Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2023

Ο ερευνητής του παραφυσικού που ενέπνευσε την Σίρλεϊ Τζάκσον

Νάντορ Φόντορ - πηγή
 
Πριν χρησιμοποιηθούν ανιχνευτές ηλεκτρομαγνητικού πεδίου και υπέρυθρα θερμόμετρα για τη μέτρηση της παραφυσικής δραστηριότητας, η Σίλρεϊ Τζάκσον περιέγραφε το κυνήγι φαντασμάτων στο The Haunting of Hill House (Οι Δαίμονες του Χιλ Χάους) ως μια επιστημονική προσπάθεια.
 
 

Το μυθιστόρημά της ξεκινάει με τον Δρ Τζον Μόνταγκιου να στρατολογεί υποκείμενα τα οποία θα μείνουν σε ένα υποτιθέμενο στοιχειωμένο σπίτι για το καλοκαίρι. Ως "άνθρωπος της επιστήμης", ελπίζει να καταγράψει στοιχεία για το υπερφυσικό που ακόμη και οι σκεπτικιστές δεν μπορούν να αρνηθούν, αν και φροντίζει να μην χαρακτηρίσει το Χιλ Χάους "στοιχειωμένο" προτού έχει αποδείξεις.
 
Ο ερευνητής του παραφυσικού στο έργο της Τζάκσον δεν ήταν εντελώς πρωτότυπος. Η συγγραφέας, για τον Δρ Μόνταγκιου, βασίστηκε σε πραγματικούς ερευνητές, συμπεριλαμβανομένου του Νάντορ Φόντορ (Nandor Fodor), έναν παραψυχολόγο του οποίου το έργο εξόργισε τους πνευματιστές, κέρδισε επαίνους από τον Φρόιντ και τράβηξε την προσοχή του Χόλιγουντ.
 
Shirley Jackson - πηγή

Εξηγώντας το Ανεξήγητο
Η Άλμα Φίλντινγκ χρειαζόταν απεγνωσμένα βοήθεια. Από τις αρχές του 1938, η 34χρονη νοικοκυρά ανέφερε ότι βίωσε περίεργα φαινόμενα στο σπίτι της στο προάστιο του Λονδίνου Thornton Heath. Περιέγραψε γυαλιά που αιωρούνταν στα δωμάτια, ισχυρίστηκε ότι αντικείμενα όπως ρολόγια πηδούσαν ανάμεσα στις τσέπες της, ενώ μυστηριώδεις γρατσουνιές εμφανίστηκαν στην πλάτη της. Αν και ο σύζυγος και ο γιος της είχαν δει και αυτοί την παράξενη δραστηριότητα, αυτή φαινόταν να συγκεντρώνεται γύρω από την Άλμα. Κλεμμένα δαχτυλίδια γλιστρούσαν -παράξενα- στα δάχτυλά της ενώ ψώνιζε και μικρά ζώα εμφανίζονταν στην αγκαλιά της σε ταξίδια με αυτοκίνητο.

Δεν ήταν σαφές εάν το πρόβλημα δικαιολογούσε ένα μέντιουμ ή έναν ψυχολόγο. Ο Νάντορ Φόντορ ισορροπούσε μεταξύ των δύο αυτών κόσμων.

Ο Φόντορ, πριν συναντήσει την Άλμα, ασχολούνταν για χρόνια με το παραφυσικό. Γεννημένος στην Ουγγαρία το 1895, είχε μια υπερφυσική εμπειρία στην παιδική του ηλικία, κάτι που θα διαμόρφωνε το υπόλοιπο της καριέρας του. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, συνεισφέροντας άρθρα για θέματα του παραφυσικού σε διάφορες εκδόσεις του είδους. Το πιο εντυπωσιακό του επίτευγμα ως συγγραφέας ήταν η συγγραφή της Εγκυκλοπαίδειας της Ψυχικής Επιστήμης (Encyclopaedia of Psychic Science), ένας τόμος 400 σελίδων που χαιρετίστηκε ως "τεράστιας αξίας για όλους τους ψυχικούς ερευνητές και απέραντο ενδιαφέρον για τον απλό ανοιχτόμυαλο αναγνώστη".
 
Ο Fodor δε δυσκολεύτηκε πολύ να βρει κοινό για το έργο του. Στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, ο πνευματισμός βρισκόταν στη μέση μιας αναβίωσης, και πολλές ομάδες είχαν αφιερωθεί στη μελέτη αλλόκοτων θεμάτων. Ο Φόντορ ήταν μέλος πολλών από αυτές -συμπεριλαμβανομένων των Ghost Club και της London Spiritualist Alliance. Τελικά, εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία για να βυθιστεί πλήρως σε αυτόν τον κόσμο και, μέχρι το 1938, ήταν υπεύθυνος έρευνας στο Διεθνές Ινστιτούτο Ψυχικής Έρευνας (International Institute for Psychical Research, IIPR).

Όμως, παρά την εξέχουσα θέση του σε αυτούς τους κύκλους, ο Φόντορ δεν ευθυγραμμιζόταν πάντα με τους συναδέλφους του, καθώς, προσέγγιζε συχνά υποτιθέμενες παραφυσικές περιπτώσεις με σκεπτικισμό. Ενώ πολλοί πνευματιστές αντιστέκονταν στις φρέσκες ιδέες, εκείνος έβλεπε το παραφυσικό ως ένα νέο σύνορο που έπρεπε να εξερευνηθεί. Ζούσε μια εποχή τεχνολογικής καινοτομίας και ήταν απογοητευμένος που ο πνευματισμός, συγκριτικά, ήταν στάσιμος.

Ο Φόντορ δεν φοβόταν να είναι πρωτοπόρος στον τομέα του. Αυτό σήμαινε ότι ήταν ανοιχτός στην εξερεύνηση θεωριών που έρχονταν σε αντίθεση με τις ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις -όπως η ιδέα του ότι η άυλη δραστηριότητα δεν συνδέεται καθόλου με τα φαντάσματα.

Ένα περίεργο Poltergeist
Διάφορα άρθρα εφημερίδων κίνησαν το ενδιαφέρον του Φόντορ για το στοίχειωμα της Φίλντινγκ. Οι δημοσιογράφοι ονόμασαν αυτό που έριχνε αυγά στους διαδρόμους και θρυμμάτιζε πιάτα poltergeist, ή ασώματη οντότητα ικανή να επηρεάσει το φυσικό βασίλειο -συχνά βίαια. Ανυπομονώντας να μάθει περισσότερα για τις αναταραχές, ο Φόντορ αποφάσισε να ερευνήσει την υπόθεση.

Πριν τη συναντήσει, ο Φόντορ είχε την αίσθηση ότι τα προβλήματα της Φίλντινγκ προκλήθηκαν από κάτι άλλο εκτός από φαντάσματα. Την ίδια περίπου εποχή που ο πνευματισμός βίωνε το δεύτερο κύμα του στη Βρετανία, ο τομέας της ψυχολογίας υφίστατο μεταμόρφωση. Ο Φρόιντ είχε διαδώσει την έννοια του "ασυνείδητου νου" που εκφράζεται με ακούσια μέσα. Ο Φόντορ ήταν θαυμαστής των κειμένων του ψυχαναλυτή σχετικά με τις καταπιεσμένες μνήμες και τις επιπτώσεις τους στην ψυχή, και πήγε τη θεωρία ένα βήμα παραπέρα. Ίσως η καταστροφική επίδραση του θαμμένου τραύματος να επεκτείνεται πέρα ​​από το μυαλό του ασθενούς και στον έξω κόσμο. Αν ήταν έτσι, πίστευε ότι τέτοιες ψυχικές διαταραχές θα έμοιαζαν πολύ με αυτό που βίωνε η Φίλντινγκ.

Αν και είχε ήδη την υπόθεσή του, ο Φόντορ μελέτησε την Φίλντινγκ με την αυστηρότητα ενός επιστήμονα που εργάζεται σε έναν πιο σεβαστό τομέα. Την πήγε στο IIPR στο Λονδίνο, όπου την κατέγραψε σε κάμερες, έκανε ηχητικές καταγραφές και την πέρασε από μηχανήματα ακτίνων Χ -και σύμφωνα με τα αρχεία του, του έδωσε πολλά δεδομένα για ανάλυση. Τράβηξε φωτογραφίες με γρατσουνιές στα χέρια της που υποτίθεται ότι προκλήθηκαν από μια φασματική τίγρη και τρύπησε τραύματα στο λαιμό της που ισχυρίστηκε ότι προήλθαν από ένα φτερωτό θηρίο. Όταν είπε στον Φόντορ ότι τη νύχτα ένα πνεύμα την άφησε έγκυο, είδε την κοιλιά της να διογκώνεται. Σε διάφορες περιπτώσεις, ήταν παρόντα και άλλα μέλη του ινστιτούτου στην αίθουσα όταν, ένα ποντίκι, ένα σκαθάρι, ένα πουλί, μια λάμπα και μια καρφίτσα εμφανίστηκαν -φαινομενικά- από το πουθενά.

Στην πραγματικότητα, οι ακτινογραφίες έδειξαν ότι η Φίλντινγκ έκρυβε μερικά από τα αντικείμενα μέσα ή πάνω της. Ήταν ξεκάθαρο, όπως είχε υποψιαστεί ο Φόντορ, ότι, στην περίπτωσή της, δεν υπήρχε τίποτα το υπερφυσικό. Ενώ όμως "κατέστρεφε την υπόθεσή της με απάτη", όπως θα έγραφε αργότερα, ο Φόντορ πίστευε τελικά ότι αυτό που έβλεπαν ήταν απόδειξη της δύναμης του ασυνείδητου νου -και απόδειξη της θεωρίας του.

Όταν συνέβησαν περίεργα γεγονότα γύρω από τη Φίλντινγκ, εκείνη εισερχόταν σε μια κατάσταση έκστασης, την οποία ο Φόντορ πίστευε ότι από αυτήν προέρχονταν τα φαινόμενα (ή το ασυνείδητο μυαλό της) αντί να συμβαίνουν σε αυτήν. Πίστευε ότι το τραύμα που είχε βιώσει η Φίλντινγκ στη ζωή της -την απώλεια παιδιών μέχρι σοβαρά προβλήματα υγείας- την έκανε να ενεργεί ασυνείδητα.

Δεν ήταν όλοι τόσο ενθουσιασμένοι από το συμπέρασμα του Φόντορ όσο εκείνος. Όταν τα μέλη του Ινστιτούτου έμαθαν ότι εξερευνούσε μια ψυχαναλυτική εξήγηση και όχι μια ψυχική, τρομοκρατήθηκαν. Οι ιδέες του ήταν ριζοσπαστικές και αντιφατικές με το έργο τους, οπότε, τον έδιωξαν.

Ενώ απορρίφθηκε από τους πνευματιστές συναδέλφους του, ο Φόντορ βρήκε θερμότερη υποδοχή στους ψυχαναλυτικούς κύκλους. Μετά την αποβολή του από το Ινστιτούτο, η σύζυγός του Αϊρίν, παρέδωσε η ίδια την έκθεσή του για τον ψυχικό poltergeist στον Φρόιντ. Ο Φρόιντ την διάβασε και απάντησε, "Οι προσπάθειές σας να μελετήσετε το μέντιουμ ψυχολογικά… μου φαίνεται ότι είναι τα σωστά βήματα". Είπε ότι βρήκε "πολύ πιθανό" ότι το συμπέρασμά του σχετικά με την υπόθεση Φίλντινγκ ήταν σωστό και αυτό ήταν όλα όσα χρειαζόταν ο Φόντορ για να συνεχίσει να επιδιώκει το έργο του.
 
Δύο δεκαετίες αργότερα, το 1958, ο Φόντορ δημοσίευσε ένα βιβλίο για το poltergeist του Thornton Heath με τίτλο "On the Trail of the Poltergeist". Σε αυτό, υποστήριξε ότι το να κρίνουμε την Φίλντινγκ με βάση τη λογική και την ηθική που εφαρμόζει η κοινωνία ήταν ο λάθος τρόπος για να δούμε την υπόθεση.

Η θεωρία του Φόντορ, όπως διατυπώθηκε στο βιβλίο, δεν αντικατέστησε ποτέ τα φαντάσματα στη λαϊκή κουλτούρα -αλλά έλαβε μεγάλη επιδοκιμασία από τον λογοτεχνικό κόσμο την επόμενη χρονιά.
 
Το The Haunting of Hill House
 
Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης - πηγή
 
Παρά τον τίτλο του, το The Haunting of Hill House δεν είναι η τυπική ιστορία με το στοιχειωμένο σπίτι. Αρχικά, το παλιό κτίριο παρουσιάζεται ως πηγή περίεργων γεγονότων στο βιβλίο της Τζάκσον, αλλά σύντομα βλέπουμε ότι το στοίχειωμα συνδέεται -και ίσως προκαλείται από- έναν συγκεκριμένα χαρακτήρα. Εκτός από τη φρίκη που συναντά στο Χιλ Χάους, η Eleanor Vance παλεύει με την εσωτερική αναταραχή και μια ασφυκτική ζωή στο σπίτι. Καθώς το άγχος της επιδεινώνεται, τόσο επιδεινώνεται και το απόκοσμο χάος γύρω της.
 
Η ιστορία μιας νεαρής γυναίκας που μαστίζεται από poltergeist στο επίκεντρο μιας επιστημονικής έρευνας του παραφυσικού θα ακουγόταν οικεία σε όποιον είχε διαβάσει το έργο του Φόντορ πριν ανοίξει το Χιλ Χάους. Όπως ο Φόντορ, η Τζάκσον σκεφτόταν την πιθανότητα ψυχικών διαταραχών που εκφράζονται ως υπερφυσικά στον φυσικό κόσμο. Η επιστήμη για την υποστήριξη της ιδέας εξακολουθούσε να λείπει, αλλά η δύναμή της ως λογοτεχνικό είδος ήταν αναμφισβήτητη.

Το μυθιστόρημα έχει ισχυρούς παραλληλισμούς με την υπόθεση της Φίλντινγκ, αλλά δεν ήταν αυτή η αρχική έμπνευση της Τζάκσον. Ο σπόρος για το Χιλ Χάους φυτεύτηκε αρχικά όταν η Τζάκσον βρήκε ένα βιβλίο για ψυχικούς ερευνητές του 19ου αιώνα, οι οποίοι, όπως θα έγραφε αργότερα, "νοίκιασαν ένα στοιχειωμένο σπίτι και κατέγραψαν τις εντυπώσεις τους από τα πράγματα που είδαν και άκουσαν… και όμως, η ιστορία που έβγαινε από τις ξεκάθαρες αναφορές τους δεν ήταν καθόλου η ιστορία ενός στοιχειωμένου σπιτιού, ήταν η ιστορία πολλών σοβαρών, πιστεύω άστοχων, σίγουρα αποφασιστικών ανθρώπων, με τα διαφορετικά κίνητρα και το υπόβαθρό τους... Ήθελα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να στήσω το δικό μου στοιχειωμένο σπίτι και έβαλα τους δικούς μου ανθρώπους σε αυτό και να δω τι θα μπορούσα να κάνω". Ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο που εντόπισε ενώ βρισκόταν σε ένα τρένο καθ οδόν για την Νέα Υόρκη της παρείχε επιπλέον τροφή για την ιστορία της.

Το 1958, η Τζάκσον δούλευε πάνω στο μυθιστόρημα όταν διάβασε δημοσιεύματα εφημερίδων για μια οικογένεια στο Λονγκ Άιλαντ που λάμβανε ανεπιθύμητη προσοχή από έναν υποτιθέμενο poltergeist. Όπως η Φίλντινγκ, οι Herrmann έβλεπαν αντικείμενα να αιωρούνται μόνα τους. Η δραστηριότητα συνδέθηκε συγκεκριμένα με έναν άτομο. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ερευνητές κατονόμασαν τον ανήλικο Jimmy Herrmann ως πιθανό σημείο εστίασης για τις αναταραχές (εκτός από την επιρροή στο Χιλ Χάους, η οικογένεια Herrmann πιστώνεται την έμπνευση για την ταινία Poltergeist, 24 χρόνια αργότερα).

Όταν εξηγείται η σχέση μεταξύ ψυχικής δύναμης και δραστηριότητας poltergeist, το άρθρο για την υπόθεση ανέφερε τους Haunted People, ένα βιβλίο που έγραψε ο Φόντορ με τον συνάδελφό του ερευνητή Hereward Carrington. Η Τζάκσον αναζήτησε το βιβλίο για να μάθει περισσότερα για τη θεωρία.

Πολλές πτυχές του βιβλίου προέρχονται κατευθείαν από την έρευνα του Φόντορ, συμπεριλαμβανομένης της ανεξήγητης βροχής από πέτρες που έπεφταν από τον ουρανό που βίωσε η Eleanor σε ηλικία 12 ετών, το πιο συχνό χαρακτηριστικό μιας εκδήλωσης poltergeist που καταγράφεται στο Haunted People.
 
Αφίσα της ταινίας του 1963 - πηγή
 
Το The Haunting of Hill House ήταν αρκετά επιτυχημένο ώστε, τέσσερα χρόνια μετά την κυκλοφορία του, προσαρμόστηκε για την μεγάλη οθόνη. Οι σκηνοθέτες ήθελαν έναν σύμβουλο για να φέρει ένα στρώμα ρεαλισμού στη φανταστική ιστορία, και ο Φόντορ ήταν η προφανής επιλογή, ο οποίος, ενώ ήταν σύμβουλος, συνάντησε την Τζάκσον, την ρώτησε για την έμπνευσή της και επιβεβαίωσε αυτό που υποψιαζόταν: Ναι, είχε διαβάσει τα γραπτά του για την παραψυχολογία. Προφανώς είχε απήχηση πάνω της.

Ο Φόντορ και η Τζάκσον πέθαναν και οι δύο λίγο μετά την κυκλοφορία της ταινίας -ο πρώτος το 1964 και η δεύτερη τον επόμενο χρόνο. Ο καθένας άφησε πίσω του εντυπωσιακά έργα, αλλά έχουν χαραχτεί στη μνήμη για την εισαγωγή μας σε έναν διαφορετικό τύπο ιστορίας φαντασμάτων, μια ιστορία που αντάλλαξε οικεία φαντάσματα με τη φρίκη του ανθρώπινου μυαλού.

από: mental floss

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου