Σάκα, ο αμφιλεγόμενος βασιλιάς των Ζουλού, ο "Αφρικανός Ναπολέων"

Άγαλμα του Σάκα Camden Market του Λονδίνου - πηγή

Οι ιστορικοί διαφωνούν κατά το πόσο αιμοβόρος στην πραγματικότητα ήταν ως ηγέτης ο Σάκα, αλλά η στρατιωτική μαεστρία του είναι αδιαμφισβήτητη.



Ο Σάκα, φύλαρχος της φυλής των Ζουλού, περιγράφηκε ως ο "Αφρικανός Ναπολέων" για την στρατιωτική του ιδιοφυΐα και την ενοποίηση εκατοντάδων νοτιοαφρικανικών φυλών υπό την αυτοκρατορία των Ζουλού. Αν και έζησε λίγο, ο Σάκα άφησε μεγάλη κληρονομιά ως προς την επιθετική -και για κάποιους τη σκληρή- βασιλεία του.

Ποιος ήταν ο Σάκα
Ο Σάκα, βασιλιάς των Ζουλού, γεννήθηκε γύρω στο 1787 και ήταν νόθος γιος του φύλαρχου των Ζουλού, Senzangakhona KaJama και της Nandi, της γειτονικής φυλής Langeni. Υπάρχει μια δημοφιλής αφήγηση που αναφέρει ότι η σύλληψη του Σάκα έγινε κατά λάθος όταν οι γονείς του παρασύρθηκαν κατά τη διάρκεια του "uku-hlobonga", μια τελετή για τα άγαμα ζευγάρια που περιελάμβανε προκαταρκτικά στο σεξ αλλά όχι ολοκληρωμένο σεξ. Όταν οι πρεσβύτεροι των Ζουλού, ανάμεσά τους και ο Senzangakhona, ανακάλυψαν ότι η Nandi ήταν έγκυος προσπάθησαν να το αρνηθούν. Ο Senzangakhona ισχυρίστηκε ότι η φουσκωμένη κοιλιά της Nandi ήταν σύμπτωμα του iShaka, ενός εντερικού και παρασιτικού σκαθαριού.

Ο Σάκα, ή Sigidi kaSenzangakhona, ονομάστηκε από αυτό το περιστατικό του ως μόνιμη υπενθύμιση. Στην ηλικία των έξι, ο πατέρας του εξόρισε τη μητέρα του και τον ίδιο από το "kraal" του, ένα παραδοσιακό αφρικανικό χωριό με καλύβες, ή αυλή. Ο Σάκα και η μητέρα του πήγαν στη φυλή της, όπου ήταν ανεπιθύμητοι και τελικά εκδιώχθηκαν και εντάχθηκαν σε μια εντελώς διαφορετική φυλή, την Mthethwa. Στα τέλη της εφηβείας του, ο Σάκα εντάχθηκε σε ένα "amabutho", δηλαδή ένα στρατιωτικό σύνταγμα νεαρών ανδρών χωρισμένο με βάση την ηλικιακή ομάδα. Κάθε "amabutho" καλούνταν όταν χρειαζόταν στη μάχη, την εργασία, την αστυνόμευση ή το κυνήγι.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τράβηξε την προσοχή του οπλαρχηγού, Dingiswayo. Ο Σάκα έδειξε μεγάλη αντοχή, ικανότητες και δύναμη. Ο Dingiswayo, εντυπωσιασμένος από αυτά, έγινε ο μέντοράς του.

Ο νεαρός πολεμιστής
Ο Σάκα συμμετείχε στην πρώτη του μάχη στα 21. Μέχρι τότε, ήταν πολύ δυνατός και είχε ύψος 1,90 μέτρα. Όπλα του Σάκα ήταν τρία "assegais", δηλαδή ελαφριά δόρατα, για να τα εκτοξεύει και μια οβάλ ασπίδα. Αλλά και το ντύσιμό του ήταν επιβλητικό. Οι μάχες μεταξύ των φυλών της εποχής ήταν μια επίδειξη δύναμης με ελάχιστη αιματοχυσία. Οι δύο αντίπαλες πλευρές συναντούσε η μια την άλλη σε απόσταση 35 με 45 μέτρα και εκτόξευαν τα δόρατα μέχρι να φύγει η μια. Ακόμα κι αν κάποια πλευρά επέλεγε τη φυγή, έπρεπε απλώς να αφήσουν τα δόρατα και να παραδοθούν, οπότε τους δίνονταν χάρη.

Ο Σάκα έδειξε γρήγορα την έμφυτη ικανότητά του στον πόλεμο και άρχισε να τροποποιεί τα όπλα του. Αρχικά, έβγαλε τα σανδάλια του, επειδή έχανε την ισορροπία του. Με αυξημένη ευκινησία, ο Σάκα μπορούσε να εμπλακεί με τον εχθρό σε πιο κοντινή απόσταση, θα απέκρουε τα δόρατα με την ασπίδα του και θα μπορούσε να είναι έτοιμος ώστε να σκοτώσει τον αντίπαλο. Θα αγκίστρωνε την ασπίδα του αντιπάλου με τη δική του και θα κάρφωνε το δόρυ του στο θύμα του. Δημιούργησε επίσης το δικό του όπλο με μια μικρή, παχιά λαβή και μια λεπίδα. Στην πραγματικότητα, είχε δημιουργήσει ένα σπαθί. Ο Σάκα το αποκαλούσε "iklwa" λόγω του ήχου που παραγόταν όταν κάποιος το έμπηγε στο σώμα κάποιου και μετά το έβγαζε.

Έγινε γνωστός ως Nodumehlezi, "εκείνος που όταν καθόταν προκαλούσε τη γη να τρέμει".

πηγή

Ο Σάκα νίκησε τον στρατό του Zwide, αρχηγού της φυλής Ndwandwe, που του απέφερε έναν μεγάλο αριθμό βοοειδών. Ο Dingiswayo, σε αντάλλαγμα, τον έχρισε διοικητή του στρατού και -το πιο σημαντικό- τον βοήθησε να συμφιλιωθεί με τον πατέρα του, τον Senzangakhona.

Ο Senzangakhona έχρισε τον Σάκα διάδοχό του, αλλά πριν από τη δολοφονία του το 1816, μια από τις συζύγους του τον έπεισε να κάνει τον ετεροθαλή αδερφό του Σάκα, Sigujana, διάδοχό του. Ο νεαρός πολεμιστής δεν το δέχτηκε. Με την βοήθεια ενός από τα συντάγματα του Dingiswayo, ο Σάκα σκότωσε τον Sigujana και έγινε αρχηγός 1.500 Ζουλού. Ήταν από τις μικρότερες από τις περισσότερες από 800 φυλές.

Αυτό όμως θα άλλαζε.

Ένα ενωμένο βασίλειο Ζουλού
Η κυριαρχία του απλωνόταν σε μια έκταση 259 τετ. χλμ. Ο Σάκα παρέμεινε υφιστάμενος του Dingiswayo μέχρι το θάνατο του αρχηγού το 1817.

Μετά το θάνατο του Dingiswayo πολλοί από τη φυλή του ενώθηκαν με τον Σάκα. Αρχικά, ο Zwide αποδείχτηκε τρομερός εχθρός, αλλά με την ανώτερη πολεμική στρατηγική του νεαρού πολεμιστή, ο Σάκα θα κέρδιζε μια σημαντική νίκη κατά των Ndwandwe το επόμενο έτος. Αυτή η επιτυχία επέτρεψε στον Σάκα να κάνει συμμαχίες με άλλες φυλές και να εδραιώσει την εξουσία του, καθώς και να μεγαλώσει τον στρατό του.

Ο νεαρός βασιλιάς ήταν γνωστός για την βαναυσότητά του. Η επικρατούσα άποψη μεταξύ των ιστορικών είναι ότι καθώς σχημάτιζε περισσότερες συμμαχίες, νικούσε περισσότερους αρχηγούς και επέκτεινε το βασίλειο των Ζουλού, έγινε τύραννος. Απαιτούσε πίστη από τους πολεμιστές του, ενώ, αν κάποιος προσέβαλε τη μητέρα του ή τον ίδιο, καταδικαζόταν σε θάνατο δια ξυλοδαρμού, με δόρατα, σπάσιμο του αυχένα ή παλούκωμα.

Πολεμιστής Ζουλού - πηγή

Όμως, παρέμεινε ειρηνικός με τους λευκούς αποικιοκράτες και μάλιστα έστειλε αντιπροσώπους του να τους επισκεφθούν. Υπό τη βασιλεία του, δεν υπήρχαν διαμάχες μεταξύ των Ζουλού και των λευκών εμπόρων. Αν και οι Βρετανοί διαπραγματεύτηκαν τον έλεγχο του Port Natal -σήμερα η πόλη Ντέρμπαν στη Νότια Αφρική- δεν επιχείρησαν να αμφισβητήσουν τον Σάκα. Μόνο μετά το θάνατο του Σάκα θα ξεκινήσουν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ του λαού του και Μπόερς, δηλαδή των Ολλανδών εποίκων που μιλούσαν Αφρικάανς.

Ο πολεμιστής βασιλιάς κυβέρνησε χωρίς αντίπαλο πάνω από 250.000 ανθρώπους για 10 χρόνια. Μπορούσε να συγκεντρώσει περισσότερους από 50.000 πολεμιστές κάθε φορά και λέγεται ότι ήταν υπεύθυνος για το θάνατο 2 εκατομμυρίων ανθρώπων μόνο από τους πολέμους.

Το 1827, όταν πέθανε η μητέρα του, κάποιοι λένε ότι τρελάθηκε. Θλιμμένος, ο Σάκα έθεσε εκτός νόμου την καλλιέργεια τη γης και τη χρήση του γάλακτος για ένα χρόνο, ενώ οι έγκυες και οι σύζυγοί τους δολοφονούνταν.

Το 1828, ίσως κουρασμένος από όλα αυτά, ο ετεροθαλής αδελφός του Σάκα, ο Dingawe, τον δολοφόνησε. Κατέλαβε τον θρόνο και δολοφόνησε όλους τους Ζουλού οι οποίοι ήταν πιθανό να παραμείνουν πιστοί στον Σάκα και έθαψε τον ετεροθαλή αδελφό του σε έναν τάφο χωρίς σήμανση.

Η αμφισβήτηση
Τα πρόσφατα χρόνια, ο ιστορικός Dan Wylie αμφισβήτησε την ιστορία για τον Σάκα. Στο βιβλίο του "Myth of Iron: Shaka In History" θεωρεί ότι σχεδόν κάθε βιβλίο που γράφτηκε για τον Σάκα τα τελευταία 170 χρόνια έχουν αντλήσει στοιχεία από τα διαστρεβλωμένα και διανθισμένα έργα δύο αποικιακών συγγραφέων, των Nathaniel Isaacs και Henry Francis Fynn. Ο Isaacs έγραψε στον Fynn να παρουσιάσει τους Ζουλού ως αιμοσταγείς. Αυτό, όχι μόνο θα ενίσχυε τις πωλήσεις του βιβλίου του Fynn, αλλά θα βοηθούσε επίσης στο να δικαιολογηθούν οι αποικιοκράτες που σφετερίζονταν τα εδάφη των Ζουλού. Ο Wylie, όπως και άλλοι μελετητές, αμφέβαλαν ότι ο Σάκα ήταν νόθος, ότι έφερε επανάσταση στον πόλεμο μεταξύ των φυλών και ότι ήταν τόσο βίαιος. Αλλά όπως παραδέχεται όσον αφορά την ιστορία του Σάκα, "υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε και δε θα μάθουμε ποτέ".

Οι παλιότεροι, ίσως θυμούνται μια -πολύ αμφισβητούμενη- Νοτιοαφρικανική σειρά του 1986, το Shaka Zulu, με τον Henry Cele στο ρόλο του Σάκα.



από: ati