Ο πιο σημαντικός επιστήμονας που -ίσως- δεν έχετε ακούσει ποτέ - Μέρος 3ο

Στη δεκαετία του 1960, ο Πάτερσον επισκέφτηκε το Camp Century, ένα υπόγειο ερευνητικό κέντρο στη Γροιλανδία, για να πάρει δείγματα πάγου 

 

Το καλοκαίρι του 1964, ένα ελικόπτερο μετέφερε τον Πάτερσον στο Κέντρο Έρευνας της Αρκτικής των ΗΠΑ στο Camp Century της Γροιλανδίας, το οποίο φαινόταν άδειο.

 

 

 

Όμως, περίπου 20 πόδια κάτω από το στρώμα πάγου, βρίσκονταν εκατοντάδες στρατιώτες σε έναν λαβύρινθο από τούνελ που περιλάμβανε θέατρο, βιβλιοθήκη, ταχυδρομείο και πολλά μυστικά παραρτήματα. Ο στρατός αποκαλούσε το στρατόπεδο "πολικό ερευνητικό σταθμό", αλλά ήταν επίσης σημείο μηδέν για το Project Iceworm, ένα μυστικό -και αποτυχημένο- δίκτυο σηράγγων μήκους 2500 μιλίων που προοριζόταν να αποθηκεύσει και να εκτοξεύσει πυρηνικούς πυραύλους.

Ο Πάτερσον είχε τελειώσει με τις βόμβες και είχε έρθει για να σκάψει γιγάντια παγάκια.

Στην Αρκτική, το χιόνι λειτουργεί σαν ίζημα. Το παλιό χιόνι μένει αρκετά βαθιά ενώ το νεότερο επικάθεται πάνω του. Όποιος σκάβει αρκετά βαθιά μπορεί να σκάψει αποτελεσματικά πίσω στο χρόνο. Ο Πάτερσον ήθελε να συγκρίνει τον μόλυβδο στον αρχαίο πάγο με τον νέο πάγο και χρειάστηκε να ανασκάψει περίπου 100 γαλόνια.

Κάθε βράδυ, όταν οι στρατιώτες κοιμόντουσαν, η ομάδα του Πάτερσον κατέβαινε σε μια επικλινή σήραγγα πάγου μερικές εκατοντάδες πόδια κάτω από την επιφάνεια. Σε αυτό το βάθος, το χιόνι ήταν 300 ετών. Το πλήρωμα φορούσε κοστούμια και γάντια καθαρισμένα με οξύ. Χρησιμοποιώντας πριόνια πλυμένα με οξύ, έκοβαν αργά κύβους πάγου 2 ποδιών, τους τοποθετούσαν σε γιγάντια πλαστικά δοχεία, που τα είχαν πλύνει με οξύ, και τους μετέφεραν έξω από το τούνελ σε ένα ρυμουλκούμενο με πλαστική επένδυση. Έλιωναν τον πάγο, τον τοποθετούσαν σε στρατιωτικά μεταγωγικά αεροπλάνα και τον μετέφεραν σε ένα εργαστήριο στην Καλιφόρνια.

Ενώ η βάση ήταν εξαιρετική για την ανάσυρση αρχαίου πάγου -συνέλεξαν δείγματα ηλικίας 2800 ετών- η επιφάνεια ήταν πολύ μολυσμένη. Έτσι, για να βρουν παρθένα νέα κοιτάσματα πάγου, ο Πάτερσον και μια ομάδα στρατιωτών μετακινούνταν με τρία οχήματα χιονιού εν μέσω καταιγίδας. Καθώς δεν υπήρχε ήλιος, ο Πάτερσον, ο οποίος προσπαθούσε άκαρπα να πλοηγηθεί με μια πυξίδα, έπρεπε να σημαδέψει τα ίχνη τους σταματώντας και τοποθετώντας μια σημαία κάθε δύο πόδια. Όταν έφτασαν σε μια έρημη χιονισμένη πεδιάδα, έσκαψαν μια τάφρο βάθους 50 ποδιών και μήκους 300 ποδιών.

Ένα χρόνο αργότερα, ο Πάτερσον ξαναζούσε την ίδια εμπειρία στην Ανταρκτική. Με τις καλοκαιρινές θερμοκρασίες να πέφτουν στους 10 βαθμούς κάτω από το μηδέν, η ομάδα του, καλυμμένη με διάφανες πλαστικές φόρμες, έσκαβε σήραγγες στο χιόνι με ηλεκτρικά αλυσοπρίονα μήκους 300 και βάθους 140 ποδιών. Συγκέντρωσαν δείγματα από 10 διαφορετικές εποχές. Όπως ανέφερε αργότερα ένα μέλος, "Το ότι έσταζε η μύτη όλων μας, όπως συμβαίνει στο κρύο, τρέλαινε τον Πάτερσον. Ανησυχούσε μην πέσει καμία απαρατήρητη σταγόνα σε κάποιον κύβο. Αν έσταζε κάποιου η μύτη, παίρναμε τα εργαλεία και σκάβαμε τον πάγο γύρω από το σημείο που έπεσε".

Για να μαζέψει νεότερο χιόνι, η ομάδα πήγε σε ένα ανέγγιχτο κομμάτι πάγου 130 μίλια πέρα από την βάση της. "Έπρεπε να ανοίξουμε με τα φτυάρια έναν κεκλιμένο άξονα μήκους 100 ποδιών για να έχουμε πρόσβαση στα στρώματα του χιονιού που επρόκειτο να δειγματοληφθούν", έγραψε ο Πάτερσον. "Ένα μέλος της ομάδας, με γρήγορους υπολογισμούς, υπολόγισε ότι σηκώσαμε σχεδόν 1.000 φορτία πάγου έξω από αυτήν την κεκλιμένη τρύπα της κόλασης".

Πίσω στην Καλιφόρνια, ο Πάτερσον ανέπτυξε αυστηρά πρωτόκολλα για να αποφύγει τη μόλυνση. Μπορεί να χρειαζόντουσαν μέρες για να αναλυθεί ένα και μόνο δείγμα. Έβαζε τους ερευνητές να καλύψουν το σώμα τους με σακούλες πολυαιθυλενίου καθαρισμένες με οξύ. Χειριζόντουσαν το κάθε νέο δείγμα με νέο ζευγάρι γαντιών που ήταν καθαρισμένα με οξύ. Χρόνια αργότερα, όταν ο Πάτερσον ανέλυσε περισσότερους πυρήνες πάγου από την Ανταρκτική, έδειξε ένα δείγμα και είπε στον βοηθό του, Russ Flegal, ότι ήταν παλαιότερο από τον Ιησού. Στο βιβλίο του, ο Flegal ανέφερε, "Μου είπε ότι αν ρίξω τον πυρήνα θα ήταν ιεροσυλία και ότι θα με έδιωχναν από το εργαστήριό του εφόρου ζωής".

Τα νούμερα από τη Γροιλανδία ήταν μπερδεμένα. Τα δείγματα έδειξαν "200 ή 300 φορές αύξηση" του μολύβδου από το 1700 έως σήμερα. Το πιο εντυπωσιακό άλμα όμως είχε συμβεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Η μόλυνση από μόλυβδο είχε εκτοξευθεί καθώς η ιδιοκτησία αυτοκινήτου -και η κατανάλωση βενζίνης- σημείωσαν άνθηση στην Βόρεια Αμερική. Πάνω από 300%.

Ωστόσο, ο Πάτερσον δέχτηκε μια μεγαλύτερη έκπληξη όταν εξέτασε τα παλαιότερα δείγματα πάγου. Ο πάγος από τη δεκαετία του 1750 δεν ήταν καθαρός. Ούτε εκείνος από το 100 π.Χ.

Η ρύπανση από μόλυβδο ήταν τόσο παλιά όσο και ο ίδιος ο πολιτισμός.

Η Εποχή του Χαλκού. Η Εποχή του Σιδήρου. Οι μεγάλες περίοδοι της πρώιμης ανθρώπινης προόδου, που εκτείνονται από τη νεολιθική εποχή έως την έλευση της γραφής, πήραν το όνομά τους από τα μέταλλα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για την κατασκευή εργαλείων, όπλων, αγγείων και νομισμάτων -τις αστραφτερές σπίθες του πολιτισμού. Είναι περίεργο, ωστόσο, ότι ο μόλυβδος δεν είχε θέση στα βιβλία της ιστορίας. Οι άνθρωποι βασίζονται σε αυτόν για χιλιετίες.

Πριν από περίπου 6.000 χρόνια, οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να εξάγουν ασήμι λιώνοντας μόλυβδο από θειούχα μεταλλεύματα. Οι αρχαίοι Μεσοποτάμιοι και Αιγύπτιοι και αργότερα οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν μόλυβδο για να σκληρύνουν το γυαλί. Από τους Βαβυλώνιους και μετά, οι άνθρωποι στίλβωναν τα κεραμικά με μόλυβδο. Με το χαμηλό σημείο τήξης του, το μαλακό και εύπλαστο μέταλλο ήταν ένα θαύμα της μεταλλουργίας.

Η έννοια του χρήματος -ιδίως του ασημιού- άντλησε τα πρώτα σημαντικά φορτία μολύβδου στην ατμόσφαιρα της Γης. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science, ο Πάτερσον υποστήριξε ότι η εξόρυξη μολύβδου και αργύρου τόνωσε "την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού".

Μόλυνε όμως και την ατμόσφαιρα και δεν το είχε προσέξει κανείς. Όταν η Ρώμη κατέλαβε τα ελληνικά ορυχεία, η μόνη ρύπανση που μπορούσε να δει ο Έλληνας ιστορικός Στράβων ήταν μια προσβολή "άπληστων Ιταλών".

Η Ρώμη εξόρυξε μόλυβδο μέχρι όπου μπορούσε να απλώσει τα πλοκάμια της -Μακεδονία, Βόρεια Αφρική, Ισπανία, Μεγάλη Βρετανία- και χρησιμοποιούσε το μέταλλο για καλλυντικά, φάρμακα, στέρνες, φέρετρα, δοχεία, νομίσματα, μετάλλια, σφεντόνες, στολίδια. Χρησιμοποιούσαν ακόμη και οξικό μόλυβδο, ή "ζάχαρη μολύβδου", για να γλυκάνουν το κρασί.

Από το 700 π.Χ. και το απόγειο της ρωμαϊκής δύναμης, περίπου το έτος 0, οι άνθρωποι παρήγαγαν 80.000 τόνους μολύβδου ετησίως. Ο Πάτερσον έγραψε ότι "αυτό το περιστατικό σηματοδοτεί την παλαιότερη μεγάλης κλίμακας ρύπανση που έχει αναφερθεί ποτέ, πολύ πριν από την έναρξη της Βιομηχανικής Επανάστασης".

Οι αρχαίοι έμαθαν γρήγορα ότι ο μόλυβδος ήταν απειλή για την υγεία. Τον 1ο αιώνα, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος παραπονέθηκε ότι το άφθονο ζαχαρούχο κρασί προκαλούσε "παραλυτικά χέρια". Ο Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης συμφώνησε, περιγράφοντας τα μολυβένια πνεύματα ως "πιο βλαβερά για τα νεύρα".

Δυστυχώς, λίγοι Ρωμαίοι πολίτες αντιλήφθηκαν πλήρως τους κινδύνους της δηλητηρίασης από τον μόλυβδο, επειδή οι περισσότεροι που ιδρώνουν στα ορυχεία ήταν σκλάβοι. Δουλεύοντας 12 ώρες τις ημέρες, Ρωμαίοι σκλάβοι ανθρακωρύχοι έσκαβαν λάκκους βάθους έως και 650 πόδια και εξήγαγαν το μέταλλο πυρπολώντας τους βράχους. Ο Πλίνιος υποψιάστηκε ότι ο καπνός κατέστρεφε τους πνεύμονές τους. "Ενώ λιώνει, οι αναπνευστικές δίοδοι θα πρέπει να προστατεύονται", προειδοποίησε, "διαφορετικά εισπνέεται ο επιβλαβής και θανατηφόρος ατμός του μολύβδου. Είναι επιβλαβές για τα σκυλιά με ιδιαίτερη ταχύτητα". Οι ανθρακωρύχοι προστατεύονταν από τους ατμούς μολύβδου καλύπτοντας το στόμα τους με τις κύστεις των ζώων.

Με τον καιρό, ο πόθος της Ρώμης για μόλυβδο μεγάλωνε. Στην πραγματικότητα, η Αιώνια Πόλη βυθίστηκε τόσο στο μέταλλο που απαγόρευσε τη χρήση μολύβδου ως νόμισμα. Αντίθετα, ο μόλυβδος παραμερίστηκε για τα εισιτήρια εισόδου στα θέατρα και, φυσικά, για τα έργα υδρομηχανικής της πόλης.

Οι αγωγοί μολύβδου συνέδεαν τα ρωμαϊκά σπίτια, τα λουτρά και τις πόλεις με ένα λαμπρό δίκτυο νερού. Πιστεύεται ότι, μεταξύ 200 π.Χ. και 500 μ.Χ., οι Ρωμαίοι εξόρυξαν 18 εκατομμύρια τόνους μολύβδου, μεγάλο μέρος από το οποίο χρησιμοποίησαν για σωλήνες. Όλο αυτό το διάστημα, γνώριζαν τους κινδύνους του μολύβδου. Ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας Βιτρούβιος παρακάλεσε τους αξιωματούχους να χρησιμοποιήσουν τερακότα. "Το νερό, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διοχετεύεται σε σωλήνες μολύβδου, αν θέλετε να είναι υγιεινό", είπε.

Η Ρώμη δεν άκουσε. Και μετά κατέρρευσε. "Οι χρήσεις του ήταν τόσο εκτεταμένες που η δηλητηρίαση από τον μόλυβδο έχει δοθεί μερικές φορές ως μία από τις αιτίες του εκφυλισμού των Ρωμαίων πολιτών", γράφει ο Jean David C. Boulakia. "Ίσως, αφού συνέβαλε στην άνοδο της Αυτοκρατορίας, ο μόλυβδος βοήθησε στην επιτάχυνση της πτώσης της".

Ο αρχαίος πάγος μας λέει ότι, μετά την πτώση της Ρώμης, η ρύπανση από μόλυβδο μειώθηκε και, μέχρι τα τέλη του 10ου αιώνα, μηδενίστηκε. Τότε ήταν που άνοιξαν ορυχεία αργύρου κοντά στη σύγχρονη Γερμανία, την Αυστρία και την Τσεχία. Τα επίπεδα μολύβδου βυθίστηκαν ξανά το 1300 καθώς ο Μαύρος Θάνατος σκότωσε το 30% του πληθυσμού της Ευρώπης, αλλά αναζωπυρώθηκε καθώς η δυτική κοινωνία ανέκαμψε.

Το 1498, ο Πάπας απαγόρευσε την πρακτική της νοθείας του κρασιού με μόλυβδο. Το διάταγμα ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβολικό. Σε εκείνο το σημείο, ο μόλυβδος ήταν παντού, ακόμη και στα καλλυντικά. Ο Vannoccio Biringuccio, ένας Ιταλός μεταλλουργός, παρατήρησε το 1540 ότι "ιδιαίτερα οι γυναίκες ωφελούνται [από τον λευκό μόλυβδο], γιατί, με την τέχνη, αποκτούν μια ορισμένη λευκότητα, η οποία, δίνοντάς τους μια μάσκα, καλύπτει όλην την προφανή και φυσική σκουρότητα, και με αυτόν τον τρόπο εξαπατούν την απλή όραση των ανδρών, κάνοντας τις μελαχρινές γυναίκες λευκές, και τις αποκρουστικές, αν όχι όμορφες, τουλάχιστον λιγότερο άσχημες". 

Οι διανοούμενοι συνέχισαν να χτυπούν συναγερμό, αλλά κανείς δεν τον έλαβε υπόψη του. Αντίθετα, κατασκευάστηκαν ολόκληρα κτίρια αφιερωμένα στην παραγωγή μολύβδου. Οι ευρωπαϊκοί ορίζοντες ήταν διάσπαρτοι από πύργους, όπου ο λιωμένος μόλυβδος γλιστρούσε σε ράμπες για να σχηματίσει σφαίρες. Ο Louis Tanquerel des Planches, ένας Γάλλος γιατρός, παρατήρησε ότι οι πυροβολητές υπέφεραν από "κολικούς από μόλυβδο".

 

Στην αποικιακή Αμερική, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος παρατήρησε ότι οι τυπογράφοι -οι οποίοι βασίζονταν στον μόλυβδο ως μέταλλο- υπέφεραν από τα ίδια "παραλυτικά χέρια" που παρατήρησε ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αιώνες νωρίτερα. Ο Φραγκλίνος ανέφερε επίσης ότι, το 1786, οι κάτοικοι της Βόρειας Καρολίνας παραπονέθηκαν ότι το αποσταγμένο με μόλυβδο ρούμι από τη Νέα Αγγλία προκαλούσε "ξηρό πόνο στην κοιλιά με απώλεια της χρήσης των άκρων τους".

Όπως η Ρώμη, οι βρετανικές και οι πρώτες αμερικανικές πόλεις επέλεξαν να διοχετεύσουν το νερό τους μέσω σωλήνων μολύβδου. Στη Νέα Αγγλία που αγαπούσε τον μόλυβδο, η βρεφική θνησιμότητα και η θνησιγένεια ήταν 50% πιο συχνές από τις περιοχές που χρησιμοποιούσαν άλλο μέταλλο. Ο κόσμος γνώριζε ότι γι' αυτό υπεύθυνος ήταν ο μόλυβδος. Στην Αγγλία, ένας παθολόγος ονόματι Άρθουρ Χολ συνέστησε ότι κάθε γυναίκα που χρειαζόταν έκτρωση έπρεπε απλώς να πιει νερό βρύσης. Στην μαύρη αγορά, ο μόλυβδος ήταν το κύριο συστατικό των χαπιών για την άμβλωση.

Τον 20ο αιώνα, η βαφή μολύβδου κυκλοφόρησε στην αγορά ως αντικατάσταση της ταπετσαρίας. Η Dutch Boy Paint Company, η κυρίαρχη εταιρεία παραγωγής χρωμάτων μολύβδου, στόχευσε τα παιδιά πουλώντας βιβλία ζωγραφικής. Σε ένα βιβλίο, το αγόρι Dutch Boy Lead Party -μέλος της "οικογένειας μολύβδου" -κουβαλάει έναν κουβά με μπογιές και χαζεύει ένα ζευγάρι ανθρωπόμορφα παπούτσια που τραγουδούν:

Είμαστε δυνατά και σκληρά και ζωηρά γιατί μέσα μας υπάρχει μόλυβδος.

Το 1923, η National Lead Company αγόρασε διαφημίσεις στο National Geographic αναφωνώντας "ο μόλυβδος βοηθά στην προστασία της υγείας σας". Την ίδια χρονιά, ο Thomas Midgley Jr. και ο Charles Kettering πρόσθεσαν μόλυβδο στην βενζίνη.

Ο κόσμος πέθαινε, τα νοσοκομεία γέμιζαν και όμως κάποιοι εξακολουθούσαν να εγγυώνται την ασφάλεια του μετάλλου. Στη δεκαετία του 1930, μια ομάδα που υπερασπιζόταν τη χρήση του μετάλλου ισχυρίστηκε περήφανα, "Σε πολλές πόλεις, έχουμε αντιταχθεί επιτυχώς στις αναθεωρήσεις διατάξεων ή κανονισμών που θα είχαν μειώσει ή εξαλείψει τη χρήση μολύβδου".

Μεταξύ του 1940 και του '60, η ποσότητα μολύβδου που παράχθηκε για τις αμερικανικές δεξαμενές καυσίμου οκταπλασιάστηκε.

Μέχρι το 1963, σχεδόν 83 εκατομμύρια Αμερικανοί είχαν αυτοκίνητο.

Ένα βιβλίο ζωγραφικής μολύβδου, που απευθυνόταν σε παιδιά, 1920 περίπου

Το 1966 και ο Robert Kehoe κάθισε μπροστά στην Υποεπιτροπή για τη Ρύπανση του Αέρα και των Νερών στην Ουάσιγκτον. Είχε έρθει για να προσφέρει την τεχνογνωσία του για τον μόλυβδο που μεταφέρεται με τον αέρα. Είχε καταθέσει σε δεκάδες επιτροπές στην καριέρα του και, για δεκαετίες, τον είχαν δεχτεί πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής. Αυτή την φορά όμως, ήταν διαφορετικά.

Ένα χρόνο νωρίτερα, η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ είχε διοργανώσει ένα συμπόσιο για να συζητήσει τους κινδύνους της βενζίνης με μόλυβδο. Είχαν περάσει 40 χρόνια από την τελευταία φορά που η κυβέρνηση συγκάλεσε μια τέτοια συνάντηση, αλλά η Αμερική βρισκόταν στη μέση μιας περιβαλλοντικής αφύπνισης. Το βιβλίο της Rachel Carson του 1962, Silent Spring, αποκάλυψε μια βόμβα που καταδίκαζε το φυτοφάρμακο DDT ως καρκινογόνο. Ο Υπουργός Εσωτερικών Στιούαρτ Ούνταλ είχε δημοσιεύσει το The Quiet Crisis, μια κραυγή των οικολόγων. Τα αυξανόμενα ιατρικά στοιχεία έδειξαν ότι τα χαμηλά επίπεδα μολύβδου -πολύ κάτω από το όριο των 80 μg/dl του Kehoe- θα μπορούσαν να βλάψουν τα παιδιά. Και η έρευνα του Πάτερσον είχε αναζωπυρώσει τη συζήτηση για την εξάτμιση του αυτοκινήτου.

Στο συμπόσιο, ο Kehoe απήγγειλε τα ίδια πράγματα: Υπάρχει ένα κατώτατο όριο για δηλητηρίαση και το σώμα έχει προσαρμοστεί στον μόλυβδο φυσικά. Αυτή τη φορά όμως, δεν την γλύτωσε. Ο Χάρι Χάιμαν, από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, είπε, "[Είναι] εξαιρετικά ασυνήθιστο στην ιατρική έρευνα να υπάρχει μόνο μία μικρή ομάδα και ένα μέρος σε μια χώρα στην οποία γίνεται αποκλειστικά έρευνα σε έναν συγκεκριμένο τομέα γνώσης". Ο Kehoe εμφανίστηκε έκπληκτος. "Φαίνεται να είμαι στο στόχαστρο", είπε.

Τον επόμενο χρόνο, καθώς ο Kehoe καθόταν στο κτίριο των γραφείων της Γερουσίας, αντιμετώπισε μια ομάδα σκεπτικιστών νομοθετών, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου της επιτροπής, Edmund Muskie. Επιβλητικός και ειλικρινής, ο Muskie έγινε πρωταθλητής των περιβαλλοντικών σκοπών αφού έμαθε ότι τα μολυσμένα ποτάμια στην πολιτεία του Μέιν είχαν εμποδίσει τις νέες επιχειρήσεις να ριζώσουν. Ως πρόεδρος, είχε την εξουσία να προτείνει τροποποιήσεις στον νεοσυσταθέντα νόμο περί καθαρού αέρα. Προσκάλεσε 16 ειδικούς στην Ουάσιγκτον, συμπεριλαμβανομένου του Kehoe και ενός νεοφερμένου, του Κλερ Πάτερσον.

Ο Kehoe θύμωσε που έπρεπε να εξηγήσει το έργο ζωής του σε μια ομάδα δικηγόρων.
 

Muskie: "Συμφωνεί η ιατρική γνωμάτευση ότι δεν υπάρχουν βλαβερές συνέπειες και αποτελέσματα από την κατάποση μολύβδου κάτω από το επίπεδο της δηλητηρίασης από μόλυβδο;"

Kehoe: "Δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι θα ήταν τόσο σίγουροι όσο εγώ σε αυτό το σημείο".

Muskie: "Είστε σίγουρος;".

Kehoe: "Τυχαίνει να έχω περισσότερη εμπειρία σε αυτόν τον τομέα από οποιονδήποτε άλλο εν ζωή".

Muskie: "Είναι το συμπέρασμά σας ότι το 1937, μέχρι σήμερα, με βάση αυτά τα δεδομένα, δεν έχει αυξηθεί η ποσότητα μολύβδου που προσλαμβάνεται από την ατμόσφαιρα από αστυνομικούς της τροχαίας, από συνοδούς στην υπηρεσία σταθμούς ή από τον μέσο οδηγό;".

Kehoe: "Δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη ότι υπήρξε αλλαγή σε αυτή την εικόνα κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου. Ούτε το παραμικρό".

Μια εβδομάδα αργότερα, κατέθεσε ο Πάτερσον. Με χαρακτηριστική ωμότητα, αποκάλεσε το "κατώτατο όριο" της δηλητηρίασης από μόλυβδο του Kehoe φαντασία. Έβαλε φωτιές στη Δημόσια Υπηρεσία Υγείας επειδή εμπιστεύεται αριθμούς που παρέχονταν από την βιομηχανία, αποκαλώντας την "άμεση κατάργηση κατά παράβαση των καθηκόντων και των ευθυνών αυτών των οργανισμών δημόσιας υγείας".

Άλλωστε οι αριθμοί τους ήταν λάθος. "Το ίδιο πρόβλημα μόλυνσης που εμπόδισε τον Πάτερσον να χρονολογήσει τη Γη για πολλά χρόνια, εμπόδισε και τους επιστήμονες, εν αγνοία τους, να μετρήσουν ακριβείς συγκεντρώσεις μολύβδου", γράφει ο Cliff Davidson. "Υπήρχαν πολλές τιμές που αναφέρθηκαν στην επιστημονική βιβλιογραφία, αλλά ήταν ως επί το πλείστον λανθασμένες".

Ο Πάτερσον εξήγησε ότι τα αυτοκίνητα γεμίζουν με εκατομμύρια τόνους μολύβδου τον αέρα κάθε χρόνο και ότι το κοινό ήταν πιθανό να αρρωσταίνει τόσο αργά που κανείς δεν το είχε προσέξει. Ανακριβή στοιχεία, με άλλα λόγια, δηλητηρίαζαν τον κόσμο.

Στη συνέχεια στόχευσε στα επιχειρήματα του Kehoe.

Ο Πάτερσον γνώριζε ότι τα φυσικά επίπεδα ήταν χαμηλότερα από αυτά που πίστευε ο Kehoe. Είχε δει τα στοιχεία σε "χιόνι 200, 400, 4000 ετών". Οι επιστήμονες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζονταν ένα μάθημα λεξιλογίου. Ο μόλυβδος στο σώμα ενός σύγχρονου Αμερικάνου ήταν τυπικός -δηλαδή κοινός- αλλά σχεδόν "φυσικός".

Muskie: "Γιατί [η διάκριση μεταξύ τυπικού και φυσικού μολύβδου] δεν έχει επιχειρηθεί από αυτούς τους οργανισμούς ή από άλλους εκτός από εσάς κατά τη μελέτη αυτού του προβλήματος; Φαίνεται μια τόσο λογική προσέγγιση για έναν δικηγόρο".

Πάτερσον: "Όχι αν σκοπός σου είναι να πουλάς μόλυβδο".

Muskie: "Δε νομίζω ότι σκοπός της Δημόσιας Υπηρεσίας Υγείας είναι να πουλήσει μόλυβδο".

Πάτερσον: "Γι' αυτό είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας συνεργάστηκε με τον κλάδο που χρησιμοποιεί τον μόλυβδο…".

Οι ακροάσεις δεν προκάλεσαν άμεσο θόρυβο. Η μαρτυρία όμως του Πάτερσον θα επηρέαζε τον νόμο περί καθαρού αέρα του 1970, ο οποίος παραχώρησε στην EPA (Environmental Protection Agency) την εξουσία να ρυθμίζει τα πρόσθετα στα καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του μολύβδου.

Όμως ο Πάτερσον ήταν ακόμα στο περιθώριο και η EPA φάνηκε να μην παίρνει στα σοβαρά τα παράπονά του για την επιρροή της βιομηχανίας. Το 1970, ο οργανισμός, προσπαθώντας να θεσπίσει κανονισμούς, ζήτησε από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών να συγκεντρώσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για να συντάξει μια έκθεση. Η ακαδημία μάζεψε συμβούλους του κλάδου, συμπεριλαμβανομένου του Kehoe, και επιστήμονες με μηδενική εξειδίκευση στον μόλυβδο που μεταφέρεται με τον αέρα. Ο Πάτερσον δεν προσκλήθηκε. Η έκθεσή τους, που κυκλοφόρησε το 1971, αγνόησε την έρευνά του.

Ο Πάτερσον νευρίασε. "Οι δικηγόροι δεν είναι επιστήμονες, ούτε και οι κυβερνητικοί γραφειοκράτες -και όταν οι γραφειοκράτες εκλέγονται από ανθρώπους, η πλειονότητα των οποίων πιστεύει στην αστρολογία και δεν πιστεύει στην εξέλιξη, τότε κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο", έγραψε σε μια επιστολή προς τον Μπράουν.

Ευτυχώς, ένας αυξανόμενος αριθμός ειδικών ήταν στο ίδιο μήκος κύματος με τον Πάτερσον. Οι γιατροί στο EPA που ερευνούσαν τις επιπτώσεις του μολύβδου στα παιδιά ανακάλυψαν ότι, τα παιδιά δεν απορροφούν μόνο πέντε φορές περισσότερο μόλυβδο από τους ενήλικες, αλλά είναι επίσης πιο πιθανό να υποφέρουν από νευρολογικά προβλήματα από την έκθεση σε μόλυβδο στον αέρα. Οι γιατροί συμβουλεύτηκαν το έργο του Πάτερσον, αλλά δίστασαν με το όνομά του, καθώς παρέμενε αμφιλεγόμενος.

Το 1972, η EPA πλανήθηκε από την πλευρά του μολύβδου και πρότεινε κανονισμούς που απαιτούσαν τη μείωση του μολύβδου στη βενζίνη, βήμα-βήμα, 60 έως 65% έως το 1977.

Η βιομηχανία μολύβδου και ο Πάτερσον ήταν εξίσου έξαλλοι. Ηγετικά συμφέροντα αποκαλούσαν ακραία τη σταδιακή κατάργηση. Ο Πάτερσον ανέφερε ότι αυτή η μείωση ήταν πολύ συντηρητική. "Τι δεν καταλαβαίνουν;", σκέφτηκε. Ο μόλυβδος είναι μια γνωστή τοξίνη. Είναι στον αέρα μας. Το 80% προέρχεται από την εξάτμιση του αυτοκινήτου. Βλάπτει τον εγκέφαλο των παιδιών. Πρέπει να τα αφαιρέσουμε ΟΛΑ!

Όταν οι ειδικοί χαρακτήρισαν τους φόβους του Πάτερσον ως μη ρεαλιστικούς και ριζοσπαστικούς, ο επιστήμονας επέστρεψε στο πεδίο. Έπρεπε να κάνει περισσότερη δουλειά.

Σε μια μακρινή περιοχή του εθνικού πάρκου Γιοσέμιτι, με πυκνό από κουνούπια αέρα, ο Πάτερσον ξεκίνησε το έργο που θα καθησύχαζε τους επικριτές του. Μίλια βόρεια της κοιλάδας Γιοσέμιτι, το Thompson Canyon περιβάλλεται από λευκά βουνά από γρανίτη και κρυστάλλινα ρυάκια. Καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, η ομάδα του Πάτερσον πήγαινε με άλογα και με τα πόδια εκεί πάνω. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ανέβαιναν στο βουνό με σκι και χιονοπέδιλα.

"Επιλέξαμε την κορυφή ενός βουνού", εξήγησε ο Πάτερσον, "γιατί αυτό είναι το τελευταίο μέρος που έχει πάει ο άνθρωπος για να μολύνει". Με άλλα λόγια, το τέλειο μέρος για να δοκιμαστεί μια θεωρία.

Δεν είναι όλος ο μόλυβδος στο περιβάλλον αφύσικος. Τα φυτά μπορούν φυσικά να απορροφήσουν το μέταλλο από τους βράχους και το νερό της βροχής. Όταν τα φυτοφάγα καταναλώνουν αυτά τα φυτά, θα πάρουν και αυτά μέρος αυτού του μολύβδου. Το ίδιο ισχύει για κάθε σαρκοφάγο που τρώει αυτά τα φυτοφάγα, και ούτω καθεξής. Ωστόσο, ο Πάτερσον υπέθεσε ότι, υπό κανονικές συνθήκες, αυτοί οι οργανισμοί θα φιλτράρουν φυσικά κάποιο μόλυβδο. Με άλλα λόγια, το μέταλλο θα πρέπει να μειώνεται καθώς ανεβαίνει στην τροφική αλυσίδα. Ονόμασε αυτή τη διαδικασία "βιοκαθαρισμό" και υπολόγισε ότι αν τα επίπεδα μολύβδου αυξάνονταν -ή παρέμειναν τα ίδια- καθώς ανεβαίνει κλίμακα στην τοπική τροφική αλυσίδα, τότε κάτι μη φυσιολογικό πρέπει να ανακατεύει το μέταλλο.

Η ομάδα δοκίμασε ό,τι μπορούσε να φανταστεί κανείς: αέρα, βροχή, νερό από ρυάκια, υπόγεια ύδατα, πέτρες, λιώσιμο χιονιού, φασκόμηλο, γρασίδι και έδαφος. Παγίδευσαν ακόμη και ποντίκια των λιβαδιών και νυφίτσες.

Αν είχε απομείνει μια ελάχιστη δόση προχειρότητας στον Πάτερσον, αυτή είχε χαθεί. Η ομάδα συνέλεξε δείγματα αέρα με φίλτρα και τα κατέβασε προσεκτικά από το βουνό. Στο εργαστήριο, οι βοηθοί χειρίζονταν δείγματα με τσιμπιδάκια καθαρισμένα με οξύ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο μόλυβδος είχε αυξηθεί στην τροφική αλυσίδα. Η ομάδα του Πάτερσον είχε βρει το δακτυλικό αποτύπωμα: το 95% του μολύβδου είχε βρεθεί εκεί από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων στο Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες, σχεδόν 300 μίλια μακριά.

Αν ένα από τα πιο απομακρυσμένα μέρη στην Καλιφόρνια ήταν τόσο μολυσμένο με αστικό μόλυβδο, ο Πάτερσον μπορούσε απλά και μόνο να φανταστεί πόσο άσχημη είναι η ρύπανση από μόλυβδο στις πόλεις. Ειδικά στα σώματα όσων ζούσαν εκεί.

Για χρόνια, ο Πάτερσον πίστευε ότι το ανθρώπινο σώμα περιείχε 100 φορές περισσότερο μόλυβδο από ό,τι ήθελε η φύση, αλλά οι αριθμοί του Γιοσέμιτι έδειχναν μια πιο ζοφερή εικόνα. "Φαίνεται πιθανό ότι τα άτομα που έχουν μολυνθεί με ποσότητες μολύβδου είναι τουλάχιστον 400 φορές υψηλότερες από τα φυσικά επίπεδα… επηρεάζονται αρνητικά από την απώλεια πνευματικής οξύτητας και τον παραλογισμό. Αυτό θα ισχύει για τους περισσότερους ανθρώπους στις ΗΠΑ", έγραψε ο Πάτερσον.

Κατά τη διάρκεια μιας μεταγενέστερης μελέτης, αυτή η εικόνα επιδεινώθηκε. Ο Πάτερσον απέκτησε τα σκελετικά υπολείμματα αρχαίων Περουβιανών (ηλικίας έως 4500 ετών) και μιας αρχαίας αιγυπτιακής μούμιας (2200 ετών). Επισκέφτηκε ακόμη και ιατρικά αποθετήρια και πήρε στην κατοχή του τα πτώματα δύο σύγχρονων Αμερικανών και ενός Βρετανού. "Πήραμε σώματα, και βγάλαμε τα δόντια τους, βγάλαμε κομμάτια από τα χέρια τους και κομμάτια από τα πλευρά τους, άνδρες και γυναίκες", είπε.

Ο ανθρώπινος σκελετός είναι μια τράπεζα μολύβδου 206 τεμαχίων. Περίπου το 95% του μολύβδου του σώματός μας αποθηκεύεται στα οστά. Ο Πάτερσον ήξερε ότι αν συνέκρινε την αναλογία μολύβδου προς ασβέστιο στα οστά, θα μπορούσε να δει πόσο μολυσμένοι ήταν οι σύγχρονοι Αμερικανοί. Τα αποτελέσματα:

Ο σύγχρονος Αμερικανός περιείχε σχεδόν 600 φορές περισσότερο μόλυβδο από τους προγόνους του.

Πριν ξεκινήσει η σταδιακή κατάργηση της βενζίνης με μόλυβδο, η EPA έπρεπε να ακούσει επιχειρήματα υπέρ και κατά του κανονισμού. Τον Μάρτιο του 1972, καθώς ο Πάτερσον μάζεψε τα δεδομένα από την μελέτη στο Γιοσέμιτι, η οργάνωση διοργάνωσε μια ακρόαση στο Λος Άντζελες. Η Ethyl έφτασε με μια στρατηγική να καθυστερήσει τη σταδιακή κατάργηση όσο το δυνατόν περισσότερο.

Συνήθως, οι ομιλητές κατέθεταν τις δηλώσεις τους στην EPA μία ημέρα πριν από μια ακρόαση. Ωστόσο, η Ethyl Corporation είχε ετοιμάσει μια ύπουλη λύση. Η εταιρεία υπέβαλε ένα προσχέδιο και ειδοποίησε την EPA ότι ο Larry Blanchard, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της εταιρίας, εξακολουθούσε να τροποποιεί το τελικό αντίγραφο. Ήταν αλήθεια, ο Μπλανσάρ το επεξεργαζόταν. Οι προσθήκες όμως -ένα συνονθύλευμα μελετών που ευνοούσαν την Ethyl- ακινητοποίησαν το πάνελ της EPA.

"Δεν υπάρχει απολύτως καμία δικαιολογία για την υγεία για έναν τέτοιο κανονισμό", είπε ο Blanchard. Υποστήριξε ότι η κυβέρνηση είχε συνδυάσει τους κινδύνους της βαφής μολύβδου με τον τετρααιθυλομόλυβδο, σε αυτό που ονόμασε "αντιπερισπασμός μολύβδου". Ο τετρααιθυλικός μόλυβδος είχε εξοικονομήσει δισεκατομμύρια στην αμερικανική οικονομία. Κατέστησε δυνατό το σύγχρονο αυτοκίνητο, ολόκληρη την αυτοκινητοκεντρική δομή της αμερικανικής ζωής. Μια σταδιακή κατάργηση θα εξασθένιζε τους κινητήρες των αυτοκινήτων, θα προκαλούσε πτώση των αριθμών οκτανίων και θα σπαταλούσε αργό πετρέλαιο. Ίσως χανόντουσαν τα χρήματα του αμερικανικού λαού.

Η μαρτυρία του Blanchard εντυπωσίασε. Μαζί με άλλους, έσπειρε τόση αμφιβολία που η EPA συμφώνησε να επανεξετάσει τα στοιχεία και ανέβαλε τη σταδιακή κατάργηση κατά ένα χρόνο.

Η Ethyl χρειαζόταν όλο τον χρόνο που μπορούσε. Ένα νέο πρόβλημα είχε εμφανιστεί από το Ντιτρόιτ -ο καταλύτης, μια συσκευή που εφευρέθηκε για να πληροί τα νέα πρότυπα μονοξειδίου του άνθρακα που ήταν, προς απογοήτευση της βιομηχανίας, ασύμβατα με τη βενζίνη με μόλυβδο. Καθώς τόσο ο καταλυτικός μετατροπέας όσο και οι κανονισμοί της EPA θέτουν υπαρξιακές απειλές, η Ethyl χρειαζόταν να κερδίσει χρόνο ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί στην εφεύρεση μιας φιλικής προς τον μόλυβδο εναλλακτικής λύσης του μετατροπέα.

Για να επεκτείνει την προσπάθειά της να καθυστερήσει, το 1973, η Ethyl μήνυσε την EPA. Υποστήριξαν ότι η επιστημονική γνώμη για τη βενζίνη με μόλυβδο ήταν πολύ θολή για να επιβάλει οποιουσδήποτε κανονισμούς. Είχαν ένα δίκιο. Ένα κύμα μελετών ερχόταν σε αντίθεση με το έργο του Πάτερσον. Τα περισσότερα εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών εγκαταστάσεων, δεν είχαν ακόμη υιοθετήσει τις εξαιρετικά καθαρές μεθόδους του. Λίγοι μπορούσαν να επιβεβαιώσουν την έρευνά του.

Το 1974, ένα Ομοσπονδιακό Εφετείο αποφάσισε 2-1 υπέρ της Ethyl. Ένα οικονομικό περιοδικό κούνησε το δάχτυλο στην EPA, η οποία, κατά τη γνώμη του, "είχε ενεργήσει με παράλογο, αντιεπιστημονικό και αυθαίρετο τρόπο. Είχε βασιστεί σε μεγάλο βαθμό σε έγγραφα που φαινόταν να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της και αγνόησε άλλα που ουσιαστικά τους διέψευσαν".

Ωστόσο, η EPA ζήτησε πλήρη επανεξέταση στο Εφετείο των ΗΠΑ. Αυτή τη φορά όμως, η EPA κέρδισε με 5-4. "Η ικανότητα του ανθρώπου να αλλάζει το περιβάλλον του, αναπτύχθηκε πολύ πιο γρήγορα από την ικανότητά του να προβλέπει με βεβαιότητα τις επιπτώσεις των αλλαγών του", αποφάνθηκε το δικαστήριο.

Δύο συγκλονιστικές μελέτες -η καθεμία συμπληρώνοντας την έρευνα του Πάτερσον- επηρέασαν το δικαστήριο. Δημοσιευμένες στο The Lancet και στο The New England Journal of Medicine, οι εργασίες έδειξαν ότι τα παιδιά με υψηλότερα επίπεδα μολύβδου στο αίμα (μεταξύ 40 και 68 μg/dL) είχαν χαμηλότερο IQ. Αυτοί οι αριθμοί ήταν κάτω από το όριο δηλητηρίασης του Kehoe.

Όταν ηγετικές εταιρείες προσπάθησαν να φέρουν την υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο, αυτό αρνήθηκε. Ο μόλυβδος -μερικός, τουλάχιστον- έπρεπε να φύγει.

Ο Blanchard έβραζε. "Η όλη διαδικασία εναντίον μιας βιομηχανίας που έχει κάνει ανεκτίμητες συνεισφορές στην αμερικανική οικονομία για περισσότερα από πενήντα χρόνια είναι το χειρότερο παράδειγμα φανατισμού από το κυνήγι μαγισσών της Νέας Αγγλίας τον 17ο αιώνα". Για περισσότερο από μισό αιώνα, "κανένα άνθρωπος δεν βρήκε να έχει ποτέ αναγνωρίσιμη τοξική επίδραση από την ποσότητα μολύβδου στην ατμόσφαιρα σήμερα".

Δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί για πολύ ακόμη.

Όταν οι κανονισμοί της EPA τέθηκαν σε λειτουργία το 1976, ο μόλυβδος στην ατμόσφαιρα έπεσε κατακόρυφα -ακριβώς όπως είχε προβλέψει ο Πάτερσον.

Ο κλάδος διατηρούσε ελπίδες ότι τα αποτελέσματα ήταν σύμπτωση. Ο Daniel Vornberg, στέλεχος του κλάδου, έγραψε, "Τα πιο δύσκολα δεδομένα θα είναι μια μελέτη που θα έχει γίνει για να δείξει ότι ο μόλυβδος στο αίμα των παιδιών μειώνεται σε αυστηρή αντιστοιχία με τη μείωση του μολύβδου στον αέρα και τη σταδιακή μείωσή του στην βενζίνη".

Αυτό ακριβώς συνέβη.

Το 1983, ένα τμήμα του CDC έδειξε "μία προς μία σταγόνα μέιωση μολύβδου στο αίμα σε σχέση με τη μείωση του μολύβδου στην βενζίνης", σύμφωνα με τον Vornberg. Όταν οι πωλήσεις βενζίνης με μόλυβδο μειώθηκαν κατά 50%, τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα είχαν πέσει 37%.

Σήμερα, οι ειδικοί γνωρίζουν ότι ένα επίπεδο μολύβδου στο αίμα πάνω από 5 μg/dL μπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο ενός παιδιού, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαταραχών προσοχής, μειώνοντας το IQ, επηρεάζοντας τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και καθυστερώντας την εφηβεία. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Υπηρεσία για Τοξικές Ουσίες υπολόγισε ότι σχεδόν το 17% των παιδιών προσχολικής ηλικίας είχαν επίπεδα μολύβδου στο αίμα πάνω από 15 μg/dL. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα σοβαρό στις αστικές μαύρες γειτονιές. Περίπου το 55% των Αφροαμερικανών παιδιών των πόλεων είχαν καταστροφικές ποσότητες μολύβδου στο αίμα τους.

Χρόνο με το χρόνο, αυτοί οι αριθμοί έπεφταν.

Ο Πάτερσον δεν πανηγύρισε. Ο μόλυβδος, προέβλεψε, "έχει μολύνει το σώμα μας και θα καταστρέψει ζωές σε ποσότητες που είναι σχεδόν πολύ μικρές για να δούμε…". Δε θα σταματούσε ποτέ να συλλέγει νέα δεδομένα μέχρι να εξαλειφθεί τελείως ο μόλυβδος.

Επέστρεψε στη θάλασσα, συνειδητοποιώντας ότι στο πρώτο του ταξίδι, είχε παραβλέψει τη μεταλλική γάστρα του σκάφους του. Το πέρασμα του πλοίου άφησε ένα αφρώδη ίχνος μόλυνσης από μόλυβδο. Αυτή τη φορά, ήρθε καλύτερα προετοιμασμένος και έφερε μια λαστιχένια σχεδία για τη συλλογή δειγμάτων. Παρακολουθώντας από το κυρίως σκάφος, ο Πάτερσον αρρώστησε από την θάλασσα και όταν ελλιμενίστηκαν, ένα ασθενοφόρο τον περίμενε στην ακτή. "Φύγετε. Έχουμε δείγματα για ανάλυση!», είπε στους γιατρούς.

Τα ανώτερα στρώματα των ωκεανών, έδειξαν οι αριθμοί, ήταν ακόμα γεμάτα με βιομηχανικό μόλυβδο.
 

Επίσης, ο Πάτερσον ψάρευε και μάζευε τόνο στα ψυγεία του κτιρίου γεωλογίας του Caltech και συνέκρινε τον φρεσκοαλιευμένο με τον κονσερβοποιημένο και ανακάλυψε ότι τα κονσερβοποιημένα ψάρια περιείχαν 1000 με 10.000 φορές περισσότερο μόλυβδο. Η μελέτη αναπαράχθηκε στις ειδήσεις και ώθησε τους κατασκευαστές να σταματήσουν τη συγκόλληση κονσέρβας τροφίμων με μόλυβδο.

Στη δεκαετία του 1980, με τη βοήθεια επιχορηγήσεων από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, ο Πάτερσον ανέβηκε στα βουνά Hikada της Ιαπωνίας αναζητώντας παρθένους οικότοπους. Πέρασε μέσα από το τροπικό δάσος της Αμερικανικής Σαμόα, των Νήσων Μάρσαλ και της Νέας Ζηλανδίας για να μετρήσει τον ατμοσφαιρικό αέρα και το νερό της βροχής. Ο μόλυβδος ήταν παντού. Και πάλι, βρήκε το δακτυλικό αποτύπωμα της πηγής. Ήταν οι εξατμίσεις των αυτοκινήτων από το Τόκιο και το Λος Άντζελες.

Όταν οι επικριτές υποστήριξαν ότι τα ηφαίστεια, όχι τα αυτοκίνητα, ήταν υπεύθυνα για τη ρύπανση από μόλυβδο, ο ηλικιωμένος πλέον Πάτερσον πήγε με ελικόπτερο στα ηφαίστεια για να πάρει δείγματα αέρα. Τα ευρήματα απάλλαξαν τα ηφαίστεια. Ο μόλυβδος που εκτοξεύεται από τις εκρήξεις δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί αυτόν των οχημάτων.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η βιομηχανία του μολύβδου, που είχε ξεμείνει από επιχειρήματα, κατέφυγε στην άρνηση. Σε μια μαρτυρία της Γερουσίας το 1984, ο Δρ. Jerome Cole, Πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Έρευνας Μόλυβδου, ισχυρίστηκε ότι "απλώς δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι κάποιος στο ευρύ κοινό έχει πληγεί από τη χρήση του μολύβδου ως πρόσθετου βενζίνης". Σε εκείνο το σημείο, οι νομοθέτες ήταν πιο ικανοί να ακούσουν τον Πάτερσον. Ο κάποτε παρίας, είχε εξελιχθεί και είχε γίνει ένας κύριος επιστημονικός προφήτης. Έγινε δεκτός στην Εθνική Ακαδημία Επιστημών, κέρδισε το βραβείο Tyler, το μεγαλύτερο βραβείο περιβαλλοντικής επιστήμης, και ένας αστεροειδής πήρε το όνομά του προς τιμήν του.

Το 1986, η EPA ζήτησε την σχεδόν απαγόρευση της βενζίνης με μόλυβδο. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο τροποποιημένος νόμος για τον καθαρό αέρα απαιτούσε κάθε εναπομείνασα βενζίνη με μόλυβδο να απομακρυνθεί από τα πρατήρια μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1995.

Ο Πάτερσον δε θα έβλεπε ποτέ εκείνη τη μέρα. Γεννημένος μήνες μετά την ανακάλυψη της βενζίνης με μόλυβδο, θα πέθαινε τρεις εβδομάδες προτού ο μόλυβδος βγει τελευταία φορά από τις δεξαμενές της Αμερικής. Ήταν 73.

Στο Caltech, ο Κλερ Πάτερσον ανέπτυξε το περίεργο χόμπι της περιπλάνησης στην πανεπιστημιούπολη αναζητώντας περιττώματα πουλιών. Τα μάζευε -όλων των διαφορετικών αποχρώσεων, σχημάτων και μεγεθών- και τα κολλούσε καλλιτεχνικά στο πλάι του φασματόμετρου μάζας του. Όταν οι βοηθοί του παρατήρησαν για πρώτη φορά το μηχάνημα με στίγματα περιττωμάτων, έτρεξαν να τον ειδοποιήσουν, χωρίς να γνωρίζουν ότι ήταν δικό του έργο.

Το έργο του είχε ένα σαφές μήνυμα: Αν μπουν άθλια δείγματα, θα βγουν άθλιοι αριθμοί. Ένα φασματόμετρο είναι μια θαυμάσια, αλλά περιορισμένη, μηχανή. Είναι τόσο σοφό όσο το άτομο που το χειρίζεται. Για δεκαετίες, οι ειδικοί αντιμετώπιζαν τις μηχανές ως "μάντες σοφίας" αντί να εμπιστεύονται τη δική τους διαίσθηση και, ως αποτέλεσμα, μια ομίχλη μετριότητας είχε επικρατήσει στο πεδίο των μελετών του μολύβδου. Έτσι, όπως θυμάται ο συνάδελφος του Πάτερσον, Τόμας Τσερτς, οι μαθητές του περνούσαν κάθε μέρα "αντιμετωπίζοντας αυτή την αποκρουστική οπτική βεβήλωση των ιερών δειγμάτων τους". Η τέχνη δεν παραμόρφωσε τα αποτελέσματά τους, αλλά τους έδωσε το μάθημα ότι, "Η σοφία ήρθε, αν και όταν ήρθε, από τους ανθρώπους".

"Είμαι μικρό παιδί", έλεγε ο Πάτερσον. "Ξέρεις τα νέα ρούχα του αυτοκράτορα; Μπορώ να δω τον γυμνό αυτοκράτορα, μόνο και μόνο επειδή είμαι ένα μικρό παιδί. Δεν είμαι έξυπνος. Θέλω να πω, οι καλοί επιστήμονες έτσι είναι. Έχουν τα μυαλά των παιδιών και βλέπουν μέσα από όλη αυτή την πρόσοψη".

Για δεκαετίες, οι περισσότεροι ειδικοί απέρριπταν το έργο του Πάτερσον επειδή δοκίμασαν απρόσεκτα κατεστραμμένα δείγματα και δεν μπορούσαν να επαληθεύσουν τα δεδομένα του. Με άλλα λόγια, δεν κατάφεραν να δουν μέσα από την πρόσοψη. Όταν τελικά το 1987 ο Πάτερσον έγινε δεκτός στην Εθνική Ακαδημία Επιστημών, ο συνάδελφός του στο Caltech, Barclay Kamb, συνόψισε ωραία την καριέρα του, "Η σκέψη και η φαντασία του είναι τόσο μπροστά από την εποχή, που συχνά παρεξηγείται και δεν εκτιμάται για χρόνια, μέχρι που τελικά οι συνάδελφοί του πρόλαβαν και κατάλαβαν ότι είχε δίκιο".

Τελικά, στις αρχές της δεκαετίας του '90, ερευνητές που είχαν διαγράψει τον Πάτερσον ως μια ξέφρενη καρικατούρα του Mr. Clean υιοθέτησαν τις εργαστηριακές του μεθόδους. Πολλοί από τους μαθητές του, σκληρά πιστοί τόσο στον Πάτερσον όσο και στις διαδικασίες του, είχαν διαδώσει τον Καλό Λόγο. "Πήγα να δουλέψω μαζί του για κάτι που υποτίθεται ότι θα ήταν έξι μήνες μεταδιδακτορικό και παρέμεινα μαζί του για τις επόμενες δύο δεκαετίες", έγραψε ο συνάδελφός του, Ρας Φλέγαλ. Όταν ο Πάτερσον πέθανε, ο Φλέγαλ προσπάθησε να τηλεφωνήσει σε όλους όσους τον γνώριζαν. Χρειάστηκε περισσότερες από τρεις μέρες.

Σήμερα, ο έλεγχος της μόλυνσης είναι τυπικό πρωτόκολλο στα εργαστήρια. Όπως γράφει ο Flegal, "Η σφαίρα επιρροής του είναι τώρα τόσο διάχυτη που οι περισσότεροι επιστήμονες που διαδίδουν τα πρωτόκολλά του 'καθαρά χέρια, βρώμικα χέρια' για το χειρισμό περιβαλλοντικών δειγμάτων δεν γνωρίζουν την προέλευση αυτών των πρωτοκόλλων και πολλοί δεν γνωρίζουν καν ποιος ήταν ο Πάτερσον". Η επιστημονική έρευνα που προέκυψε -από μελέτες σχετικά με τη δηλητηρίαση από υδράργυρο έως τις εργασίες που απελευθέρωσαν τη σύνθεση των πετρωμάτων του φεγγαριού με την αποστολή Απόλλο 11- είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί.

Στη δεκαετία του 1970, ο μόλυβδος στην ατμόσφαιρα κορυφώθηκε σε ιστορικά υψηλά. Έκτοτε, έμεινε σε ποσοστά του Μεσαίωνα. Στη δεκαετία του 1960, οι οδηγοί σε περισσότερες από 100 χώρες χρησιμοποιούσαν βενζίνη με μόλυβδο. Σήμερα, αυτός ο αριθμός είναι 3. Το 1975, ο μέσος Αμερικανός είχε επίπεδο μολύβδου στο αίμα 15 μg/dL. Σήμερα, είναι 0,858 μg/dL. Μια μελέτη του 2002 στο Environmental Health Perspectives διαπίστωσε ότι, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το IQ του μέσου παιδιού προσχολικής ηλικίας είχε αυξηθεί κατά 5 μονάδες.

Ο Πάτερσον δεν ήταν από αυτούς που απολάμβανε αυτο-συγχαρητήρια. Πίστευε ότι όλα τα επιτεύγματα ήταν συλλογικά και ανέθεσε την επιτυχία στους προκατόχους και τους συναδέλφους του. "Η αληθινή επιστημονική ανακάλυψη καθιστά τον εγκέφαλο ανίκανο, σε τέτοιες στιγμές, να φωνάξει νικηφόρα στον κόσμο 'Κοίτα τι έχω κάνει! Τώρα θα καρπωθώ ανταμοιβές αναγνώρισης και πλούτου!'", έγραψε.

 

"Αντίθετα, μια τέτοια ανακάλυψη αναγκάζει ενστικτωδώς τον εγκέφαλο να βροντοφωνάξει, 'ΜΑΖΙ το κάναμε!'".

από: mental floss