Μαρίνος Αντύπας, ο Φεραίος του αγροτικού διαφωτισμού

Μαρίνος Αντύπας, ο Φεραίος του αγροτικού διαφωτισμού. Στην ουσία ο πρώτος νεκρός του Κιλελέρ. Ο πρώτος που έβαλε τα στήθη του στις δολοφονικές κάννες, κι ας μην ήταν αγρότης ο ίδιος.



Ο αγωνιστής, ο οραματιστής, ο ιδεολόγος
Αγωνιστής του αγροτικού κινήματος (1872 - 1907). Μία μεγάλη μορφή του αγροτικού κινήματος που γεννήθηκε στο ορεινό χωριό Φερεντινάτα στην Κεφαλλονιά το 1872. Όταν τελείωσε το Γυμνάσιο πήγε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή. Ως φοιτητής ήρθε σε στενή επαφή με προοδευτικούς, δημοκρατικούς και σοσιαλιστικούς κύκλους της Αθήνας, που επέδρασαν σημαντικά στον ιδεολογικό του προσανατολισμό.

Όταν ξέσπασε η Κρητική επανάσταση του 1896, ο Αντύπας με άλλους φοιτητές κατέβηκε εθελοντής αγωνιστής στην Κρήτη. Σε μια σύγκρουση όμως με τους Τούρκους, τραυματίστηκε σοβαρά στο στήθος και αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα.

Το 1897 πήρε δραστήριο μέρος στην οργάνωση λαϊκού συλλαλητηρίου στην πλατεία Ομονοίας, όπου κατηγόρησε τη στάση της Βασιλείας και ζήτησε την εξακολούθηση του πολέμου κατά των Τούρκων μέχρι τέλους. Το αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί να φυλακιστεί και να δικαστεί στις 8 Ιανουαρίου του 1898. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε φυλάκιση ενός έτους.

Μετά την αποφυλάκισή του, επέστρεψε στην Κεφαλλονιά και εξέδωσε την εβδομαδιαία εφημερίδα "Ανάστασις", όπου το πρώτο φύλλο της κυκλοφόρησε στις 29 Ιουλίου του 1900. Το περιεχόμενο του πρώτου φύλλου προκάλεσε την καταδίωξη του Αντύπα και την εισαγωγή του σε δίκη, με αποτέλεσμα τη διακοπή της έκδοσης της εφημερίδας. Όμως από τις 3 Ιουλίου 1904 ως τις 27 Απριλίου 1907 συνεχίστηκε η έκδοσή της χωρίς καμιά διακοπή.

Η κοινωνική και πολιτική του δραστηριότητα δεν περιορίστηκε μόνο στην Κεφαλλονιά αλλά ξεδιπλώθηκε και στην Αθήνα. Έπαιρνε ενεργό μέρος στη διοργάνωση συλλαλητηρίων.

Κορύφωση της πολιτικής του δραστηριότητας ήταν η υποψηφιότητά του ως Βουλευτή Κρανιάς κατά τις βουλευτικές εκλογές του 1906. Το κατεστημένο συσπειρώθηκε εναντίον του και φυσικά χάνει τις εκλογές. Απέτυχε η υποψηφιότητά του με μικρή μειοψηφία, μαζεύοντας 2.550 ψήφους εργατών και χωρικών.

Φεύγει για τον Πυργετό της Θεσσαλίας. Όλη του τη δραστηριότητα και φλόγα από το 1906 την αφιερώνει για το ξύπνημα των σκλάβων της Θεσσαλίας. Από τη θέση του επιστάτη στα κτήματα του θείου του Σκιαδαρέση, στον Πυργετό της Λάρισας, προπαγανδίζει τις ιδέες του στον τυραννισμένο κόσμο της γης και βάζει μπουρλότο σ’ όλη τη Θεσσαλία.

Μετά την τουρκοκρατία το 1881 τα τσιφλίκια του Αλή Πασά αγοράστηκαν και πέρασαν στα χέρια των Ελλήνων τσιφλικάδων, στους Κεφαλονίτες Αριστείδη Μεταξά από την πλευρά του Πυργετού και του Γεώργιου Σκιαδαρέση με έδρα το Ομόλιο (Λασποχώρι), σύνολο έκτασης 300000 στρέμματα. Ο Σκιαδαρέσης ήταν πλούσιος γεωπόνος από το Βουκουρέστι. Εκεί πήγε ο ανιψιός του Μαρίνος Αντύπας και τον έπεισε να αγοράσει χωράφια, όπως και έγινε. Εκεί διόρισε επιστάτες τον Μαρίνο Αντύπα και τον Παναγιώτη Σκιαδαρέση.

Ο Αντύπας άρχισε να ασχολείται με το αγροτικό ζήτημα και τα δικαιώματα των αγροτών που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες στην ύπαιθρο. Προτείνει να μην εργάζονται την Κυριακή, αλλά να πηγαίνουν τα παιδιά Σχολείο. Άρχισε να τους διδάσκει ανθρώπινα δικαιώματα. Στις ενέργειές του αυτές είχε την κάλυψη και σύμφωνη γνώμη του θείου του που ήταν ένθερμος υποστηρικτής των αγροτών και άρχισε να παραχωρεί εκτάσεις για βοσκότοπους για να χτίσουν σπίτια και τους χάριζε μέρος της παραγωγής.

Οι αγρότες τον λάτρευαν, οι τσιφλικάδες άρχισαν να ανησυχούν.

Το άγαλμα του Μαρίνου Αντύπα στον Πυργετό Λάρισας

Αψήφησε πραγματικά την τρομοκρατία των τσιφλικάδων, με αποτέλεσμα να πέσει θύμα δολοφονίας στον Πυργετό, στις 8 προς 9 Μάρτη του 1907. Τον δολοφόνησε ο Γιάννης Κυριακός, έμπιστος επιστάτης του μεγαλοκτηματία Αριστείδη Μεταξά, αντί του ποσού των 12000 δρχ. Έτσι χάθηκε αυτός ο πραγματικός αγωνιστής και διαφωτιστής των κολίγων, η ψυχή της αγροτιάς του Θεσσαλικού κάμπου, πληρώνοντας με τη ζωή του τις ιδέες του.

Οι αρχές κάλυψαν τον δολοφόνο του. Ο θείος του Σκιαδαρέσης, πικραμένος για το χαμό του ανιψιού του πούλησε το τσιφλίκι κι έφυγε.

Ο Αντύπας προαισθάνθηκε το τέλος του κι έλεγε στους αγρότες:

«Εμένα θα με σκοτώσουν, μα όπου κι αν με βρει το κακό να 'ρθείτε να με πάρετε, θέλω και νεκρός να είμαι ανάμεσά σας».

Η δολοφονία του Αντύπα έμελλε να γίνει ο προπομπός, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για την εξέγερση στο Κιλελέρ, την ίδια ημερομηνία με το θάνατό του 3 χρόνια αργότερα στις 6 Μαρτίου 1910.

Ο Θάνατός του προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση. Τάφηκε στο χώρο εκείνο που αγωνίστηκε. Ο τάφος του βρίσκεται στο χωριό Ομόλιο, εκεί όπου σήμερα είναι τοποθετημένη η προτομή του, στο προαύλιο της νεόδμητης εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου.

Παραθέτουμε ένα μέρος της αρχής από το τελευταίο του άρθρο, με τίτλο "ΤΙ ΕΙΜΑΙ", που μας δείχνει το "πιστεύω" αυτού του μεγάλου αγωνιστή:

"Είμαι Σοσιαλιστής όνομα και πράγμα, φέρω τον τίτλο μου πιστώς και υπερηφάνως. Πιστεύω ως Παντοκράτορα, ποιητή ορατών τε και αοράτων, την εργασίαν, και ως ομοούσιον και αχώριστον τριάδα της ευτυχίας και της ειρήνης, την Ελευθερία, την Ισότητα και την Αδελφότητα".

Η κατάθεση του Παναγιώτη Σκιαδαρέση
Για τις τελευταίες στιγμές του Μαρίνου Αντύπα υπάρχει η συγκλονιστική κατάθεση που έδωσε στην Χωροφυλακή ο άλλος επιστάτης των κτημάτων και ξάδελφος του Αντύπα, Παναγιώτης Σκιαδαρέσης:

«Εκαθήμεθα εις το κάτω πάτωμα της οικίας μας και ετρώγαμεν, ότε περί την 11ην ο Αντύπας εγερθείς μετέβη όπως παραλάβη εκ του δωματίου του επιστολή τινά, πλην εύρε την θύραν του διαδρόμου κλειστή και έκρουσεν όπως του ανοίξουν. Ο εντός κοιμώμενος Ιωάννης Κυριακού εγερθείς του ύπνου ηρνήθη ν’ ανοίξη. Έπειτα όμως ανοίξας είπε εις τον Αντύπα ότι ουδέν δικαίωμα έχει να εισέλθη εις την οικίαν του. Εκ τούτου προκλήθη φιλονικία και αντηλλάγησαν βαρείαι φράσεις μετά τας οποίας ο Κυριακού λαμβάνει το όπλον διά του οποίου πυροβολεί και χτυπά τον Αντύπα ελαφρώς εις την κεφαλήν. Ότε όμως ούτος έφευγεν εδέχθη δεύτερον πυροβολισμόν διά δικάννου όπλου εις την οσφυακήν χώραν και πίπτει εις τας αγκάλας μου. Μετά μία ώρα εξέπνευσε λέγων “Ισότης, Αδελφότης, Ελευθερία”. Ο φονεύς αμέσως εκλείσθη εις το δωμάτιό του, άλλως θα εφονεύετο υπό των χωρικών, οίτινες ελάτρευαν τον Αντύπα. Μετ’ ολίγον ο φονεύς παρεδόθη εις τον καταφθάσαντα αστυνόμον».

Βέβαια, ο αστυνόμος, κάθε άλλο παρά είχε πρόθεση να δώσει την ορθή διάσταση των πραγμάτων και να βοηθήσει στην παραδειγματική τιμωρία του δολοφόνου. Έτσι, τηλεγράφησε στο υπουργείο Εσωτερικών ότι «Αντύπας ραπίσας Κυριακού εφονεύθη αμυνομένου». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και ο Τύπος είτε από σκοπιμότητα, είτε λόγω της πληροφόρησης που είχε από τις αρχές, είτε και για τους δύο λόγους μαζί. Στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» αναφέρεται (10 Μαρτίου 1907): «Ο φόνος του δικηγόρου Μαρίνου Αντύπα εις τον Πυργετόν του Ολύμπου παρήγαγε βαθυτάτην συγκίνησιν... Ο Αντύπας, αντιπρόσωπος του Σκιαδαρέση μετέβη τη νύκτα εις το κοινόν κονάκιον ζητών να ανοίξη τη θύραν ενός διαφιλονικουμένου δωματίου, ην έκλεισε ο Κυριακού, επιστάτης του ετέρου συνιδιοκτήτου κ. Μεταξά. Ο Μαρίνος εισελθών εις το δωμάτιον του ύπνου του Κυριακού απειλητικώς ενέβαλε τον τελευταίον εις φόβον. Ο Κυριακού ήρπασε τότε το κρεμασμένον αγγλικόν όπλον Βίντσεστερ και επυροβόλησε δις πλήξας τον Αντύπαν εις την κεφαλήν και εις το ισχύον. Ο Αντύπας έπεσεν αμέσως άπνους». Στις 10 Μαρτίου 1907, η προσκείμενη στο Παλάτι εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ» προέβαινε σε έναν άκρως ενδιαφέροντα πολιτικό υπαινιγμό, με αφορμή την δολοφονία του Αντύπα: «Η είδηση περί του φόνου του δικηγόρου Μ. Αντύπα εις το κτήμα Σκιαδαρέση εν Θεσσαλία προξένησεν εντύπωσιν εν Αθήναις, όπου ανεξαρτήτως των σοσιαλιστικών ιδεών του, ο Αντύπας απήλαυε συμπαθειών. Ο ατυχής δικηγόρος πίπτει θύμα ατυχώς αυτών των αρχών του, τας οποίας από έτους και πλέον εφήρμοζεν εις το μέγα κτήμα του θείου του το οποίον διηύθυνε. Τούτο αποδεικνύει, ότι ο Σοσιαλισμός εν Ελλάδι μόνο εις ιδέας πρέπει να υπάρχη, και να τηρήται απόστασις από της εφαρμογής των αρχών του». Ο υπαινιγμός ήταν σαφής κι έμοιαζε περισσότερο με απειλή: Εκείνον που θα επιχειρήσει να εφαρμόσει σοσιαλιστικές ιδέες τον περιμένει ο θάνατος.

Ο δολοφόνος του Αντύπα, πήρε γι’ αυτή την πράξη την αμοιβή των 12.200 δραχμών. Ήταν μια πράξη που κόστισε στους μεγαλοτσιφλικάδες πολύ φτηνά το 1907, αλλά πολύ ακριβά το 1910 με την επανάσταση των κολίγων. Η σορός του Μαρίνου Αντύπα εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο ξενοδοχείο Μουστάκα στη Λάρισα και στις 11 Μαρτίου 1907 ξεκίνησε μια πομπή χιλιάδων οργισμένων αγροτών μέχρι την εκκλησία. Εκφωνήθηκαν αρκετοί λόγοι και ετάφη στο Λασποχώρι. Στις 18 Μαρτίου 1907 έγινε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, πολιτικό μνημόσυνο για τον Μαρίνο Αντύπα, στο οποίο συμμετείχαν 300 περίπου άτομα. Ο Κυριακού παραπέμφθηκε στο Κακουργιοδικείο της Λάρισας και αθωώθηκε για την δολοφονία του Αντύπα. Ο θείος του Σκιαδαρέσης, πικραμένος για τον χαμό του ανιψιού του, πούλησε το τσιφλίκι του κι έφυγε.

Η προτομή του Αντύπα στο Ομόλιο (Λασποχώρι) Λάρισας

Έτσι χάθηκε αυτός ο πραγματικός αγωνιστής και διαφωτιστής των κολίγων, η ψυχή της αγροτιάς του θεσσαλικού κάμπου, σε ηλικία μόλις 35 ετών. Με τον θάνατό του θα γίνει ο πρώτος μάρτυρας του αγροτικού ξεσηκωμού και ο πρώτος ουσιαστικά νεκρός της μεγάλης εξέγερσης του Κιλελέρ, που θα ξεσπάσει στην επέτειο των τριών χρόνων από τον βίαιο και άδικο χαμό του, στις 6 Μαρτίου 1910.

Η δράση του Αντύπα στον θεσσαλικό κάμπο και η κατ' εντολήν δολοφονία του απ' τους τσιφλικάδες, μεταφέρθηκε με κάποιες παραλλαγές και στον κινηματογράφο, με την γνωστή ταινία «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο», όπου τον Αντύπα υποδύεται ο Νότης Περγιάλης:



Το τραγούδι "Δάσκαλος" από το "Θεσσαλικός Κύκλος του Γιάννη Μαρκόπουλου, που αναφέρεται στα φλογερά κηρύγματα του Αντύπα και στη συνωμοσία της δολοφονίας του:



πηγές: 7ο Γυμνάσιο Λάρισας, pare-dose.net