Τα "άγρια" έργα της Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι, της ζωγράφου που εκδικήθηκε τον βιαστή της μέσω της τέχνης

Self-Portrait as the Allegory of Painting, 1638–39 - πηγή

Η Ιταλίδα ζωγράφος του μπαρόκ, Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι (Artemisia Gentileschi) υπέμεινε μια βασανιστική δίκη που κατέληξε με τον βιαστή της να φεύγει ελεύθερος πριν διοχετεύσει την οργή της σε μερικά από τα πιο βίαια έργα της ιστορίας.



Ως μια από τους πιο τολμηρούς καλλιτέχνες της εποχής του μπαρόκ, στα έργα της, η Τζεντιλέσκι δεν έμεινε μόνο σε "γυναικεία" θέματα. Αντίθετα, οι πίνακές της επιτέθηκαν σε έναν κόσμο που άφηνε ελεύθερους τους βιαστές -συμπεριλαμβανομένου και του δικού της.

Όταν στα 18 της βιάστηκε από τον δάσκαλό της, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος μετά από μια σκληρή δίκη το 1612, η Τζεντιλέσκι ακολούθησε μια καριέρα στην οποία διοχέτευσε την οδύνη και την οργή της στα έργα της, δημιουργώντας μερικά από τα πιο εντυπωσιακά -και βίαια- έργα στην ιστορία.

Ποια ήταν η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι

Το 1612, η Τζεντιλέσκι ζωγράφισε τον πίνακα Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη

Η Τζεντιλέσκι γεννήθηκε στις 8 Ιουλίου του 1593. Ήταν κόρη του ζωγράφου Οράτσιο Τζεντιλέσκι και μαθήτευσε δίπλα του στην Ρώμη. Ο Καραβάτζο ήταν οικογενειακός φίλος της οικογένειάς της και συχνά επισκέπτονταν την νεαρή καλλιτέχνιδα και τον πατέρα της.

Το 1612, ο πατέρας της δήλωσε ότι η κόρη του "έγινε τόσο επιδέξια που τολμώ να πω ότι σήμερα δεν έχει όμοιούς της".

Την ίδια χρονιά, ο Οράτσιο προσέλαβε τον καλλιτέχνη Αγκοστίνο Τάσσι (Agostino Tassi) για να διδάξει την Αρτεμίζια. Αντ' αυτού, ο Τάσσι την βίασε.

Βιάστηκε και βασανίστηκε κατά τη διάρκεια της δίκης του βιαστή της

Η Τζεντιλέσκι ως αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας, 1616

Την εποχή του βιασμού της, η Αρτεμίζια ήταν 18 χρονών.

"Με πέταξε στην άκρη του κρεβατιού, πιέζοντας με το ένα χέρι το στήθος μου, και έβαλε ένα γόνατο μεταξύ των μηρών μου για να με εμποδίσει να τα κλείσω", δήλωσε κατά τη διάρκεια μιας επτάμηνης δίκης. "Σήκωσε τα ρούχα μου και έβαλε ένα μαντήλι στο στόμα μου για να μην ουρλιάξω".

Στο δικαστήριο, η Αρτεμίζια μίλησε με τρομακτικές λεπτομέρειες για την επίθεση του Τάσσι. "Του έγδαρα το πρόσωπο και του τράβηξα τα μαλλιά και, προτού μπει ξανά μέσα μου, του έπιασα το πέος τόσο σφιχτά που έβγαλα κομμάτι σάρκας".

Μετά από τον βιασμό, η Αρτεμίζια έτρεξε και πήρε ένα μαχαίρι, φωνάζοντας, "Θέλω να σε σκοτώσω με αυτό το μαχαίρι επειδή με ατίμασες". Του πέταξε το μαχαίρι και εκείνος το απέφυγε. "Διαφορετικά, ίσως τον είχα σκοτώσει", δήλωσε στο δικαστήριο.

Ο Τάσσι, προς υπεράσπισή του, αποκάλεσε την έφηβη "αχόρταγη πόρνη".

Κατά τη διάρκεια της δίκης, το δικαστήριο βασάνισε την Αρτεμίζια για να δει αν έλεγε την αλήθεια. Τύλιξαν σχοινιά γύρω από τα δάχτυλά τους και τα τραβούσαν δυνατά. Με τον Τάσσι αυτόπτη μάρτυρα, εκείνη ούρλιαζε ότι έλεγε την αλήθεια.

Κανείς δε σκέφτηκε να βασανίσει τον Τάσσι.

Στο τέλος της δίκης, αφέθηκε ελεύθερος χάρη σε έναν ισχυρό φίλο, τον Πάπα. "Ο Τάσσι είναι ο μόνος από αυτούς τους καλλιτέχνες που δε με απογοήτευσε ποτέ", δήλωσε ο Πάπας Ιννοκέντιος Ι'.

Διοχετεύοντας την οργή στον καμβά

Η δεύτερη εκδοχή του πίνακα Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη

Η Αρτεμίζια δεν τα έβαλε κάτω όταν είδε τον βιαστή της να φεύγει ελεύθερος.

"Θα βρεις το πνεύμα του Καίσαρα στην ψυχή μιας γυναίκας", έγραψε σε έναν προστάτη της. Και αφιέρωσε το υπόλοιπο της καριέρας της στο να ζωγραφίζει ισχυρές γυναίκες.

Μετά από την δίκη, έφυγε από τη Ρώμη και πήγε στην Φλωρεντία. Εκεί, άνοιξε το δικό της στούντιο και άρχισε να ζωγραφίζει την βιβλική ιστορία της Ιουδήθ και του Ολοφέρνη. Στην ιστορία, μια νέα χήρα μπαίνει κρυφά στη σκηνή ενός πολέμαρχου. Αφού του προσφέρει κρασί, η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη.

Η Τζεντιλέσκι δεν ήταν η πρώτη που ζωγράφισε τη σκηνή. Ήταν όμως η πρώτη που το έκανε με βίαιο τρόπο, καταβρέχοντας τον καμβά με αίμα.

Σε αντίθεση με τον πίνακα του Καραβάτζο, όπου η Ιουδίθ φαίνεται απρόθυμη, η Ιουδίθ της της Τζεντιλέσκι το κάνει με την θέλησή της. Η υπηρέτριά της κρατά ακινητοποιημένο τον στρατηγό, καθώς η Ιουδήθ τον σφάζει. Ο Ολοφέρνης παρακολουθεί, ανήμπορος, καθώς το αίμα του αναβλύζει.

Στην πραγματικότητα, η Τζεντιλέσκι ζωγράφισε δύο σχεδόν πανομοιότυπους πίνακες. Σήμερα, ο ένας βρίσκεται στην Φλωρεντία και ο άλλος στην Νάπολη. Στον έναν, ζωγράφισε τον εαυτό της ως Ιουδήθ.

Πώς το έργο της θέτει πρώτα τις γυναίκες

Η Σωσάννα και οι γέροι, 1610

Στον πίνακα "Η Σωσάννα και οι γέροι", το πρώτο έργο της Τζεντιλέσκι, που ολοκλήρωσε δύο χρόνια πριν από την δίκη για τον βιασμό, η Αρτεμίζια τονίζει την αγωνία μιας νεαρής γυναίκας που την εκμεταλλεύονται ηλικιωμένοι άνδρες. Άλλοι καλλιτέχνες που είχαν απεικονίσει την Σωσάννα πριν, την παρουσίαζαν σαν να ερωτοτροπούσε με μεγαλύτερους άντρες, ενώ η Τζεντιλέσκι παρουσίασε μια γυναίκα τραυματισμένη από την ανδρική βία.

Μετά από τον βιασμό της, οι ηρωίδες της αντιστέκονταν.

Η Ιουδίθ δεν ήταν η μόνη φονική γυναίκα που ζωγράφισε η Τζεντιλέσκι. Παρουσίασε την Ιαήλ που δολοφόνησε τον Σισάρα, μια άλλη βιβλική ιστορία, και ζωγράφισε την Λουκριτία να αυτοκτονεί μετά από τον βιασμό της.

Σε όλη την καριέρας της, η Τζεντιλέσκι επικεντρώθηκε στις γυναίκες -ανάμεσά τους και την Κλεοπάτρα, την Μαρία Μαγδαληνή και την Παναγία-, ενώ έκανε αυτοπροσωπογραφίες, απεικονίζοντας τον εαυτό της δυναμικό και με αυτοπεποίθηση.

Η κληρονομιά της

Η Ιαήλ σκοτώνει τον Σισάρα, 1620

Τον 17ο αιώνα, η Τζεντιλέσκι έγινε η πιο διάσημη καλλιτέχνις στην Ευρώπη. Η Accademia del Disegno, η πιο φημισμένη ακαδημία καλλιτεχνών της Φλωρεντίας, την αναγνώρισε ως την πρώτη γυναίκα μέλος της το 1616.

Η συμμετοχή στην ακαδημία ήταν κάτι παραπάνω από μια τιμή διάκριση. Σήμαινε ότι μπορούσε να αγοράσει προμήθειες χωρίς να χρειαστεί την άδεια κάποιου άνδρα και να υπογράψει συμβόλαια με προστάτες στο όνομά της. Η ακαδημία της έδωσε αυτό που επιθυμούσε περισσότερο: ήταν κυρίαρχος της ζωή της. Για το υπόλοιπο της καριέρας της, έζησε ανεξάρτητη και μεγάλωσε δύο κόρες, οι οποίες έγιναν -και οι δύο- ζωγράφοι.

Στην Φλωρεντία, ο ισχυρός μεγάλος δούκας της Τοσκάνης, Κόζιμο Β' των Μεδίκων, ήταν ο προστάτης της, αναθέτοντάς της πολλά έργα.

Το 1639, ο Κάρολος Α' της Αγγλίας την κάλεσε στο Λονδίνο, όπου ζωγράφισε τον πίνακα Self-Portrait as the Allegory of Painting. Με ένα πινέλο στο χέρι, παρουσιάζει τον εαυτό του ως μια ισχυρή φιγούρα.

Μετά από τον θάνατό της, τα έργα της αγνοούνταν και αποδόθηκαν σε άνδρες καλλιτέχνες.

από: ati