Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Ελάχιστοι ίσως θυμούνται πως ο Γιάννης Τσαρούχης ανέβασε «Τρωάδες» σε θέατρο που δημιούργησε –μόλις για τέσσερις εβδομάδες– σε έναν χώρο σταθμεύσεως της μικρής οδού Καπλανών 6, στο κέντρο των Αθηνών. Ήταν τον Σεπτέμβριο 1977, όταν έστησε ένα ξύλινο ικρίωμα με βαθμίδες στις αναλογίες αρχαίου θεάτρου για να παρουσιάσει την τραγωδία του Ευριπίδη που σκηνοθέτησε ο ίδιος. Στο βάθος του οικοπέδου υπήρχαν χαλάσματα, τα οποία πληρούσαν την αρμονία χρωμάτων που ήθελε ο Τσαρούχης, ενώ θεωρούσε ιδανική την εικόνα της καταστροφής. Η συνέντευξή του (φωτογραφία) προκάλεσε συζητήσεις αλλά και σχόλια στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Τα στοιχεία εκείνης της παράστασης ήταν πράγματι εντυπωσιακά. Η διδασκαλία ήταν του ίδιου που είχε κάνει και τη μετάφραση. Για τη μουσική επένδυση χρησιμοποιήθηκαν εμβατήρια του Ελληνικού Στρατού, τα ανδρικά κοστούμια ήταν του οίκου Τσόγκα, ενώ για τις «προσφυγίνες» αγοράστηκαν από το δημοπρατήριο. Όσο για το σκηνικό αφηνόταν στη «θεά Τύχη»! Και όσο για τους συντελεστές της παράστασης ήταν επίσης μια πρωτοπορία. Εκάβη η Σμάρω Στεφανίδου, α’ κορυφαία η Σαπφώ Νοταρά, β’ κορυφαία η Πίτσα Μπουρνόζου, Κασάνδρα η Εύα Κοταμανίδου, Ανδρομάχη η Αλίκη Γεωργούλη, Ταλθύβιος ο Χρήστος Τσάγκας κ.ά. Δεν ήταν η πρώτη φορά που παρουσίαζε Τρωάδες ο Γ. Τσαρούχης. Είχε φτιάξει τα σκηνικά για την ίδια παράσταση λίγα χρόνια νωρίτερα σε μαθητική παράσταση στο Λονδίνο (1953) και αργότερα στο Παρίσι, με σκηνοθεσία του Μιχ. Κακογιάννη (1965).
Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Το εγχείρημα στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία αποσπώντας ευμενή σχόλια από τον ελληνικό και διεθνή Τύπο. Αναπάντεχη θεωρήθηκε η κυριαρχία της Στεφανίδου και εντυπωσιακές οι ελάχιστες αλλά εύγλωττες κινήσεις της Νοταρά. Αρωγός τους βέβαια ο Οργανισμός Τουρισμού που έδωσε τη δυνατότητα στον Τσαρούχη να δώσει θριαμβευτικό «παρών» εξυπνάδας και θεατρικού ενστίκτου!
πηγή: mikros-romios.gr
«Πειρατική» αιωνιότητα για «Τρωάδες» Τσαρούχη
Ελευθεροτυπία, Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2009
Μια μακέτα. Κάμποσες ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Φυσικά, άπειρες αναμνήσεις. Ο,τι ελάχιστο είχε διασωθεί από τις ιστορικές σήμερα, avant garde στην εποχή τους, «Τρωάδες» του Γιάννη Τσαρούχη. Τουλάχιστον, αυτό νομίζαμε. Χάρη σε μια λαθραία, «πειρατική» ηχογράφηση ενός φανατικού θεατρόφιλου, του συλλέκτη Βασίλη Κυριακίδη, οι «Τρωάδες» του '77, δουλειά που συμπύκνωνε την αισθητική και τη «φιλοσοφία» του Τσαρούχη για το αρχαίο δράμα, την τέχνη και τη ζωή, διασώθηκαν.
Η ειρωνεία είναι ότι ο ίδιος απαγόρευε ρητά την ηχογράφηση και τη μαγνητοσκόπησή τους. Πολύ αργότερα θα το μετάνιωνε. Ευτυχώς, υπήρχε ο κύριος Κυριακίδης, ζαχαροπλάστης στο επάγγελμα, με τα δύο καλά κρυμμένα κασετοφωνάκια του -για να μη χάνει ούτε «και» όταν τελείωνε η κασέτα- που απ' το '59 έχει ηχογραφήσει -λαθραία φυσικά- τους πάντες. Βεάκη, Μινωτή, Χορν, Λαμπέτη, Κατράκη...
Σήμερα το πολύτιμο, ηχητικό ντοκουμέντο των «Τρωάδων», με αφορμή τα 20 χρόνια από το θάνατο του αλησμόνητου «δασκάλου», διανέμεται με το περιοδικό «Η Λέξη» των Αντώνη Φωστιέρη και Θανάση Νιάρχου (τεύχος 201). «Γιατί η αδιάλειπτη παρουσία του στη ζωή μας θέλουμε να είναι συνεχής», τονίζει ο Νιάρχος.
