Τετάρτη 13 Ιανουαρίου 2021

Η ζωή στα σοβιετικά Γκουλάγκ

Η Μάσκα της Λύπης βρίσκεται σε έναν λόφο στο ρωσικό λιμάνι Μαγκαντάν, στην Οχοτσκική θάλασσα, ακριβώς 5.900 χιλιόμετρα ανατολικά της Μόσχας. Το άγαλμα, με πέτρινα "δάκρυα" με τη μορφή ανθρώπινων προσώπων και ένα μάτι τυφλό από μπάρες, αποτελεί μαρτυρία για τα εκατομμύρια των ζωών που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής. Τουλάχιστον 14 εκατομμύρια άνθρωποι στάλθηκαν στα γκουλάγκ από το 1929 έως το 1953. ⁠- πηγή

Σαν σήμερα το 1960 διαλύθηκαν επισήμως τα Γκουλάγκ.



Χάρτης των Γκουλάγκ της Σοβιετικής Ένωσης, τα οποία λειτούργησαν μεταξύ των ετών 1923 και 1961. Κάποια από αυτά λειτούργησαν για δεκαετίες, ενώ άλλα για μικρό χρονικό διάστημα - πηγή

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της Σοβιετικής Ένωσης από τον Ιωσήφ Στάλιν, 14 εκατομμύρια άνθρωποι κατέληξαν σε κάποιο Γκουλάγκ, όπου κυριολεκτικά αναγκάζονταν να εργάζονται μέχρι θανάτου.
 
Στις ημέρες του Στάλιν, μια λάθος λέξη μπορεί να έφερνε στην πόρτα σου την κρατική μυστική αστυνομία, έτοιμη να σε σύρει σε κάποιο γκουλάγκ, ένα από τα πολλά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας όπου οι κρατούμενοι ζούσαν μέχρι να πεθάνουν. Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι σχεδόν 14 εκατομμύρια άνθρωποι εστάλησαν σε κάποιο γκουλάγκ στις μέρες του Στάλιν.

Παιδιά στις κουκέτες τους σε ένα γκουλάγκ - Περμ, Ρωσία. Από το 1940 έως το 1957 η πόλη ήταν γνωστή με το όνομα Μόλοτοφ, άγνωστη ημερομηνία

Κάποιοι ήταν πολιτικοί κρατούμενοι, οι οποίοι είχαν μιλήσει εναντίον του σοβιετικού καθεστώτος. Άλλοι ήταν εγκληματίες και κλέφτες. Κάποιοι ήταν απλοί άνθρωποι, που απλά -ίσως- ξεστόμισαν κάτι άσχημο σε κάποιον σε κάποιον Σοβιετικό αξιωματούχο.

Ακόμα περισσότεροι τρόφιμοι προέρχονταν από το ανατολικό μπλοκ της Ευρώπης, από τις κατακτημένες χώρες που έγιναν υποτακτικές στο Σοβιετικό καθεστώς. Οικογένειες ιερέων, καθηγητών και σημαντικών προσωπικοτήτων συλλαμβάνονταν και στέλνονταν στα στρατόπεδα εργασίας, κρατώντας τα μακριά ενώ η Σοβιετική Ένωση έσβηνε συστηματικά τον πολιτισμό τους.

Η κηδεία ενός ανθρακωρύχου που πέθανε σε ένα στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας - νήσος Βαϊγκάτς, 1931

Όπου και αν προέρχονταν οι κρατούμενοι στα γκουλάγκ, η μοίρα τους ήταν η ίδια: βαριά εργασία σε παγωμένα, απομακρυσμένα μέρη με μικρή προστασία από τα στοιχεία της φύσης και ελάχιστη τροφή.

Η ιστορία των γκουλάγκ

Πολωνικές οικογένειες απελαύνονται στη Σιβηρία ως μέρος του σχεδίου μετεγκατάστασης στην Σοβιετική Ένωση - Πολωνία, 1941

Η ιστορία των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας στη Ρωσία είναι μακρά. Τα πρώιμα παραδείγματα ενός εργατικού ποινικού συστήματος χρονολογούνται από τη Ρωσική αυτοκρατορία, όταν τον 17ο αιώνα ο Τσάρος όρισε τα πρώτα στρατόπεδα "katorga".

"Katorga" ήταν ο όρος για την δικαστική απόφαση που εξόριζε τους καταδικασθέντες στη Σιβηρία ή τη Ρωσική Άπω Ανατολή, όπου υπήρχαν λίγοι άνθρωποι και ελάχιστες πόλεις. Εκεί, οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να εργαστούν στην άκρως υπανάπτυκτη υποδομή της περιοχής, μια δουλειά που κανείς δεν θα αναλάμβανε οικειοθελώς.

Όμως, ήταν η διακυβέρνηση του Βλαντιμίρ Λένιν που μετέτρεψε το σοβιετικό σύστημα των γκουλάγκ και την εφάρμοσε σε μια τεράστια κλίμακα. Μετά την επανάσταση του 1917, οι κομμουνιστές ηγέτες διαπίστωσαν ότι υπήρχαν αρκετές επικίνδυνες ιδεολογίες και άνθρωποι στη Ρωσία - και κανείς άλλος εκτός από τους ηγέτες της ρωσικής επανάστασης δεν ήξερε πόσο θανατηφόρα θα μπορούσε να είναι μια νέα ιδεολογία. Έτσι, αποφάσισαν ότι θα ήταν καλύτερα οι άνθρωποι που διαφωνούσαν με τη νέα τάξη να βρεθούν κάπου αλλού, και αν ταυτόχρονα το κράτος μπορούσε να επωφεληθεί από την εργασία, τόσο το καλύτερο.

Δεν προωθήθηκαν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι στα γκουλάγκ - Κατίν, 30 Απριλίου 1943.

Δημοσίως, το σύστημα των katorga αποκαλούνταν ως μια εκστρατεία "επανεκπαίδευσης". Μέσω της σκληρής εργασίας, οι μη συνεργάσιμοι θα μάθαιναν να σέβονται τον απλό κόσμο και να αγαπούν το προλεταριάτο.

Κατά τη διακυβέρνηση του Λένιν υπήρχαν κάποια ερωτήματα, τόσο για την ηθική, όσο και για την αποτελεσματικότητα της χρήσης της καταναγκαστικής εργασίας των αντιφρονούντων. Αυτά τα ερωτήματα όμως, δεν εμπόδισαν να πολλαπλασιαστούν τα νέα στρατόπεδα εργασίας -αν και με αργό ρυθμό.

Όλα αυτά άλλαξαν το 1924, όταν, μετά από το θάνατο του Λένιν, ανέλαβε ο Στάλιν. Υπό την ηγεσία του Στάλιν, τα γκουλάγκ έγιναν ένας εφιάλτης ιστορικών διαστάσεων.

Νεκροί πολιτικοί κρατούμενοι, που δολοφονήθηκαν από την μυστική αστυνομία, σε ένα στρατόπεδο - Τερνόπιλ, Ουκρανία, 10 Ιουλίου 1941

Ο Στάλιν μεταμορφώνει τα γκούλαγκ

Κατάδικοι κοιμούνται σε ένα τολ σε ένα γκούλαγκ - Σιβηρία, ΕΣΣΔ, άγνωστη ημερομηνία

Η λέξη γκουλάγκ είναι το αρκτικόλεξο της σοβιετικής υπηρεσίας που επόπτευε τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.. Προέρχεται από τις λέξεις "Glavnoe Upravlenie Lagerei" -ГУЛАГ, στα ρωσικά-, δηλαδή, Κεντρική Διοίκηση Στρατοπέδου.

Εργαζόμενοι κρατούμενοι στο κανάλι Λευκή Θάλασσα-Βαλτική, ένα από τα πρώτα μεγάλα έργα στη Σοβιετική Ένωση. 12.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ εργάζονταν σε σκληρές συνθήκες στο κανάλι - ΕΣΣΔ, 1932.

Δύο παράγοντες οδήγησαν τον Στάλιν να επεκτείνει τα γκούλαγκ σε κάτι το ανελέητο. Ο πρώτος ήταν η ανάγκη της Σοβιετικής Ένωσης για εκβιομηχανιστεί. Αν και αμφισβητήθηκαν τα οικονομικά κίνητρα πίσω από τα νέα στρατόπεδα εργασίας -ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι η οικονομική ανάπτυξη ήταν απλώς ένα βολικό προνόμιο του σχεδίου, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι συνέβαλε στις συλλήψεις-, λίγοι αρνούνται ότι η εργασία στα γκουλάγκ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη δυνατότητα συγκομιδής φυσικών πόρων και στα τεράστια έργα κατασκευής.

Ο δεύτερος παράγοντας που ώθησε τον Στάλιν ήταν η Μεγάλη Εκκαθάριση -ή ο Μεγάλος Τρόμος, όπως αποκαλείται μερικές φορές. Ήταν μια μορφή καταστολής όλων των μορφών διαφωνίας, πραγματικών και φανταστικών. Καθώς ο Στάλιν προσπαθούσε να εδραιώσει την εξουσία του, άρχισαν να εμφανίζονται υποψίες για διάφορα μέλη του κόμματος, "πλούσιους" αγρότες (kulak), ακαδημαϊκούς και όποιον εξέφραζε την άποψή του ενάντια στην τρέχουσα κατεύθυνση της χώρας. Στις χειρότερες ημέρες της Εκκαθάρισης, αρκούσε και μόνο η σύνδεση με κάποιον αμφισβητία -κανένας άνδρας, γυναίκα ή παιδί δεν ήταν υπεράνω πάσης υποψίας.

Ο Ρώσος ορθόδοξος θεολόγος, ιερέας, φιλόσοφος, μαθηματικός, φυσικός, ηλεκτρολόγος μηχανικός, εφευρέτης, πολυμαθής και νεομάρτυρας, Pavel Florensky, μετά από τη σύλληψή του για "αναστάτωση εναντίον του σοβιετικού συστήματος". Ο Florensky καταδικάστηκε σε 10 χρόνια εργασίας στα γκουλάγκ του Στάλιν. Τρία χρόνια μετά από τη λήψη αυτής της φωτογραφίας, το έσυραν στο δάσος και τον σκότωσαν - ΕΣΣΔ, 27 Φεβρουαρίου 1933.

Μέσα σε δύο χρόνια, περίπου 750.000 άνθρωποι εκτελέστηκαν επί τόπου. Άλλο ένα εκατομμύριο γλύτωσε από την εκτέλεση, αλλά εστάλη στα γκουλάγκ.

Η καθημερινή ζωή σε ένα γκουλάγκ

Ο Yuriy Tyutyunnyk, Ουκρανός στρατηγός που πολέμησε εναντίον των Σοβιέτ κατά τον Ουκρανο-σοβιετικό πόλεμο. Μετά από τον πόλεμο, επετράπη στον Tyutyunnyk να ζήσει στην σοβιετική Ουκρανία. Αυτό, μέχρι το 1929, όταν άλλαξε η πολιτική των Σοβιετικών. Συνελήφθη, μεταφέρθηκε στη Μόσχα, φυλακίστηκε και δολοφονήθηκε - ΕΣΣΔ, 1929.

Στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, οι συνθήκες ήταν βάναυσες. Οι φυλακισμένοι ίσα που τρέφονταν. Αναφέρθηκαν ιστορίες όπου οι κρατούμενοι κυνηγούσαν αρουραίους και άγρια σκυλιά, πιάνονταν οτιδήποτε ζωντανό που θα μπορούσαν να βρουν για να φάνε.

Ενώ λιμοκτονούσαν, δούλευαν κυριολεκτικά μέχρι θανάτου, χρησιμοποιώντας συνήθως ξεπερασμένα εργαλεία για μια πολύ βαριά εργασία. Το σοβιετικό σύστημα, αντί να βασιστεί στην ακριβή τεχνολογία, έριξε στην εργασία την τεράστια δύναμη των εκατομμυρίων ανδρών με σφυριά. Οι κρατούμενοι εργάζονταν μέχρι να καταρρεύσουν, πέφτοντας κυριολεκτικά νεκροί.

Αυτοί οι εργάτες εργάστηκαν σε τεράστια έργα, όπως το κανάλι Μόσχα-Βόλγα, το κανάλι Λευκή θάλασσα-Βαλτική και ο αυτοκινητόδρομος Κολιμά. Σήμερα, ο αυτοκινητόδρομος είναι γνωστός ως ο "δρόμος των οστών", επειδή πολλοί εργάτες πέθαναν κατασκευάζοντάς τον.

Απομόνωση σε ένα γκουλάγκ - Βορκούτα, Ρωσία, 1945

Δεν υπήρχε καμία εξαίρεση και για τις γυναίκες, πολλές από τις οποίες φυλακίστηκαν μόνο και μόνο λόγω των -φανταστικών- εγκλημάτων των συζύγων ή των πατέρων τους.

Οι γυναίκες στα γκουλάγκ

Κρατούμενοι σε ένα γκουλάγκ ενώ κάνουν ένα διάλειμμα - ΕΣΣΔ, 1936-1937

Αν και οι γυναίκες στεγάζονταν σε στρατώνες ξεχωριστά από τους άνδρες, τα στρατόπεδα έκαναν ελάχιστα για τον διαχωρισμό των δύο φύλων. Οι φυλακισμένες έπεφταν συχνά θύματα βιασμού και βίας στα χέρια, τόσο των κρατουμένων, όσο και των φρουρών. Για πολλές από αυτές, η πιο αποτελεσματική στρατηγική επιβίωσης ήταν να αποκτήσουν έναν "σύζυγο στην φυλακή", έναν άνδρα που τις προστάτευε ή θα τους παρείχε μια επιπλέον μερίδα, με αντάλλαγμα το σεξ.

Φωτογραφία και έγγραφα του Jacques Rossi, πολιτικού κρατουμένου που συνελήφθη για τις επαφές του με τον Τρότσκι, κρεμασμένα στον τοίχο σε ένα γκουλάγκ - Norillag, ΕΣΣΔ

Αν κάποια γυναίκα είχε παιδιά, θα έπρεπε να μοιράσει το μερίδιό της -μερικές φορές λιγότερο και από 140 γραμμάρια ψωμιού την ημέρα- για να τα ταΐσει. Όμως, για κάποιες από τις φυλακισμένες, απλά και μόνο η δυνατότητα να κρατήσουν τα παιδιά τους ήταν μια ευλογία γι' αυτές. Πολλά από τα παιδιά στα γκουλάγκ στάλθηκαν σε ορφανοτροφεία σε άλλες περιοχές. Τα χαρτιά τους χάθηκαν ή καταστράφηκαν, καθιστώντας μια μελλοντική πιθανή επανένωση σχεδόν αδύνατη.

Εργάτες στον δρόμο Koylma, τον αποκαλούμενο "Δρόμο των Οστών" - ΕΣΣΔ, 1932-1940

Μετά από τον θάνατο του Στάλιν το 1953, ο ζήλος που είχε στείλει χιλιάδες στα γκουλάγκ εξασθενούσε χρόνο με τον χρόνο. Ο Νικήτα Χρουστσόφ, που ανέλαβε την εξουσία μετά από το Στάλιν, καταδίκασε πολλές από τις πολιτικές του προκατόχού του και με ξεχωριστές διαταγές απελευθέρωσε τους φυλακισμένους για μικροεγκλήματα, αλλά και τους πολιτικούς αντιφρονούντες.

Νήσοι Σολοβέτσκι, ΕΣΣΔ, 1924-1925

Μέχρι τη στιγμή που το τελευταίο γκουλάγκ έκλεισε τις πύλες του, εκατομμύρια είχαν πεθάνει. Κάποιοι δούλεψαν μέχρι θανάτου, άλλοι είχαν λιμοκτονήσει και άλλους, τους έβγαζαν απλά στο δάσος και τους πυροβολούσαν. Ίσως, ο ακριβής αριθμός των ζωών που χάθηκαν στα στρατόπεδα εργασίας δεν γίνει ποτέ γνωστός.

Νήσος Βαϊγκάτς, ΕΣΣΔ, 1931-1932

Αν και οι διάδοχοι του Στάλιν κυβέρνησαν πιο ήπια, η ζημιά είχε γίνει. Οι πνευματικοί και πολιτιστικοί ηγέτες είχαν εξαλειφθεί, και ο λαός είχε μάθει να ζει με τον φόβο.

ΕΣΣΔ, 1930-1933

από: ati

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου