Γκουίντο ντ' Αρέτσο, ο μοναχός εφευρέτης του μουσικού πενταγράμμου

Άγαλμα του Γκουίντο ντ' Αρέτσο, στην πόλη Αρέτσο της Ιταλίας - πηγή

Τον 11ο αιώνα, ένας Βενεδικτίνος μοναχός εφηύρε το μουσικό πεντάγραμμο που χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα. Μέχρι τότε, δεν υπήρχαν σύμβολα για τις νότες και οι μοναχοί έπρεπε να θυμούνται τους ύμνους.



Στα 900 μ.Χ., τα μέλη των χορωδιών στα μοναστήρια μάθαιναν τους ύμνους μέσα σε μερικές εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια. Οι χορωδίες έπρεπε να ακολουθούν τον διευθυντή της χορωδίας καθώς εκείνος έπαιζε την κάθε νότα σε ένα όργανο με μια μόνο χορδή, γνωστό ως μονόχορδο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε τόσο για τον συντονισμό όσο και για την εκτέλεση. Έπειτα, θα έπρεπε να θυμούνται αυτόν τον ύμνο για χρόνια, ακόμα κι αν μάθαιναν όλο και περισσότερους. Ήταν μια εκπληκτικά επίπονη διαδικασία, ειδικά μιας και η μνήμη τείνει να φθείρει με την πάροδο των χρόνων.

Ο Γκουίντο ντ' Αρέτσο (Guido d'Arezzo) -ή απλά Γκουίντο, πριν πάει στο μοναστήρι του Αρέτσο το 1025- ήταν επιφορτισμένος με την εκπαίδευση των υμνωδών στον καθεδρικό ναό της πόλης. Ήταν ήδη γνωστός ως μουσικός καινοτόμος, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανέπτυξε τη μέθοδο των πέντε γραμμών στη γραφή της μουσικής που εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε σήμερα (κάτι παρόμοιο δηλαδή).

Αν ποτέ έχετε δει κάποιο ραμμένο κομμάτι μουσικής, θα αναγνωρίσετε τι εφηύρε ο Γκουίντο. Το σύστημά του είχε κλειδιά -αυτά τα περίεργα σχήματα στην αρχή της μουσικής που δείχνουν σε ποιο εύρος πρέπει να τραγουδήσει κάποιος- και νότες διάσπαρτες σε μια σειρά γραμμών που υποδηλώνουν διαφορετικές διαδρομές και διαστήματα (με κάποιες διαφορές από τις σημερινές εκδόσεις). Ο Γκουίντο ενσωμάτωσε επίσης τα χρώματα στο σύστημά του, σημειώνοντας την θέση των νότων με διαφορετικό χρώμα ώστε να δώσει στους μαθητές του κάτι σαν σελιδοδείκτη για να μένουν σε αρμονία.

Η παρτιτούρα του ύμνου "Ut queant laxis", σε μεσαιωνική και σύγχρονη σημειογραφία - πηγή

Ο Γκουίντο ασχολήθηκε και με τη μουσική σημειογραφία -ή μουσική γραφή- το γνωστό "Ντο, Ρε, Μι, Φα, Σολ, Λα, Σι, Ντο", ή αλλιώς σολφέζ.

Ο ύμνος στον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή "Ut queant laxis" είναι πολύ πιο παλιός από τον Γκουίντο, αλλά του έδωσε ότι χρειαζόταν για το νέο σύστημά του. Ο Γκουίντο αναγνώρισε τα βήματα της κλίμακας μέσα στον ύμνο και έφτιαξε ένα εύκολο σύστημα για να θυμάται κανείς τον τόνο κάθε νότας. Το μοτίβο προήρθε από την πρώτη συλλαβή καθεμιάς από τις μουσικές φράσεις του ύμνου. Το αποτέλεσμα ήταν το "Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si" (η παλαιά ονομασία του Ντο είναι Ουτ).

Ut queant laxis
resonare fibris,
Mira gestorum
famuli tuorum,
Solve polluti
labii reatum,
Sancte Iohannes.

Οι στίχοι του ύμνου μεταφράζονται ως "Για να μπορέσουν οι υπηρέτες σου να τιμήσουν με δυνατές φωνές τις θαυμαστές σου πράξεις, εξάλειψε την αμαρτία από τα ακάθαρτα χείλη τους, Άγιε Ιωάννη".

Με την πάροδο του χρόνου, το "ουτ" αντικαταστάθηκε από το "ντο" το οποίο είναι πιο εύκολο να γίνει μελωδικό.

από: curiosity