Η ευριπίδεια τραγωδία, σε μετάφραση και διδασκαλία Γιάννη Τσαρούχη, παρουσιάστηκε για 20 βραδιές στο γκαράζ της οδού Καπλανών τον Σεπτέμβριο του '77 (πρώτη παράσταση: 3 Σεπτεμβρίου). Αυτομάτως έγινε το θεατρικό γεγονός της χρονιάς. Ο Τσαρούχης έψαχνε καιρό για ένα χώρο ανοικτό, γκρέμισμα με «απομεινάρια» νεοκλασικών κτηρίων. Εκεί, λοιπόν στην Καπλανών στο Κολωνάκι, με φυσική σκηνογραφία τις ντουλάπες, τα μισά παράθυρα και τις εναπομείνασες μπογιές των ρημαγμένων νεοκλασικών, έστησε ένα παταράκι. Ηταν η σκηνή τών έτη -φωτός μπροστά από την εποχή- «Τρωάδων» του.
Λόγω βροχών, την 1η του Οκτωβρίου, η δουλειά που έγινε μύθος χάρη στο κοινό της -η επίσημη κριτική σκανδαλίστηκε!- μεταφέρθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. «Πάντοτε ήτανε φίσκα. Και κάθε μέρα, οι θεατές, ασχέτως μόρφωσης, κουλτούρας ή προέλευσης, φεύγαν κλαμένοι», θυμάται η ανιψιά του, Νίκη Γρυπάρη, που συμμετείχε στο Χορό.
Ο Τσαρούχης γνώριζε την αρχαία τραγωδία καλά. Την είχε δουλέψει στο Εθνικό Θέατρο και με τον Κάρολο Κουν. «Ηθελε, όμως, να ανεβάσει με άλλο ύφος το αρχαίο δράμα. Να το απελευθερώσει από τον στόμφο», θυμάται η Κασσάνδρα των «Τρωάδων», Εύα Κοταμανίδου. Το είχε, άλλωστε, δηλώσει: «Είναι η πρώτη φορά που κάνω κάτι μόνος μου, ελεύθερος, και δεν υπόκειμαι σε αμόρφωτους σκηνοθέτες».
«Ηταν η πρώτη φορά που ακούστηκε έτσι ο τραγικός λόγος», τόνισε στη χθεσινή παρουσίαση του cd στο «Θέατρο Τέχνης» της Φρυνίχου ο επιμελητής της ηχογράφησης Βασίλης Νικολαΐδης.
Πέραν της επαναστατικής μετάφρασης, που ήταν «σχεδόν πεζή, χωρίς να χάνεται το ποιητικό ρίγος», όπως σημείωσε η Κοταμανίδου, ο Τσαρούχης ζητούσε και επαναστατική για την εποχή ερμηνεία, στη «γραμμή» του «Θεάτρου Τέχνης». «Μας ζητούσε να μιλάμε απλά», αποκαλύπτει η Κοταμανίδου. «Ζητούσε την αφαίρεση, τη λιτότητα», προσέθεσε η Ασπασία Παπαδοπεράκη, μέλος του Χορού.
Ανατροπή ήταν και η διανομή, από μόνη της. Ο Τσαρούχης επέλεξε ηθοποιούς που κανείς δεν φανταζόταν ότι μπορούσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τραγωδίας. Η Εκάβη-Σμάρω Στεφανίδου και η Κορυφαία-Σαπφώ Νοταρά έκαναν το λόγο του Ευριπίδη «να ακουστεί οικείος, σύγχρονος». Το cd είναι αδιάψευστος μάρτυρας.
Συγκινημένοι χθες στο «Θέατρο Τέχνης» αποσπάσματά του άκουσαν οι πρωταγωνίστριες των «Τρωάδων», η Εκάβη-Σμάρω Στεφανίδου, η Ελένη-Κατερίνα Χέλμη, ο στρατιώτης-Γιώργος Χρονάς, η Τζένη Σακκά, που συμμετείχε στο Χορό, ο Διαγόρας Χρονόπουλος, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Κωνσταντίνος Κούφαλης, ο Μιχάλης Μητρούσης κ.ά.
Οι «Τρωάδες» ανέβηκαν με Ταλθύβιο τον Χρήστο Τσάγκα, Ανδρομάχη την Αλίκη Γεωργούλη, Μενέλαο τον Γιάννη Φακή, Αθηνά τη Βίλμα Τσακίρη και Ποσειδώνα τον Νίκο Γαλιάτσο. Στις παραστάσεις της οδού Καπλανών, Ελένη ήταν η Μαρία Κωνσταντάρου - στο Δημοτικό Πειραιά η Κατερίνα Χέλμη.
Λίγοι γνωρίζουν ότι επιθυμία του Τσαρούχη ήταν να ερμηνευτεί η Κασσάνδρα, η Ανδρομάχη και η Ελένη από ένα πρόσωπο: την Ελλη Λαμπέτη. Που πάντως, δειλιάζοντας, αρνήθηκε.
Ο Τσαρούχης μετά τις «Τρωάδες» ανέβασε το 1982 τους «Επτά επί Θήβας» σε Θήβα, Λυκαβηττό και Ελευσίνα. Το '85 αναβίωσε τις «Τρωάδες» στο αρχαίο Στάδιο των Δελφών. Το '89 προετοίμαζε, εις μάτην, για το Δημοτικό Πειραιά τον «Ορέστη» του Ευριπίδη.
* Από τον «Σείριο» κυκλοφόρησε το '95 το cd «Ο Γιάννης Τσαρούχης διαβάζει και παίζει "Τρωάδες"».
πηγή: enet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου