Η ιστορία των βιβλίων με κινούμενα μέρη

Το Harry Potter: A Pop-Up Book του Bruce Foster

Η Ellen G.K. Rubin δεν είχε δει ποτέ βιβλίο με κινούμενα μέρη -pop-up book, όπως είναι ο όρος- καθώς μεγάλωνε. Έτσι, όταν αγόρασε δύο για τα παιδιά της στη δεκαετία του 1980, έμεινε έκπληκτη. Αυτά τα δύο βιβλία -ένα για δεινοσαύρους και ένα για οχήματα- της δημιούργησαν μια εμμονή. Σήμερα έχει μια συλλογή με περίπου 9.000 τέτοια βιβλία, καθώς και αμέτρητες καρτ-ποστάλ και διαφημίσεις, που αναδύονται ή κινούνται με κάποιο τρόπο. Το ψευδώνυμό της είναι The Popuplady.



Τα pop-up βιβλία είναι ένας είδος βιβλίων που είναι γνωστά γενικότερα ως "movable book" ή βιβλία που με κάποιο τρόπο κινούνται για να απεικονίσουν πληροφορίες ή μια ιστορία. Όλα τα βιβλία της Rubin -που ταιριάζουν με τα κριτήριά της- βρίσκονται σε μια βιβλιοθήκη στο σπίτι της, βόρεια της Νέας Υόρκης. Η βιβλιοθήκη είναι εξοπλισμένη με ειδικά ράφια από γυαλί και ξύλο που εξαλείφουν το φως του ήλιου και τα διάφορα αέρια που μπορούν να βλάψουν το χαρτί. Η ίδια χειρίζεται τα βιβλία με προσοχή. Φροντίζει να μην τα πιέζει ώστε να κλείνουν και κάποια τα έχει αποθηκεύσει οριζόντια σε συρτάρια. Ο έλεγχος της θερμοκρασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, παραδείγματος χάρη, για την κόλλα. Ότι και να κάνει όμως, δεν μπορεί να προστατεύσει τα παλαιότερα βιβλία της συλλογής της, τα οποία χρονολογούνται από το 1547. Οι σελίδες τους είναι από κουρέλια, γεγονός που τα καθιστά πιο ανθεκτικά. Τα νεότερα βιβλία είναι φτιαγμένα από χαρτί και είναι πιο πιθανό να επιδεινωθούν με το χρόνο.

Μια σελίδα με κινητά μέρη από το Liber Floridus του 1121

Τα pop-up βιβλία σήμερα συνδέονται κυρίως με τα παιδιά, αλλά αυτό είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη. Πριν από τον 17ο αιώνα, τέτοια βιβλία χρησιμοποιήθηκαν για την ιατρική και την αστρονομία. Απ' όσο γνωρίζουμε, ξεκίνησαν τον 12ο αιώνα. Το παλαιότερο παράδειγμα είναι ένα χειρόγραφο που χρονολογείται από το 1.121 με τίτλο Liber Floridus, που απεικονίζει τις τροχιές των πλανητών γύρω από τη Γη. Το επάνω μέρος της σελίδας διπλώνει προς τα επάνω -ένα άνοιγμα- για να αποκαλυφτεί η πλήρης απεικόνιση.

Το πρώτο βιβλίο του είδους που ήταν για παιδιά ήταν ένα "turn-up" βιβλίο (ή "harlequinade"). Τέτοια βιβλία τυπώθηκαν πρώτη φορά γύρω στο 1.750. Για να διαβάσει κανείς ένα τέτοιο βιβλίο, κοιτάζει μια εικόνα και έπειτα εμφανίζεται η μισή αυτής της εικόνας. Αυτό που είναι κάτω από την εικόνα είναι ενσωματωμένο με το μέρος που δεν έχει εμφανιστεί. Το κείμενο αλλάζει και έτσι, με την αλλαγή της εικόνας, αλλάζει και η ιστορία.

Η μετάβαση από τα harlequinade στα pop-up βιβλία ξεκίνησε στα τέλη του 18ου αιώνα. Στην αρχή, τα κινούμενα μέρη αυτών των βιβλίων ήταν με κλωστές. Όταν άνοιγε κάποιος το βιβλίο, μια κλωστή τραβούσε το αναδυόμενο τμήμα ή τραβούσε κάνεις ένα πτερύγιο και αναδυόταν όλο το θέμα. Οπότε, ήταν pop-up (αναδυόμενα), αλλά όχι αυτο-κινούμενα. Αυτά που θεωρούμε ως pop-up βιβλία σήμερα -στα οποία η αλλαγή της σελίδας αρκεί για να εμφανίσει μια κατασκευή χαρτιού- εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1920. Το 1932 κατατέθηκε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τον όρο "pop-up" για ένα βιβλίο από την Blue Ribbon Press.

Ένα harlequinade από το 1771

Περισσότερα από 2.000 από τα βιβλία της συλλογής της Rubin είναι δημιουργίες ενός ατόμου, του Τσέχου καλλιτέχνη Vojtěch Kubašta. Ο Kubašta σπούδασε αρχιτέκτονας στην Πράγα τη δεκαετία του 1930, αλλά δημιουργούσε pop-up βιβλία στη δεκαετία του 1950 και του '60. Περισσότερα από 10 εκατομμύρια αντίγραφα των βιβλίων του έχουν πουληθεί, τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 40 διαφορετικές γλώσσες, ενώ μεταξύ των εκδόσεων υπάρχουν ασυνήθιστες αλλαγές, κάνοντας δύσκολο το έργο ενός συλλέκτη. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να είναι μικρές, όπως για παράδειγμα στο εξώφυλλο μιας έκδοσης της Ωραίας Κοιμωμένης υπάρχουν έξι λουλούδια αντί για τρία που θα έχει μια άλλη έκδοση.

Ο Kubašta είναι ένας από τους πολλούς καλλιτέχνες στην μακριά ιστορία των movable book, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου που θεωρείται ευρέως η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα, του Lothar Meggendorfer. Ο Meggendorfer δεν έφτιαχνε pop-up βιβλία, αλλά τα movable βιβλία του ήταν εξαιρετικά. Χρησιμοποιούσε ένα και μόνο πριτσίνι και μία γλωττίδα τραβήγματος και αμέσως κινούνταν πολλά πράγματα στη σελίδα. Τα βιβλία του, που δημοσιεύθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, δεν ήταν μόνο για παιδιά.

Ένα βραβείο, που πήρε το όνομά του από τον Meggendorfer, δίνεται μία φορά κάθε δύο χρόνια από την Movable Book Society. Το βραβείο απευθύνεται σε μηχανικούς χαρτιού και σε τεχνίτες που δημιουργούν τα κινητά τμήματα και εργάζονται με εικονογράφους και εκτυπωτές για να δώσουν ζωή σε ένα pop-up βιβλίο. Υπάρχουν περίπου 75 με 100 μηχανικοί χαρτιού παγκοσμίως και τα πιο δημοφιλή βιβλία παράγονται από 10 με 15 άτομα, τα ίδια πάντα.

Δείτε τις σελίδες Make Your Own Pop-Ups και How to Make a Pop up Book και το βίντεο που ακολουθεί, για να φτιάξετε μόνοι σας pop-up βιβλία.



από: atlas obscura