Sator Square: μια αρχαία καρκινική γραφή σε ένα δισδιάστατο τετράγωνο

Το Sator Square - πηγή

Η καρκινική γραφή -παλίνδρομο (palindrome), όπως το ονομάζουν στις Ευρωπαϊκές γλώσσες- είναι οποιαδήποτε ακολουθία γραμμάτων, αριθμών ή χαρακτήρων που διαβάζεται το ίδιο από διαφορετικές κατευθύνσεις. Για παράδειγμα, τα ονόματα "ΑΝΝΑ" ή "ΣΑΒΒΑΣ", αλλά και πόλεις όπως "ΣΕΡΡΕΣ" και η λέξη "άλλα" ή "αλλά". Η γνωστότερη καρκινική επιγραφή είναι το "Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν" (σε ελεύθερη μετάφραση στα νέα ελληνικά: πλύνε τις αμαρτίες, όχι μόνο το πρόσωπό σου) η οποία χαρασσόταν συχνά σε πηγές.



Το Sator Square (ή Rotas Square), αποτελείται από πέντε λατινικές λέξεις: "Sator Arepo Tenet Opera Rotas". Είναι η παλαιότερη γνωστή διπλή καρκινική επιγραφή στον κόσμο, που σημαίνει ότι μπορεί να διαβαστεί από πάνω προς τα κάτω, από κάτω προς τα πάνω, από αριστερά προς δεξιά και από δεξιά προς τα αριστερά. Χρονολογείται από την αρχαία Ρώμη, μιας και βρέθηκε στα ερείπια της Πομπηίας, που αποδεκατίστηκε και θάφτηκε το 79 π.Χ. κατά τη διάρκεια της έκρηξης του Βεζούβιου.

Η μετάφραση του τετραγώνου έχει αποτελέσει αντικείμενο διαμάχης στο πέρασμα των αιώνων. Μεγάλο μέρος της συζήτησης περιβάλλει τη λέξη "Arepo", η οποία δεν έχει άμεση μετάφραση από τη Λατινική γλώσσα και είναι ένα "άπαξ λεγόμενον" (αρχ. ελληνικά: ἄπαξ λεγόμενον, λατινική γραφή: hapax legomenon. Όρος της γλωσσολογίας για λέξεις που συναντώνται μονάχα μια φορά, είτε εντός ενός κειμένου, είτε σε ένα σύνολο έργων, είτε σε μια ολόκληρη γλώσσα. Ο πληθυντικός όρος είναι άπαξ λεγόμενα, ενώ για λέξεις που εμφανίζονται 2 ή 3 φορές, δις λεγόμενον, τρις λεγόμενον, κτλ.). Πολλοί πιστεύουν ότι είναι κάποιο όνομα, οπότε το τετράγωνο μεταφράζεται ως: "ο σπορέας Arepo κρατά τους τροχούς με προσπάθεια." Μια άλλη θεωρία είναι ότι τοποθετήθηκε απλώς για την περίσταση -αν συμβαίνει αυτό, οι αρχικοί συγγραφείς πιθανώς γελούν μαζί μας ενώ προσπαθούμε να σπάσουμε τον κώδικα...

SATOR (από το serere = να σπείρει): σπορέας, φυτευτής, ιδρυτής, προγονικός (συνήθως θεϊκός), δημιουργός
AREPO: άγνωστο
TENET (από το tenere = να κρατήσει): κρατά
OPERA (ουσιαστικό): εργασία, φροντίδα, βοήθεια, υπηρεσία, προσπάθεια/ κόπος - (από το opus): έργα
ROTAS (πληθυντικός του rota): τροχοί

Μαγεία, ιερός ή μυστικός κώδικας;

Αναγραμματισμός των γραμμάτων του τετραγώνου sator - πηγή

Μια άλλη εικασίας που περιβάλλει το τετράγωνο Sator είναι η σημασία του. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει εβραϊκή ή μιθραϊκή προέλευση, μιας και βρέθηκε και στην ελληνιστική - ρωμαϊκή πόλη Δούρα Ευρωπός στην ανατολική Συρία.

Όταν τα γράμματα επανατοποθετούνται γύρω από το "Ν" στο κέντρο του τετραγώνου, διαβάζουμε "Pater Noster", το οποίο είναι στα λατινικά το "Πατέρα μας", δηλαδή η αρχή της Κυριακής προσευχής (Πάτερ ημών), και προς τις δυο κατευθύνσεις, ενώ τα δύο υπόλοιπα γράμματα, το Α και το Ο, αντιπροσωπεύουν το Άλφα και το Ωμέγα, την χριστιανική αντίληψη για την παντοδύναμη παρουσία του Θεού. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε μεγάλη παρουσία χριστιανών στην Αρχαία Ρώμη, ορισμένοι αμφισβήτησαν αν το τετράγωνο χρησιμοποιήθηκε ως συγκεκαλυμμένο σύμβολο για τους ντόπιους Χριστιανούς να εκφράσουν την πίστη τους ο ένας στον άλλο χωρίς το φόβο της δίωξης. Οι Χριστιανοί, όμως, δεν είναι οι μόνοι που ενδιαφέρονταν για το τετράγωνο πλατεία Sator.

Στο πέρασμα των αιώνων, οι καρκινικές επιγραφές θεωρήθηκαν ότι προστατεύουν από το διάβολο, καθώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι συγχέεται από την επανάληψη των χαρακτήρων. Ως εκ τούτου, το τετράγωνο Sator συσχετίστηκε με μαγικές ιδιότητες σε διαφορετικές εποχές και περιοχές και χρησιμοποιήθηκε στη λαϊκή μαγεία για να προστατεύσει τις καλλιέργειες και τα ζώα.

Η αρχή του τετράγωνου με τον αναγραμματισμό εμφανίζεται και στο ελληνικό μαγικό παλίνδρομο "ΑΒΛΑΝΑΘΑΝΑΛΒΑ", το οποίο μάλλον προέρχεται από τα εβραϊκά ή τα αραμαϊκά και σημαίνει "Είσαι ο πατέρας μας", και σχετίζεται με την λέξη Αβράξας (ή Αβράσαξ ή Αβράναξ. Πρόκειται για μια λέξη στην οποία αποδίδονταν μυστικιστικό νόημα, και γραφόταν σε πολύτιμους λίθους και φυλακτά της ρωμαϊκής περιόδου. Η λέξη θεωρούνταν από γνωστικούς και άλλους δυϊστές ότι ήταν προσωποποίηση του θεού ήλιου. Για τον γνωστικό Βασιλίδη, Αβράξας ήταν η υπέρτατη θεότητα, ενώ ιδιαίτερη σημασία δινόταν στο άθροισμα των αριθμητικών τιμών των γραμμάτων της λέξης (365, όσες οι ημέρες του έτους).

από: curiosity με πληροφορίες από: Sator Square, Καρκινική γραφή, Άπαξ λεγόμενον, Abraxas