Η προέλευση των ονομάτων πέντε φρούτων

Θεωρούμε τα φρούτα κάτι το δεδομένο -όπως και πολλά άλλα πράγματα βέβαια... Έχουμε σκεφτεί ποτέ όμως από που προέρχονται τα ονόματά τους;



Πορτοκάλι και νεράντζι
Και τα δυο φρούτα είναι γηγενή της Ασίας, από την Ινδία το νεράντζι και από την Κίνα το πορτοκάλι. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν τα ήξεραν. Απ' όλα τα εσπεριδοειδή, μόνο το κίτρο έμαθαν, κι αυτό μόνο στην ελληνιστική εποχή.

Το νεράντζι ήρθε πρώτο. Γύρω στον 9ο-10ο αιώνα έχει φτάσει στην Μέση Ανατολή και στο Βυζάντιο, οι Σταυροφόροι το βρίσκουν στην Παλαιστίνη, ενώ οι Άραβες το μεταφέρουν στη Σικελία. Στα ελληνικά της εποχής, το ναράντζ αυτό περνάει ως "νεράντζι", ίσως με παρετυμολογική επίδραση του νερού. Το νεράντζι, ούτε τότε το έτρωγαν. Το χρησιμοποιούσαν ως είδος φαρμακευτικό ή για διακόσμηση ή για γλυκά.

Το πορτοκάλι ήρθε κάμποσους αιώνες αργότερα, και όχι από την Ανατολή παρά από τη Δύση. Έμποροι Πορτογάλοι, την εποχή της θαλασσοκρατορίας, αφού παρέκαμψαν το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και έπιασαν εμπορικές σχέσεις με την Ινδία και την Κίνα, έφεραν το πορτοκάλι στην Ευρώπη. Αυτό το καινούργιο φρούτο, το τόσο όμοιο εξωτερικά με το νεράντζι, το είπαν οι Ιταλοί arancio de Portogallo, πορτογαλέζικο νεράντζι σαν να λέμε, και μετά σκέτο portogallo, πληθυντικός portogalli, απ' όπου έγινε το ελληνικό πορτοκάλι. Πάντως, στην Πορτογαλία το πορτοκάλι λέγεται laranja.


Καρπούζι
Εμείς το λέμε καρπούζι, το οποίο είναι τουρκικό δάνειο (karpuz), αν και δεν είναι σαφές από πού το πήραν οι Τούρκοι. Βέβαια, επειδή λέξη όπως το καρπούζι δεν θα μπορούσε να γίνει ανεκτή στην επίσημη ονοματολογία, πλάστηκε η "ελληνική" ονομασία υδροπέπων, που τη βάζω σε εισαγωγικά διότι είναι καραμπινάτο μεταφραστικό δάνειο, από το γαλλικό melon d’eau και άλλες ανάλογες ονομασίες στα αγγλικά (watermelon), στα γερμανικά (Wassermelone) και σε άλλες γλώσσες.

Από την ετυμολογία υδροπέπων βλέπουμε ότι το καρπούζι είναι ένα πεπόνι με μπόλικο νερό. Άλλωστε, από φυτολογική άποψη καρπούζια και πεπόνια είναι συγγενικά είδη. Η λέξη melon της αγγλικής (και οι ανάλογες των άλλων γλωσσών) ανάγεται στο λατινικό melo, σύντμηση του melopepo, που είναι δάνειο από το ελλ. μηλοπέπων. Ποιος ακριβώς καρπός ήταν το melopepo δεν ξέρουμε, ίσως κάποιο κολοκυθοειδές. Σύμφωνα με τα περισσότερα λεξικά, το μηλοπέπων των αρχαίων ήταν το πεπόνι, αλλά ο Γεννάδιος στο Φυτολογικό λεξικό του λέει ότι οι μηλοπέπονες του Διοσκορίδη και του Γαληνού πιθανότατα ήταν καρπούζια. Δεν αποκλείεται η ίδια λέξη να χρησιμοποιήθηκε και για τα δυο φρούτα.

Οι γνώμες διίστανται αν οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν το καρπούζι. Είναι μάλλον βέβαιο πως η κοιτίδα του είναι η τροπική Αφρική, οι δε Αιγύπτιοι σαφώς το γνώριζαν. Το έβαζαν και στους τάφους των Φαραώ -έχουν βρεθεί σπόρια καρπουζιού στον τάφο του Τουταγχαμών. Ο Γεννάδιος υποστηρίζει ότι είναι αδύνατο οι αρχαίοι Έλληνες, που είχαν διαρκή επικοινωνία από πολύ παλιά με τους Αιγυπτίους, να μη γνώριζαν το καρπούζι.

Στην υπόλοιπη πάντως Ευρώπη το καρπούζι έφτασε με τους Σαρακηνούς μετά το 1000 μ.Χ.


Χουρμάς
Ο χουρμάς πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του κάπου στο σημερινό Ιράκ.

Ο καρπός του φυτού φοίνικα (Phoenix dactylifera) άρεσε στους αρχαίους Έλληνες που το ονόμασαν δάκτυλος (η λέξη χουρμάς είναι τουρκικής προέλευσης), λόγω του σχήματος του (μακρύ και λεπτό). Στην αρχαία Ελλάδα τα φοινικόδεντρα φύτρωναν σε αφθονία και σε μεγάλες εκτάσεις, χωρίς όμως να ωριμάζουν τον καρπό τους. Η λέξη δάκτυλος μετατράπηκε σε dactylus στα λατινικά. Στην Παλιά Προβηγκία αναφέρεται ως datil. Πέρασε στην παλιά γαλλική σαν date και τελικά στην αγγλική με την ίδια μορφή.

Λέγεται ότι η Λητώ γέννησε το θεό Απόλλωνα στη Δήλο, κάτω από ένα φοινικόδεντρο. Με τα φύλλα του φοίνικα στεφάνωναν τους νικητές των αγώνων που γίνονταν από τον Θησέα προς τιμή του Απόλλωνα στη Δήλο.


Αβοκάντο
Πατρίδα του αβοκάντο είναι το Νότιο Κεντρικό Μεξικό. Οι Αζτέκοι καλλιεργούσαν το αβοκάντο και στη γλώσσα τους το αποκαλούσαν āhuacatl. Οι κατακτητές δεν μπορούσαν να προφέρουν τη λέξη και το αποκαλούσαν κατά προσέγγιση "aguacate".

Οι Άγγλοι το αποκάλεσαν avogato, που τελικά είναι η λέξη όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Οι Γάλλοι το αποκάλεσαν avocat.

Πάντως οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν την λέξη āhuacatl και ως μια αργκό για την λέξη όρχις....


Μπανάνα
Η μπανάνα προέρχεται από την Παπούα Νέα Γουινέα και τη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά το όνομά της προέρχεται από αλλού. Αν και υπάρχουν διάφορες απόψεις, πιστεύεται ότι η μπανάνα έφτασε στην Αφρική μαζί με τους κατοίκους της Μαδαγασκάρης (που προέρχονταν από το νησί Βόρνεο) περίπου το 500 π.Χ., και εξαπλώθηκε γρήγορα, μέσω της καλλιέργειας, κατά μήκος της ανατολικής ακτής της ηπείρου.

Μεταφερόμαστε 1.000 χρόνια μπροστά και στους Πορτογάλους ναύτες που καλλιέργησαν την μπανάνα στις φυτείες τους στα νησιά του Ατλαντικού, τη Βραζιλία και τη δυτική Αφρική. Επίσης, δανείστηκαν το όνομα του φυτού από τους ανθρώπους της φυλής Wolof που σήμερα κατοικούν στη σύγχρονη Σενεγάλη και Γκάμπια. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η banaana όπως ήταν τότε γνωστή, βρισκόταν παντού σε όλη την ήπειρο.

Στη γλώσσα των Wolof, το ρήμα δοκιμάζω ήταν "nyam" - απ' όπου πολλοί ετυμολόγοι πιστεύουν ότι προέρχεται το "yummy" (λαχταριστά).


πηγές: καρπούζι, πορτοκάλι, χουρμάς