Από τον άγιο της Καθολικής εκκλησίας, ιδρυτή του Τάγματος των Φραγκισκανών, Φραγκίσκο της Ασίζης.
Θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά ότι ο στολισμός αυτών των ημερών είναι ανολοκλήρωτος χωρίς μια φάτνη, τη γνωστή σκηνή δηλαδή της Γέννησης, είτε αυτή είναι μια μικρή αναπαράσταση κάτω από ένα Χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι μας, είτε πρόκειται για κεραμικά ειδώλια σε κάποια πλατεία.
Πώς όμως προέκυψε αυτός ο στολισμός;
Υπεύθυνος της αναπαράστασης της Γέννησης είναι ο Φραγκίσκος της Ασίζης, ο οποίος πιστώνεται με την οργάνωση της πρώτης σκηνής το 1223.
Το μόνο ιστορικό αρχείο που έχουμε για τη σκηνή από τον Φραγκίσκο προέρχεται από το "Life of St. Francis of Assisi" από τον Μποναβεντούρε (Saint Bonaventure), ένας Φραγκισκανός μοναχός που γεννήθηκε πέντε χρόνια πριν πεθάνει ο Φραγκίσκος. Σύμφωνα με τη βιογραφία του Μποναβεντούρε, ο Φραγκίσκος πήρε άδεια από τον Πάπα Ονώριο Γ' να δημιουργήσει μια φάτνη με σανό και δύο ζωντανά ζώα -ένα βόδι και έναν γάιδαρο- σε μια σπηλιά στο ιταλικό χωριό Grecio. Έπειτα, κάλεσε τους χωρικούς να δουν τη σκηνή ενώ εκείνος κήρυττε για "το μωρό της Βηθλεέμ" (λέγεται ότι ο Φραγκίσκος δεν μπορούσε να πει "Ιησούς" επειδή είχε φορτιστεί συναισθηματικά). Ο Μποναβεντούρε ισχυρίζεται επίσης ότι ο σανός που χρησιμοποίησε ο Φραγκίσκος απέκτησε τη δύναμη να θεραπεύει τις ασθένειες των τοπικών βοοειδών και την πανώλη.
Ενώ αυτό το κομμάτι της ιστορίας του Μποναβεντούρε είναι αμφίβολο, είναι σαφές ότι οι σκηνές της γέννησης είχαν τεράστια απήχηση στον κόσμο. Η φάτνη του Φραγκίσκου ήρθε στα μέσα μιας περιόδου που μυστήρια ή θαυματουργά έργα ήταν μια δημοφιλής μορφή ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης για τους λαϊκούς στην Ευρώπη. Αυτά τα έργα, αρχικά παιζόντουσαν στις εκκλησίες και αργότερα στις πλατείες στις πόλεις και παρουσίαζαν ιστορίες από την Βίβλο στην καθομιλουμένη. Καθώς, εκείνη την εποχή, τα μυστήρια εκτελούνταν μόνο στα Λατινικά, που δεν καταλάβαινε κανείς, αυτά τα έργα ήταν ο μόνος τρόπος για τους λαϊκούς να μάθουν την Γραφή. Η σκηνή της γέννησης του Φραγκίσκου χρησιμοποίησε την ίδια μέθοδο οπτικής παρουσίασης για να βοηθήσει τους απλούς ανθρώπους να καταλάβουν και να συνειδητοποιήσουν τον Χριστιανισμό.
Μέσα σε μερικούς αιώνες, οι σκηνές της Γέννησης είχαν εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη. Δεν είναι σαφές από τα όσα έχει γράψει ο Μποναβεντούρε αν ο Φραγκίσκος χρησιμοποίησε ανθρώπους ή ειδώλια για να τον Ιησού, τη Μαρία και τον Ιωσήφ, ή αν οι θεατές χρησιμοποίησαν απλά την φαντασία τους, αλλά αργότερα οι σκηνές της Γέννησης περιελάμβαναν διοράματα -μερικές φορές ακόμη και ολόκληρα χωριά. Τα γνωστά πρόσωπα της σκηνής που βλέπουμε σήμερα -ο Πέρσης σοφός Μελχιόρ ή Μελιχιόρ, ο Ινδός ή Άραβας σοφός Κασπάρ ή Γ(κ)ασπάρ ή Γκαθάσπα και ο Βαβυλώνιος σοφός Βαλτάσαρ ή Βαλθάσαρ ή Βιθισάρεα, δηλαδή οι τρεις Μάγοι και οι ποιμένες- δεν είναι ακριβώς βιβλικές. Από τα τέσσερα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης, μόνο ο Ματθαίος και ο Λουκάς περιγράφουν τη γέννηση του Ιησού. Ο μεν πρώτος εστιάζει στο ταξίδι των Μάγων για να δουν το θείο βρέφος, ο δε δεύτερος μνημονεύει την επίσκεψη των ποιμένων στην φάτνη όπου γεννήθηκε ο Ιησούς. Πουθενά στη Βίβλο οι ποιμένες και οι Μάγοι δεν εμφανίζονται μαζί και πουθενά στην Βίβλο δεν υπάρχουν γαϊδούρια, βοοειδή ή άλλα κατοικίδια ζώα σε συνδυασμό με τη γέννηση του Ιησού. Όμως, οι πρώτες σκηνές της Γέννησης πήραν στοιχεία περισσότερο από τη θρησκευτική τέχνη παρά από τις Γραφές.
Μετά τη Μεταρρύθμιση, οι φάτνες συσχετίστηκαν περισσότερο με τη νότια Ευρώπη (όπου ο καθολικισμός εξακολουθούσε να είναι διαδεδομένος), ενώ τα χριστουγεννιάτικα δέντρα ήταν βορειοευρωπαϊκός διάκοσμος (από την εποχή που ο Προτεσταντισμός ευδοκιμούσε εκεί). Καθώς οι σκηνές της Γέννησης εξαπλώθηκαν, αναλόγως την περιοχή, άρχισαν να εμφανίζονται διάφορα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά και χαρακτήρες. Για παράδειγμα, τα ειδώλια που κατασκευάζονται στην Προβηγκία της Γαλλίας είναι κατασκευασμένα από τερακότα και περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία χωρικών. Στην περιοχή της Καταλονίας της Ισπανίας, το caganer -ένα μικρό αγόρι που αφοδεύει- εμφανίζεται στις περισσότερες σκηνές της Γέννησης. Στην Αμερική του 20ου και του 21ου αιώνα, εμφανίστηκαν χιονάνθρωποι και πάπιες από καουτσούκ στις σκηνές της Γέννησης.
από: slate
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου