Δρόμος στο Θιβέτ προς τα Ιμαλάια, φωτογραφία του Samuel Bourne το 1867
Πώς η αναζήτηση για την κρυμμένη γη της Σαμπάλα μετατράπηκε σε ένα γεωπολιτικό παιχνίδι εξουσίας.
Τον Δεκέμβριο του 1923, δύο άτυχοι ταξιδιώτες έφτασαν στην κωμόπολη Νταρτζίλινγκ της Ινδίας με σκοπό να βρουν κάτι που δε θα μπορούσε να υπάρχει, την Σαμπάλα, ένα βασίλειο που βρίσκεται στα έγκατα της γη. Μαζί τους ήταν Σοβιετικοί κατάσκοποι, Δυτικοί αποκρυφιστές και Μογγόλοι αντάρτες, ο καθένας για δικό του σκοπό. Παρά το γεγονός ότι τους παρακολουθούσε όλος ο κόσμος, η αποστολή εξαφανίστηκε από την επιφάνεια της γης για μήνες. Όταν τελικά εμφανίστηκαν, είχαν μια συναρπαστική ιστορία να πουν και ακόμα περισσότερα μυστικά να κρύψουν.
Οι ταξιδιώτες ήταν οι Νίκολας και Ελένα Ραίριχ (Nicholas & Helena Roerich), δύο απόδημοι Ρώσοι που ταξίδευαν υπό τη σημαία των Η.Π.Α., την οποία είχαν στερεώσει σε ένα μογγολικό δόρυ. Όπως ενημέρωσαν τις τοπικές αρχές στο Νταρτζίλινγκ, διεξήγαγαν μια επιστημονικο-αρχαιολογική αποστολή με στόχο την καταγραφή της τέχνης και του πολιτισμού της Κεντρικής Ασίας για πρώτη φορά. Η εκκεντρική συμπεριφορά τους προκάλεσε γρήγορα το ενδιαφέρον πολλών: ο Νίκολας, ένας διάσημος ζωγράφος και αρχαιολόγος, περπατούσε στο Νταρτζίλινγκ ντυμένος με ρόμπες σαν τον Δαλάι Λάμα, έκανε συνωμοτικές συναντήσεις με θιβετιανούς Λάμα και αυτοαποκαλούνταν Αμερικανός, παρόλο που η προφορά του πρόδιδε τη ρωσική καταγωγή του.
Και όμως, η φήμη του ζευγαριού ως παραδείγματα του Δυτικού κόσμου της τέχνης, αλλά και γιατί οι Αμερικανοί χορηγοί τους έπεισαν τις αρχές, τους άφησαν να περάσουν μέσα από την πόλη προς το απαγορευμένο οροπέδιο του Θιβέτ. Ωστόσο, κανείς δεν γνώριζε τον πραγματικό προορισμό του ζευγαριού. Ήταν η πόλη της Σαμπάλα, ένας τόπος που δεν υπάρχει σε κανένα χάρτη.
Η Ελένα και ο Νίκολα Ραίριχ
Η Σαμπάλα είναι μια θρυλική πόλη-βασίλειο των Ιμαλαΐων, που πιστεύεται από τους Βουδιστές, τους Ινδουιστές και τους ντόπιους σαμάνους ότι υπάρχει ταυτόχρονα στο φυσικό και στο πνευματικό πεδίο. Για χιλιετίες, ο θρύλος ενός υπόγειου βασιλείου διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε κάθε θιβετιανή παράδοση και τελικά οι φήμες για την ύπαρξή του έφθασαν και στη Δύση.
Η ίδια η Ελένα, συγγραφέας και φιλόσοφος, είχε μεταφράσει στα ρωσικά το Μυστικό Δόγμα (The Secret Doctrine), της Ρωσίδας αποκρυφίστριας, φιλοσόφου και συγγραφέα, ιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρείας το 1875, Ελένα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, γνωστή και ως Μαντάμ Μπλαβάτσκυ. Το έργο της Μπλαβάτσκυ είχε επιρροή και ήταν το πρώτο που παρουσίασε τη Σαμπάλα ως μια συντόμευση για την φώτιση. Οι Ραίριχ πίστεψαν πολύ στο μύθο της Σαμπάλα και σε κάποιο σημείο, ενώ ζούσαν στη Νέα Υόρκη, η Ελένα έλαβε τηλεπαθητικές οδηγίες από τον "Master Morya", μια παράξενη οντότητα η οποία ενθάρρυνε το ζευγάρι να φύγει από τις Η.Π.Α. και να αναζητήσει την πόλη για δικό τους όφελος.
Δυστυχώς για τους Ραίριχ, η περιοχή που ήθελαν να εξερευνήσουν ήταν εντελώς απροσπέλαστη στις αρχές του 20ου αιώνα. Το Θιβέτ ήταν κλειστό για τους ξένους. Οι Σοβιετικοί, οι Γάλλοι, οι Άγγλοι, οι Κινέζοι, οι Ιάπωνες, οι Μογγόλοι και οι Γερμανοί ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο του μέρους. Κατάσκοποι, αντάρτες και αδίστακτοι πολέμαρχοι συγκρούονταν καθημερινά στα ορεινά περάσματα, καθιστώντας την αποστολή εξαιρετικά επικίνδυνη. Ειδικότερα, ο ανταγωνισμός μεταξύ της ΕΣΣΔ και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ήταν τόσο έντονος που το παρατσούκλι του ήταν "το Μεγάλο Παιχνίδι".
Ωστόσο, φαίνεται ότι αμέσως με την άφιξή τους στο Νταρτζίλινγκ, οι Ραίριχ είχαν ήδη καταφέρει να μετατρέψουν τις δυσκολίες του Μεγάλου Παιχνιδιού σε πλεονέκτημα, προσφέροντας τον εαυτό τους ως πιόνια.
Χάρτης του Θιβέτ, μεταφρασμένος από τα ρωσικά στα κινέζικα, από το 1904
Αφού πήραν άδεια από τις ινδικές αρχές, οι Ραίριχ έφυγαν από το Νταρτζίλιν για τα πολύχρωμα μοναστήρια της ινδικής πολιτείας Σίκιμ και έπειτα προχώρησαν προς την ηπειρωτική χώρα. Ο μεγαλύτερος γιος του ζευγαριού, Τζορτζ, γνωστός θιβετολόγος, πολύγλωσσος και φοιτητής στρατιωτικής τακτικής, ήταν υπεύθυνος για την ασφάλεια της ομάδας -μια δύσολή υπόθεση, μιας και η αποστολή θα διαρκούσε για χρόνια και θα διέσχιζε 25.000 χιλιόμετρα σε αχαρτογράφητους δρόμους. Ήξεραν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν το σκορβούτο, ακραίες καιρικές συνθήκες, ομάδες ληστών και μπλοκαρισμένες ορεινές διαβάσεις.
Δεδομένης της τεράστιας αποστολής, το γεγονός ότι επέλεξαν να πραγματοποιήσουν μια απροσδόκητη παράκαμψη μέσω της Μόσχας το 1926 προκάλεσε ερωτήματα. Γιατί πήγαν στη Ρωσία, προσθέτοντας περισσότερη δυσκολία σε μια ήδη αδύνατη αποστολή; Η πιο πιθανή απάντηση είναι ότι ικανοποίησαν μια συμφωνία με τους αληθινούς χορηγούς στην αναζήτηση της Σαμπάλα, δηλαδή, την σοβιετική μυστική αστυνομία.
Αυτό που μοιάζει με την πλοκή ενός μυθιστορήματος, υποστηρίχθηκε εκτενώς από μελετητές στην Ρωσία και ιστορικούς των αρχών του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με μια ανεξάρτητη έρευνα, αρκετές άλλες κυβερνήσεις -η Κίνα, η Μογγολία, η Ιαπωνία, η Μεγάλη Βρετανία- ενδιαφέρθηκαν για την κρυμμένη πόλη. Ένας από τους λόγους ήταν μια αρχαία Μογγολο-θιβετιανή προφητία που, στο πολιτικό κλίμα των αρχών του 20ού αιώνα, ακούγεται αρκετά πειστική για πολλούς.
Η προφητεία ανέφερε ότι καθώς θα εξαπλώνεται ο υλισμός, η ανθρωπότητα θα επιδεινώνεται. Οι άνθρωποι θα ενωθούν κάτω από έναν κακό βασιλιά, ο οποίος σύντομα θα επιτεθεί στη Σαμπάλα με φοβερά όπλα. Με τον καιρό, ο 32ος ηγέτης της Σαμπάλα θα θριαμβεύσει επί του κακού βασιλιά και θα μπει σε μια νέα εποχή ειρήνης και αρμονίας. Αυτό που ίσως σήμερα ακούγεται σαν μια προφητεία για την Ημέρα της Κρίσης, τότε μπορούσε να έχει πολλούς υπαινιγμούς, όταν τα σύνορα άλλαζαν συνεχώς και ακόμη και μεγάλες δυνάμεις χρειάζονταν την υποστήριξη των ντόπιων πολέμαρχων.
Το μοναστήρι Chagri στο Μπουτάν, όπου έμεινε ο πρώτος που περιέγραψε την Σαμπάλα στους Δυτικούς, ο Πορτογάλος Ιησουίτης ιεραπόστολος, Estêvão Cacella (1585 - 1630)
Η κινεζική και η ρωσική κυβέρνηση γνώριζαν ότι μεταξύ των λαών της Κεντρικής Ασίας η πίστη στο Βασίλειο της Σαμπάλα ήταν ισχυρή. Όποιος κατάφερνε να ταυτιστεί με τις δυνάμεις του καλού, θα κέρδιζε την υποστήριξη των γύρω λαών και έτσι θα αποκτούσε τον έλεγχο της περιοχής. Μόλις αυτό έγινε κατανοητό, αρκετά κράτη βρήκαν ενδιαφέρον το να ανακαλύψουν το υπόγειο βασίλειο.
Οι περισσότεροι αξιωματούχοι σκόπευαν να χρησιμοποιήσουν την ανακάλυψη της Σαμπάλα για προπαγάνδα, αλλά κάποιοι πίστευαν πραγματικά ότι θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στα μυστικά όπλα του κρυμμένου βασιλείου. Ένας τέτοιος ισχυρός άνδρας, που πίστευε πραγματικά στην προφητεία, ήταν ο Gleb Bokii, ηγέτης της "Πανρωσικής Έκτακτης Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Αντεπαναστάσεως και του Σαμποτάζ παρά το Συμβούλιο Λαϊκών Επιτρόπων της ΡΣΟΣΔ", πιο γνωστή ως Βε-Τσε-Κα και Τσε-Κά, την πρώτη υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του σοβιετικού καθεστώτος.
Ο Bokii πίστευε πραγματικά ότι η κρυμμένη πόλη θα του πρόσφερε πρόσβαση σε προηγμένες τεχνικές ελέγχου όπλων και μυαλού και κατάφερε να πείσει τους προϊσταμένους του ότι η αναζήτηση του βασιλείου αξίζε. Η νεοσύστατη ΕΣΣΔ ήταν δεκτική στην ιδέα. Ακόμη και αν δεν υπήρχε μυστικό οπλοστάσιο και ακόμη και αν δεν κατάφεραν να εντοπιστούν το κρυφό βασίλειο, θα μπορούσαν να προσελκύσουν τους βουδιστές και τους εθνικιστές στη Μογγολία και το Θιβέτ, ενισχύοντας έτσι τη θέση τους στην Κεντρική Ασία.
Από αριστερά, ο πρώην Πρωθυπουργός της Ινδίας Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, η Ίντιρα Γκάντι, ο Νίκολας Ραίριχ και ο οικονομολόγος Μοχάμεντ Γιουνούς στο κτήμα του Ραίριχ στην πόλη Kullu στην πολιτεία Χιμάτσαλ Πραντές των Ινδιών
Τουλάχιστον, μια εκστρατεία για την αναζήτηση της Σαμπάλα θα μπορούσε να κατασκοπεύσει την βρετανική δραστηριότητα στην περιοχή. Ωστόσο, ο Bokii δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει κεφάλαια για την αποστολή λόγω εσωτερικών αντιπαλοτήτων στην Τσεκά και έτσι έψαξε μια πλάγια οδό: να συμμαχήσει με τους Ραίριχ, τους διάσημους μελετητές και Ρώσους ομογενείς, οι οποίοι σχεδίαζαν τη δική τους εκστρατεία στην περιοχή, υπό την σημαία των ΗΠΑ.
Οι Ραίριχ δεν ήταν πολιτικοποιημένοι. Είχαν εγκαταλείψει τη Ρωσία λίγο πριν από την κομμουνιστική επανάσταση και δεν εμπιστεύονταν τους "Κόκκινους". Ωστόσο, οποιαδήποτε βοήθεια ήταν καλοδεχούμενη ψάχνοντας για το κρυφό, υπόγειο βασίλειο. Ο απόκοσμος συνομιλητής της Ελένα, ο "Master Morya", την πληροφόρησε ότι έπρεπε να κάνουν δουλειές με τους Μπολσεβίκους προς όφελος της πνευματικής προόδου του κόσμου. Αφού έλαβε αυτό το μυστικιστικό μήνυμα, η Ελένα έγραψε στο ημερολόγιό της, "Ο Λένιν είναι μαζί μας".
Είναι πολύ πιθανό ότι ο Νίκολας συναντήθηκε με τον Georgy Vasilyevich Chicherin, τον σοβιετικό υπουργό εξωτερικών, και τον Meer Trilisser, επικεφαλής της κατασκοπείας, στο Παρίσι. Εκεί, οι Σοβιετικοί συμφώνησαν να παράσχουν στο ζευγάρι σημαντική οικονομική και υλικοτεχνική βοήθεια και για αντάλλαγμα περίμεναν πληροφορίες σχετικά με τις κινήσεις των Γάλλων και Βρετανών κατασκόπων στην περιοχή. Η ομάδα του Bokii είχε πολύ μεγαλύτερες προσδοκίες από την κατασκοπεία: περίμεναν να πάρουν την αρχαία σοφία της πόλης.
Δεδομένου ότι οι Ραίριχ δεν ήταν εκπαιδευμένοι κατάσκοποι, ενώ περιμέναμε στο Νταρτζίλινγκ, διέρρευσε ένα κομμάτι του πραγματικού σκοπού τους. Ο Νίκολας μίλησε ανοιχτά για την εγκαθίδρυση της Ιεράς Ένωσης της Ανατολής στην Κεντρική Ασία, μιας "πνευματικής κοινότητας" που θα ένωνε τις παραδόσεις της περιοχής σε ένα μόνο κράτος υπό την προστασία των Μπολσεβίκων. Αρκετοί Λάμα βρήκαν την υπόθεσή του αξιόλογη και πήγαιναν σ' αυτόν, κάτι το οποίο προειδοποίησε άλλες ομάδες στην περιοχή. Μάλιστα, λέγεται ότι στο Νταρτζίλινγκ, οι Βρετανοί ήρθαν σε επαφή με τους Ραίριχ και τους έκαναν μια αντιπροσφορά -ή απλώς, τους απείλησαν αν συνέχιζαν.
Guests from Overseas, του Ραίριχ
Όπως και να έχει, η αποστολή ξεκίνησε υπό την στενή παρακολούθηση των Βρετανών, των Σοβιετικών και των Αμερικανών, αλλά και των Ιαπώνων, των Μογγόλων και των Κινέζων. Στην αναζήτηση της Σαμπάλα, η ομάδα πέρασε από 35 περάσματα ορεινών όγκων, διέσχισε την έρημο Γκόμπι και χαρτογράφησε δεκάδες αλπικές κορυφές για πρώτη φορά. Όμως, από την αρχή έπεσαν σε ακραίες καιρικές συνθήκες, ομάδες ντόπιων ανταρτών, ληστές, δηλητηριώδη χόρτα που έτρωγαν τα άλογα τους και πέθαιναν και πλιατσικολόγους καραβανιών που δεν μπορούσαν να αποφύγουν.
Τα ημερολόγια του ζευγαριού, καθώς και τα έργα του Νίκολα, παρέχουν μια εικόνα για το τι είδαν -αλλά και τον φόβο- οι ταξιδιώτες καθώς διέσχιζαν την terra incognita των Ιμαλαΐων. "Η καρδιά της Ασίας χτυπάει; Ή ασφυκτιά από την άμμο;" , αναρωτήθηκε ο Νίκολας καθώς η αποστολή διέσχισε την έρημο Τάκλα Μακάν.
Καθώς όμως προχωρούσαν προς το σημείο που πίστευαν ότι ήταν η κρυμμένη πόλη, το ταξίδι έγινε πιο δύσκολο. Ο δρόμος ήταν γεμάτος με σκελετούς ζώων -γαϊδούρια, μουλάρια και γιάκ. Η ομάδα υπέφερε από τύφλωση του βουνού, οι τροφές σπανίζαν και η σημαία των ΗΠΑ δεν ήταν αρκετή για να αποθαρρύνει τις επιθέσεις. Οι Ραίριχ παρέμειναν αισιόδοξοι. Ο Νίκολας ήταν ικανος να βρει ομορφιά ακόμη και στις πιο μεγάλες χιονοθύελλες, που παραλίγο να τους κοστίσουν τις ζωές τους στα περάσματα των όρεων Καρακορούμ, μια μεγάλη οροσειρά στα σύνορα Πακιστάν, Ινδίας και Κίνας.
Η οροσειρά Αλτάι, 1885
Πόσο κοντά έφτασαν οι Ραίριχ και ο Bekii στον πραγματικό σκοπό τους;
Λέγεται ότι όσο πιο κοντά πλησιάζει κανείς την κρυμμένη πόλη, τόσο πιο ασαφείς είναι τα γραπτά του, επειδή η Σαμπάλα δεν μπορεί να περιγραφεί με απλά λόγια. Στο βιβλίο του "Shambhala the Resplendent", το οποίο έγραφε ταυτόχρονα με το πιο επιστημονικό ημερολόγιο, ο Νίκολας άρχισε να γράφει ένα άλλο, παράλληλο ταξίδι, γραμμένο με ιστορίες και γρίφους. Καθώς η αποστολή κατέβαινε βαθύτερα, αναφέρει όλο και περισσότερες περίεργες εκδηλώσεις, πυρκαγιές, φώτα και οράματα πάνω από τον καταυλισμό τους -παρόλο που αυτές, ως επί το πλείστον, έμεινα εκτός του επιστημονικού ημερολογίου του.
Επίσης, οι πίνακές του έγιναν πιο εσωτερικιστικοί, απεικονίζοντας όλο και περισσότερο τον βασιλιά Μεσσία της Σαμπάλα. Πιθανώς, η επικοινωνία με τους Σοβιετικούς διακόπηκε σε αυτό το σημείο, μιας και αρνήθηκαν να παράσχουν περισσότερη βοήθεια στους Ραίριχ μετά την πρώτη επίσκεψη του ζεύγους στη Μόσχα το 1926. Μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών, συνέβη το πιο περίεργο κομμάτι ολόκληρου του ταξιδιού. Το καλοκαίρι του 1927, η αποστολή, η οποία εξακολουθούσε να παρακολουθείται από τις περισσότερες μεγάλες δυνάμεις της εποχής, κατάφερε να εξαφανιστεί από τα μάτια του κόσμου για ένα ολόκληρο χρόνο.
Most Sacred, του Ραίριχ
Η επικοινωνία χάθηκε και οι Ραίριχ θεωρήθηκαν νεκροί. Η μόνη πηγή γι' αυτό το χρόνο είναι το ταξιδιωτικό ημερολόγιο του Νίκολα -το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την αφήγηση στο βιβλίο του- και μιλά για μια βίαιη σύγκρουση με τις ένοπλες δυνάμεις του Θιβέτ. Το μόνο που είναι βέβαιο είναι ότι τους τελευταίους πέντε μήνες της εξαφάνισής τους τους πέρασαν σε στρατόπεδο κράτησης του θιβετιανού κράτους, όπου, λόγω των σκληρών συνθηκών, πέθαναν πέντε μέλη της αποστολής.
Μετά από αυτό, οι Ραίριχ και ο γιος τους επέστρεψαν στην Ινδία. Το πιο κοντινό σημείο που είχαν φτάσει στη Σαμπάλα, σύμφωνα με τα ταξιδιωτικά ημερολόγια του Νίκολα, βρίσκονταν στην οροσειρά Αλτάι, στην κοιλάδα Uimon, λόπου ένας "παλαιός πιστός" τους έδειξε με υπερηφάνεια την είσοδο στο υπόγειο βασίλειο, που πλέον ήταν κλειστή με πέτρες. Οι αληθινοί κάτοικοι της Σαμπάλα θα επέστρεφαν, τους διαβεβαίωσε, στον ένδοξο καιρό του ανθρώπινου εξαγνισμού. Μέχρι τότε, η υπόλοιπη ανθρωπότητα θα ακούσει μόνο την ηχώ των ψαλμών τους.
Αν οι Ραίριχ κατασκόπευαν για τους Βρετανούς ή τους Σοβιετικούς, οι ΗΠΑ δεν τους το κράτησαν. Παρέμειναν στενοί φίλοι του 32ου πρόεδρος των Η.Π.Α., Φραγκλίνου Ρούζβελτ, η κυβέρνηση του οποίου χρηματοδότησε την επόμενη αποστολή του ζευγαριού στη Μαντζουρία το 1933. Οι Ραίριχ άρπαξαν την ευκαιρία για να συνεχίσουν την αναζήτηση της Σαμπάλα, αυτή τη φορά διαφημίζοντας τους Αμερικανούς ηγέτες ως τους Μεσσίες που σύντομα θα ηγούνταν τον πόλεμο εναντίον του κακού, τον οποίο εκπροσωπούσαν πλέον οι Μπολσεβίκοι.
Η Έλενα Μπλαβάτσκι, η Ρωσίδα πνευματίστρια της οποίας τα έργα εισήγαγαν τους Ραίριχ στη Σαμπάλα
Όμως, τη δεύτερη φορά, όσοι σκέφτηκαν ότι ο Νίκολας ήταν κατάσκοπος των Σοβιετικών και περίεργος μυστικιστής ήταν πολύ πιο λαλίστατοι. Τελικά, οι ανησυχίες τους ανάγκασαν την κυβέρνηση να ανακαλέσει νωρίς το ζευγάρι, παρά την επιστημονική επιτυχία της αποστολής. Εκείνη την εποχή, η υποψία συνεργασίας με τους Σοβιετικούς θα μπορούσε να αποβεί μοιραία, οπότε οι Ραίριχ εγκατέλειψαν τις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκαν στην Ινδία.
Ωστόσο, η επιστημονική αξία της αποστολής τους δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Ανεξάρτητα από τα κίνητρά τους, είχαν διανύσει χιλιόμετρα σε άγνωστα εδάφη, αποκάλυψαν χαμένα αντικείμενα και ταξινόμησαν φυτά και ζώα που μέχρι τότε ήταν άγνωστα στη Δύση. Παρά τη διαμάχη γύρω από το όνομά του, ο Νίκολας είχε τρεις υποψηφιότητες για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Επίσης, καθιερώθηκε το Σύμφωνο Ραίριχ, μια δια-αμερικανική συνθήκη που προστατεύει τα πολιτιστικά αντικείμενα σε περιόδους σύγκρουσης. Το 1969, ένας πλανήτης ονομάστηκε προς τιμή τους.
Όσο για τη Σαμπάλα, εξακολουθεί να περιμένει τον επόμενο εξερευνητή, κρυμμένη κάπου μέσα στη Γη.
από: atlas obscura
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου