξοβολία. Η πριγκίπισσα Caraboo απέκτησε αρκετή φήμη και η ιστορία της τυπώθηκε σε εφημερίδα. Ωστόσο, το ψέμα δεν κράτησε πολύ. Ο ιδιοκτήτης ενός κοντινού καταλύματος την αναγνώρισε ως μια γυναίκα που διασκέδαζε τα παιδιά της μιλώντας τους σε επινοημένες γλώσσες. Η Mary αποκαλύφθηκε ως απλή κόρη τσαγκάρη, αλλά το υποκριτικό της ταλέντο δεν πέρασε απαρατήρητο. Τελικά, ταξίδεψε στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπου διασκέδασε τους Αμερικανούς με την παράστασή της ως πριγκίπισσα.

Amy Bock
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Amy Bock έγινε η πρώτη γυναίκα που καταχωρήθηκε ως παθολογικός εγκληματίας στη Νέα Ζηλανδία. Η αυτοαποκαλούμενη κλεπτομανία της την οδήγησε σε μια ζωή γεμάτη μικροαπάτες. Το πιο διάσημο έγκλημά της αφορά το αντρικό της alter-ego, τον Percy Redwood. Ο χαρακτήρας που έφτιαξε ήταν ένας γοητευτικός εκτροφέας προβάτων με εντυπωσιακές οικογενειακές σχέσεις. Το 1909, η Bock ξεγέλασε την 30χρονη Agnes Ottaway να παντρευτεί τον Percy με υποσχέσεις για ένα τεράστιο δώρο σε μετρητά από τη μέλλουσα πεθερά της -η οποία δεν μπορούσε να παραβρεθεί στην τελετή... Μόλις τέσσερις ημέρες αργότερα, η Amy συνελήφθη, ομολόγησε την ένοχη της για ψευδείς προφάσεις και πλαστογραφία και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια καταναγκαστικής εργασίας. Ωστόσο, οι εγκληματικές της τάσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Συνέχισε να εξαπατά διάφορους κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι δεν ήταν στα βαθιά γεράματά της. Η τελευταία της εμφάνιση στο δικαστήριο έγινε σε ηλικία 72 ετών, αλλά, μετά το περιστατικό με τον Percy Redwood, κανένα από τα μετέπειτα εγκλήματά της δεν ήταν αρκετά σοβαρά ώστε να την επαναφέρουν στη φυλακή.

John Brinkley
Πόσο έμπειρος μπορεί να είναι ο τσαρλατάνος -αλλά και πόσο ευκολόπιστο το θύμα- για να πείσει κάποιον να ράψει τους όρχεις μιας κατσίκας στο όσχεό του;
Αυτό ακριβώς έκανε ο John Brinkley τη δεκαετία του 1920 και του 1930. Ο γιατρός ισχυρίστηκε ότι οι αδένες των όρχεων νεαρών κατσικιών, όταν προσκολληθούν χειρουργικά απευθείας στην πηγή του προβλήματος, μπορούσαν να θεραπεύσουν την ανικανότητα. Είπε στους ασθενείς του ότι θα συνέδεε τους όρχεις κατσίκας με το αναπαραγωγικό τους σύστημα, έτσι ώστε οι αδένες των ζώων να συνεχίσουν να λειτουργούν, ενώ στην πραγματικότητα απλώς τους κολλούσε χαλαρά ακριβώς κάτω από το δέρμα. Προφανώς, αυτό δεν βοήθησε στο πρόβλημα, αλλά η ικανότητά του τον βοήθησε να αποφύγει τον έλεγχο. Χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο για να διαφημίσει τις ιδέες του στη μαζική αγορά, προκαλώντας συχνά την οργή της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ραδιοφώνου.
Τελικά, η απάτη του Brinkley εξαπλώθηκε αρκετά και τράβηξε την προσοχή της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης (American Medical Association, ΑΜΑ), η οποία πέρασε χρόνια προσπαθώντας να αποκαλύψει την απάτη του. Το 1939, ο Brinkley μήνυσε τον Morris Fishbein της AMA για συκοφαντική δυσφήμιση, αλλά αυτό βοήθησε ελάχιστα την υπόθεσή του. Στο δικαστήριο αποκαλύφθηκε ότι το πτυχίο ιατρικής του ήταν μια απλή εκτύπωση και οι χαρακτηρισμοί της AMA αποδείχθηκαν ακριβείς. Πέρασε τα τελευταία αρκετά χρόνια της ζωής του υπομένοντας κυβερνητικές έρευνες και μηνύσεις για αθέμιτες πρακτικές, προτού πεθάνει από καρδιακή ανεπάρκεια το 1942.

Charles Ponzi
Το 1920, ο Ιταλοαμερικανός μετανάστης Charles Ponzi επινόησε μια πολύ μεγάλη απάτη που τελικά πήρε το όνομά του (Σχήμα Πόντσι). Λόγω μιας διεθνούς συνθήκης, τα ταχυδρομικά κουπόνια που αγοράζονται σε άλλες χώρες και ταχυδρομούνται στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να ανταλλάσσονται με γραμματόσημα των ΗΠΑ αξίας πέντε σεντ (1 nickel). Ο Ponzi κατάλαβε ότι μπορούσε να επωφεληθεί από αυτό το σύστημα βάζοντας άτομα που γνώριζε στην Ευρώπη να του στέλνουν κουπόνια από χώρες όπου το δολάριο ήταν αδύναμο, να τα ανταλλάξει στις ΗΠΑ και στη συνέχεια να πουλήσει τα γραμματόσημα των 5 σεντ για την αμερικανική τους αξία. Στις 26 Δεκεμβρίου 1919, ο Ponzi σύστησε μια "εταιρία φάντασμα", την The Security Exchange Company, και έπεισε αρκετούς να επενδύσουν ό,τι ποσό ήθελαν, με τη δέσμευση ότι θα είχαν κέρδος 50% επί του ποσού που είχαν επενδύσει κάθε 90 ημέρες. Πλήρωνε τους πρώτους με τα λεφτά που έβαζαν όσοι εισέρχονταν σ' αυτή την "πυραμίδα", με αποτέλεσμα να πεισθούν όλοι ότι είναι μια κερδοφόρος επένδυση. Το σχήμα κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1920, έπειτα από δημοσίευμα της εφημερίδας The Boston Globe. Μέχρι τότε, ο Pnzi έπαιρνε περίπου 200.000 δολάρια την ημέρα από "επενδυτές" που προσπαθούσαν να ανέβουν στο "τρένο" των κερδών.
Ο Ponzi δεν ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τέτοιες τακτικές -άλλοι, όπως Sarah Howe, έκαναν παρόμοια Σχήματα στα μέσα έως τα τέλη του 19ου αιώνα- αλλά θα συνδέεται για πάντα με τα μετέπειτα. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση κατάλαβε την απάτη του και, το 1920, τον κατηγόρησε για απάτη αλληλογραφίας. Εξέτισε 3,5 χρόνια φυλάκιση για ομοσπονδιακές κατηγορίες, συν 9 χρόνια για τις κατηγορίες από την πολιτεία που προέκυψαν αργότερα.

Clark Stanley
Το λάδι φιδιού δεν ήταν πάντα συνώνυμο των προϊόντων απάτης. Εδώ και πολλά χρόνια άλλωστε, το λάδι από νερόφιδα είχε χρησιμοποιηθεί στην Κίνα ως τοπική θεραπεία για την αρθρίτιδα και άλλες παθήσεις που προκαλούνται από φλεγμονή. Όταν τον 19ο αιώνα οι Κινέζοι σιδηροδρομικοί εργάτες έφεραν το φάρμακο μαζί τους στις ΗΠΑ, το όνομά του πήρε μια νέα σημασία. Ο Clark Stanley, γνωστός και ως "The Rattlesnake King", θεωρείται ο πρώτος πωλητής λαδιού φιδιών στην Αμερική. Πώλησε το προϊόν του, το "Snake Oil Liniment", ως θεραπεία για τον πόνο, αλλά αυτό δεν ανταποκρίθηκε όπως το αρχικό κινεζικό φάρμακα, και μάλιστα, δεν προήλθε καν από αληθινά φίδια. Το 1917, ομοσπονδιακοί ερευνητές ανέλυσαν το προϊόν του και βρήκαν ότι αποτελούνταν από ορυκτέλαιο, λάδι πιθανότατα από βόειο κρέας, κόκκινο πιπέρι και νέφτι. Λίγο μετά, ο απατεώνας "πωλητής λαδιού φιδιού" έγινε αρχέτυπο στα ΜΜΕ. Του επιβλήθηκε πρόστιμο 20 δολαρίων για την απάτη του.

Norman Baker
Ο γιατρός Norman Baker υποσχέθηκε στους ασθενείς του θαυματουργές θεραπείες για τον καρκίνο που έρχονταν σε αντίθεση με τις συνήθεις ιατρικές πρακτικές τις δεκαετίες του 1920 και του '30. Η πρώτη του εγκατάσταση κατά του καρκίνου, το Ινστιτούτο Μπέικερ στο Μουσκάτιν, προσέλκυσε απελπισμένους πελάτες και μυστήριους επαγγελματίες που κατά τα άλλα ήταν άνεργοι. Στα τέλη της δεκαετίας του '30, άρχισε να καλοβλέπει το ξενοδοχείο Crescent στο Αρκάνσας. Υπό την ιδιοκτησία του, το ξενοδοχείο μετατράπηκε σε μια "κλινική" που υποσχόταν να θεραπεύσει ασθενείς με καρκίνο χρησιμοποιώντας πρωτοποριακές, μη επεμβατικές μεθόδους. Αν και οι θεραπείες του ήταν ψεύτικες, κατάφερε να αρπάξει εκατομμύρια δολάρια από τους επισκέπτες του.
Εκτός από ψευτογιατρός, ήταν και άθλιος ιδιοκτήτης ξενοδοχείου. Κάποια στιγμή, ένας κηπουρός βρήκε έναν σωρό από μπουκάλια φαρμάκων που ο Baker και η ομάδα του είχαν γεμίσει με ιστούς -πιθανόν καρκινικό ιστό- και έθαψαν στο ακίνητο. Ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος εντόπισε τελικά τις κακές πρακτικές του και, το 1940, καταδικάστηκε για απάτη αλληλογραφίας σε φυλάκιση. Αποφυλακίστηκε μετά από μόλις τρία χρόνια.

από: mental floss

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου