Μια συσκευή του 19ου αιώνα παρακολουθεί με ακρίβεια 4.000 χρόνια με εννέα κυλίνδρους και ένα χειροκίνητο στρόφαλο.
Ένας πολύ πρώιμος ηλεκτρονικός υπολογιστής, αρκετά διαφορετικός από κάθε άλλο, κρέμεται διακριτικά στο σκευοφυλάκιο ενός μικρού παρεκκλησίου στην καρδιά του Τορίνο. Χιλιάδες άνθρωποι περνούν καθημερινά από την Via Garibaldi, μια από τις κύριες εμπορικές αρτηρίες στην πόλη, αλλά σχεδόν κανείς δεν ξέρει ότι βρίσκεται εκεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μικροσκοπικό μπαρόκ κόσμημα με το τεχνούργημα είναι κρυμμένο -αν και σε κοινή θέα- και η εκκλησία ανοίγει μόνο το απόγευμα του Σαββάτου και το πρωί της Κυριακής. Όποιος γνωρίζει ή είναι αρκετά περίεργος για να το βρει, θα μείνει έκθαμβος από το "Calendario Perpetuo", το Αέναο Ημερολόγιο, του Ιταλού αστρονόμου και μαθηματικού Τζιοβάνι Αντόνιο Αμεντέο Πλάνα (Giovanni Antonio Amedeo Plana).
Ο Τζιοβάνι Αντόνιο Αμεντέο Πλάνα - πηγή
Ο Πλάνα κατασκεύασε το ημερολόγιο το 1831 και χρειάστηκε 10 χρόνια για να το ολοκληρώσει, από το σχεδιασμό μέχρι τη συναρμολόγηση). Η συσκευή, η οποία βρίσκεται στο cappella dei Mercanti, Negozianti e Banchieri (παρεκκλήσι των εμπόρων, καταστηματαρχών και τραπεζιτών), λειτουργεί μέσω ενός απλού ξύλινου στροφάλου κάτω από το διακοσμημένο χρυσό πλαίσιο, ένα στρόφαλο που κρύβει μια εκπληκτικά ακριβή μηχανική αριθμομηχανή που εκτείνεται από το έτος 1 ως το 4.000. Θέλετε να μάθετε την ημέρα της εβδομάδας που η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπεσε στους βάρβαρους, στις 4 Σεπτεμβρίου του 476; Το ημερολόγιο θα σας πει ότι ήταν Δευτέρα. Ή ίσως την φάση της Σελήνης την ημέρα που γεννηθήκατε; Ή την ημερομηνία του Πάσχα χίλια χρόνια από τώρα (18 Απριλίου του 3019); Μπορείτε να μάθετε όλες αυτές τις πληροφορίες από μια μηχανή -πολύ πριν από το Διαδικτύου- κατασκευασμένη από εύθραυστο ξύλο και χαρτί, και οι οποίες μεταδίδονται μέσω 46.000 μικρών αριθμών, προσεκτικά διατεταγμένων γύρω από εννέα κυλίνδρους. Κάθε ένας από αυτούς συνδέεται με ένα κεντρικό -το μόνο ρυθμιζόμενο μέρος της συσκευής- όπου ο χειριστής μπορεί να εισάγει το έτος. Αυτός ο κύλινδρος ρυθμίζει συγχρόνως όλους τους άλλους με γρανάζια και αλυσίδες.
Στην πραγματικότητα, το ημερολόγιο μοιάζει με πίνακα και περιλαμβάνει μια σειρά πληροφοριών. Μια χρονολογική σειρά των Παπών, από τον Άγιο Πέτρο μέχρι τον Γρηγόριο ΙΣΤ' (τον Πάπα της εποχής του Πλάνα), πορτρέτα του Ιούλιου Καίσαρα και του Πάπα Γρηγορίου ΙΓ' (πρόγονους των δύο βασικών δυτικών ημερολογιακών συστημάτων) και εικόνες του Λεοπόλδου Β' της Τσοσκάνης και του βασιλιά Καρόλου Αλβέρτου της Σαρδηνίας, δύο Ιταλούς ηγέτες που ήταν υποστηρικτές της επιστήμης στη δεκαετία του 1830. Όσον για τον μηχανισμό, τα αποτελέσματά του εμφανίζονται στα παράθυρα που εκτείνονται στο κέντρο της συσκευής, δείχνοντας τους σεληνιακούς και ηλιακούς κύκλους, τις κινητές καθολικές αργίες, τις ημέρες της εβδομάδας και των αγίων για το συγκεκριμένο έτος.
Σύμφωνα με τον Giovanni Demichelis, ένα μακροχρόνιο μέλος του παρεκκλησίου πρόκειται για "το πρώτο σύστημα υπολογισμού που λειτουργεί με σταθερούς κώδικες που κατασκευάστηκε ποτέ" (δεν είναι απολύτως βέβαιο αυτό, αλλά σίγουρα είναι πρώιμο). Ο Demichelis ενδιαφέρθηκε για τη μηχανή του Πλάνα πριν από περίπου 20 χρόνια, όταν μια ομάδα Ιαπώνων ερευνητών από το Πολυτεχνείο του Τόκιο πήγε στο Τορίνο για να δει πώς λειτουργεί το ημερολόγιο. "Πέρασαν ένα ολόκληρο πρωί εδώ μελετώντάς το και στη συνέχεια προσφέρθηκαν να το αγοράσουν για το μουσείο ηλεκτρονικών μηχανών τους, επειδή το σκεπτικό της κατασκευείς του είναι ακριβώς ίδιο με εκείνο πίσω από την πρώτη ηλεκτρονική αριθμομηχανή που έγινε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο". Το παρεκκλήσι δεν το πούλησε. Ένα μέλος της ομάδας ρώτησε αν το ημερολόγιο χρονολογείται πράγματι από τη δεκαετία του 1830. Μόλις αυτπό επιβεβαιώθηκε, οι επισκέπτες απλά υποκλίθηκαν μπροστά του.
Οι λεπτομέρειες για το πώς πραγματικά λειτουργεί η συσκευή ήταν μυστικές μέχρι πρόσφατα. Ο Πλάνα δεν άφησε κανένα γραπτό υλικό που να περιγράφει τον μηχανισμό. Έτσι, το 2015 το Πολυτεχνείο του Τορίνο προκάλεσε τους σπουδαστές να αναλύσουν τον αλγόριθμο που διέπει τη μηχανή. Ανταποκρίθηκαν τέσσερις ομάδες
Η νικήτρια ομάδα τριών φοιτητών -των Meysam Nasiri, Roberto Cappato και Sergio Spano- πέρασε μερικούς μήνες για να λύσει τα μυστήρια της συσκευής. "Ήρθαν εδώ μερικές φορές, κυρίως για να φωτογραφήσουν και να κάνουν πειραματισμούς", λέει ο Demichelis. "Αφού φωτογραφήσαμε όλες τις στήλες του ημερολογίου, έκαναν την έρευνά τους και βρήκαν τον αλγόριθμο".
Όπως περιέγραψε ο Nasiri τη διαδικασία στην Corriere della Sera, "για να αποκωδικοποιήσουμε τον μηχανισμό, να αντιληφθούμε με τη διαίσθηση τη λειτουργία του, σχεδόν χωρίς να το αγγίζουμε, εξαιτίας της ευθραυστότητάς του, αμκολουθήσαμε το μονοπάτι της αντίστροφης μηχανικής για να επιστρέψουμε στην προέλευση, τη λογική εκείνης της εποχής, στα μυστικά". Στο πλαίσιο του έργου τους, οι τρεις σπουδαστές κατασκεύασαν ένα μικρότερο αντίγραφο του Ημερολογίου με σύγχρονα υλικά, το οποίο σήμερα βρίσκεται δίπλα στο πρωτότυπο, αλλά και σε ψηφιακή έκδοση.
Αριστερά, τα ρολά μέσα στο ημερολόγιο που λειτουργούν με ένα ξύλινο στρόφαλο στο κάτω μέρος (δεξιά), η οποία χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του έτους
Οι σπουδαστές έμειναν έκπληκτοι από την ακρίβεια του Ημερολογίου. Εμφανίζει τις 10 ημέρες (του Οκτωβρίου του 1582) που εξαλείφθηκαν κατά την αλλαγή από τον Ιουλιανό στο Γρηγοριανό ημερολόγιο (με κενά διαστήματα), υπολογίζει τα δίσεκτα έτη (κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός από τα έτη διαιρούμενα κατά 100 και όχι 400), τις φάσεις της σελήνης και τις εορταστικές ημέρες. Το ημερολόγιο σταματά στο έτος 4.000. Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο Πλάνα απλά κουράστηκε να κάνει υπολογισμούς, αλλά ο Demichelis έχει μια διαφορετική θεωρία.
Περίπου εκείνη τη στιγμή στο μέλλον, ο ελαφρώς ανακριβής τρόπος μας για την καταγραφή του πραγματικού μήκους ενός έτους (τα δίσεκτα έτη) θα μας προλάβει -και το ημερολόγιο θα είναι κατά μια ολόκληρη ημέρα ανακριβές. Ο Demichelis υποθέτει ότι ο Πλάνα υπέθεσε κάτι τέτοιο και αποφάσισε να σταματήσει το ημερολόγιο εκεί για να διατηρήσει την ακρίβειά του. "Αν είναι αλήθεια," λέει, "δείχνει ακόμα καλύτερα το μεγαλείο αυτού του επιστήμονα".
Το παρεκκλήσι στο οποίο βρίσκεται το Ημερολόγιο του Πλάνα - πηγή
Ο Πλάνα δεν ήταν κάποιος ντροπαλός, μοναχικός ερευνητής. Από το Πιεμόντε, εκπαιδεύτηκε στο École Polytechnique στη Γαλλία. Διατέλεσε επικεφαλής της αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και διευθυντής του τοπικού αστεροσκοπείου. Το 1832 δημοσίευσε ένα βιβλίο στα γαλλικά, το Théorie du mouvement de la lune, στο οποίο περιγράφει τη φόρμουλά του για να υπολογίσει κανείς τη θέση και τους κύκλους της σελήνης -κάθε μέρα, κάθε χρόνο. Ο Πλάνα ήταν διάσημος και έλαβε πολλές διακρίσεις και βραβεία γι' αυτές τις συνεισφορές (ίσως, η μεγαλύτερη όλων είναι ο σεληνιακός κρατήρας που αργότερα πήρε το όνομά του), που επηρέασαν τη θρησκεία, την γεωργία και τη ναυσιπλοΐα (το Αγγλικό Βασιλικό Ναυτικό, το ισχυρότερο στον κόσμο την εποχή εκείνη, ρώτησε τον Πλάνα για ένα νέο σεληνιακό διάγραμμα κάθε νέο έτος).
από: atlas obscura
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου