Jenny: Ο ουρακοτάγκος που βοήθησε τον Δαρβίνο να εξελίξει τη θεωρία του

 

Στο Αρχείο του Δαρβίνου στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ (DAR 191) υπάρχουν σημειώσεις του Δαρβίνου για ουρακοτάγκους που τους χαρακτηρίζει ως "άνθρωπος" και όχι "ουρακοτάγκος".

 

 

 

Αυτές ήταν οι σημειώσεις που συγκέντρωσε ο Δαρβίνος κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεων των εξημερωμένων ζώων του είδους στο είδους στους Ζωολογικούς Κήπους της Αγγλίας το 1838. Ένας από αυτούς, ντυμένη με ανθρώπινα ρούχα και πίνοντας τσάι, ήταν η Jenny. Οι παρατηρήσεις του Δαρβίνου γι' αυτήν συνέχισαν να διαμορφώνουν την έννοια της εξέλιξης όπως την ξέρουμε. Όμως, ο διάσημος Άγγλος φυσιοδίφης και βιολόγος, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης, χρειάστηκε πάνω από δύο δεκαετίες για να αποκαλύψει αυτά τα ευρήματα στον κόσμο.

 

Μέχρι το 1800, είχαν ήδη προσέξει ομοιότητες μεταξύ του απλού ανθρώπου, των πιθήκων και των μπονόμπο (ο πρωτεύον της οικογένειας των ανθρωποειδών), αλλά ο ουρακοτάγκος ήταν ακόμα ένα παράξενο είδος για να συγκριθεί με τον άνθρωπο. Στις αρχές του 1600, ο Ολλανδός γιατρός Jacobus Bontius από το νησί της Ιάβας είχε γράψει για άγριους πιθήκους γύρω του, αποκαλώντας τους "Ourang Outang", που σημαίνει "άνθρωπος του δάσους". Το όνομα έμεινε και χρησιμοποιήθηκε στον ευρέως γνωστό παραλληλισμό που έκανε ο Γάλλος φυσιοδίφης Jean-Baptiste Lamarck, ο οποίος πρότεινε μια απευθείας γραμμή καταγωγής από τους ουρακοτάγκους στους ανθρώπους στο "Philosophie Zoologique" του 1809. Τεχνικά, ο Lamarck και πολλοί από τους συγχρόνους του αναφέρονταν σε όλα αυτά τα ζώα ως "Ourang Outang" (χάρη στον Bontius), οπότε, ενώ οι αποκαλύψεις του αναφέρονταν στην πραγματικότητα σε πιθήκους, η σκανδαλώδης νύξη ότι ο άνθρωπος είχε εξελιχθεί από ουρακοτάγκους απέσπασε ευρεία κριτική. Ο γεωλόγος Charles Lyell στο έργο του "Αρχές της Γεωλογίας" απέρριψε κατηγορηματικά την ιδέα και δυσφήμησε την έννοια της εξέλιξης ως παραλογισμό.

Αρχικά, οι ουρακοτάγκοι προέρχονταν μόνο από τα νησιά Σουμάτρα και Βόρνεο στη Νοτιοανατολική Ασία. Τη χρονιά όμως που κυκλοφόρησε το βιβλίο του Lyell, ο Ζωολογικός Κήπος στο Regent’s Park του Λονδίνου καλωσόρισε τον πρώτο του ζωντανό ουρακοτάγκο, ο οποίος επέζησε μόλις τρεις ημέρες. Τον ακολούθησαν το 1838 ένας θηλυκός, που ονομάστηκε Lady Jane -που για συντομία έγινε Jenny-, ένας αρσενικό, ο Tommy, και ένας ακόμη θηλυκός που επίσης ονομάστηκε Jenny και την οποία επισκέφτηκε η βασίλισσα Βικτώρια και την οποία ο αντιβασιλέας περιέγραψε ως "τρομακτικά και οδυνηρά και δυσάρεστα ανθρώπινη".

 

Πορτρέτο της Jenny, Λονδίνο, 1837

Την εποχή που έφτανε η πρώτη Jenny στο Λονδίνο το 1838, ο Δαρβίνος επέστρεφε από το ταξίδι του με το Beagle. Η θεωρία του για τη μεταστοιχείωση ή την εξέλιξη βρισκόταν ακόμα στο αρχικό της στάδιο και μπορούσε να επισκεφτεί τον ζωολογικό κήπο και να πειραματιστεί με τα ζώα. Ένα ωραίο καλοκαιρινό απόγευμα του Μαρτίου βρέθηκε στο Σπίτι της Καμηλοπάρδαλης στον ζωολογικό κήπο όπου είδε έναν φύλακα να πειράζει την Jenny. Σε μια τολμηρή κίνηση που θα έμενε στην ιστορία ως όχι μόνο επαναστατική αλλά και θεατρική, ο Δαρβίνος σκαρφάλωσε στο κλουβί. "Είδα την Ourang-outang. Ο φύλακας της έδειχνε ένα μήλο, που δεν της το έδινε, οπότε εκείνη ξάπλωσε στην πλάτη της, κλωτσούσε και έκλαιγε, σαν άτακτο παιδί", έγραψε σε μια επιστολή προς την αδερφή του, Σούζαν.

Για έναν άνθρωπο που είκασε την εξέλιξη από κάθε οπτική γωνία, ακόμη και η παραμικρή ομοιότητα ζώου με άνθρωπο αυτή η σκηνή πυροδότησε ίντριγκα. Τους μήνες που ακολούθησαν, ο Δαρβίνος άρχισε να κρατά εκτενείς σημειώσεις παρατηρώντας την Jenny και τον φίλο της τον Tomi, αναλογιζόμενος ζητήματα καταγωγής. Ένιωθε το ίδιο που ένιωθε ένας άνθρωπος; Καταλάβαινε το δίκαιο και και την κοροϊδία; Μπορούσε να καταλάβει το σωστό και το λάθος;

Οι σημειώσεις του, που διακρίθηκαν και αναλύθηκαν από τους ιστορικούς της επιστήμης John van Wyhe και Kjaergaard, αποκάλυψαν πολλές συνδέσεις μεταξύ ανθρώπων και ουρακοτάγκων. Για παράδειγμα, ο Tomi κατανοούσε την ελκυστικότητα του φύλου και προτιμούσε την όραση από την όσφρηση για να αναγνωρίσει το θηλυκό. Η ζήλια ήταν ένα άλλο σημαντικό συναίσθημα. Όταν η Jenny ενοχλήθηκε που δεν την άφηναν να βγει από το κλουβί της, "το κουνούσε και χτύπησε το κεφάλι της στην πόρτα γιατί δεν μπορούσε να βγει, από ζήλια επειδή ήθελε την προσοχή των άλλων". Το ίδιο έκανε και ο Tomi. Ο Δαρβίνος είδε ότι και οι δύο είχαν εμμονή με τους καθρέφτες -τους φιλούσαν, τους έτριβαν, έκαναν γκριμάτσες. Η αυτογνωσία, όπως και στους ανθρώπους, ήταν υψηλή και στους δυο ουρακοτάγκους και ο Δαρβίνος ήταν πεπεισμένος ότι μοιράζονταν τους προγόνους τους με τους ανθρώπους.

 

 
Το 2009, η εμβληματική εικόνα του Δαρβίνου να "κολλάει χέρι" με έναν ουρακοτάγκο σε ένα κλουβί, απαθανατίστηκε στην δραματική ταινία με τίτλο "Creation", για τη σχέση του Δαρβίνου με τη σύζυγό του Έμα σε σκηνοθεσία Jon Amiel και με πρωταγωνιστές τον Paul Bettany (Κάρολος Δαρβίνος) και Jennifer Connelly (Έμα). Όμως, η σχέση του με το είδος ήταν πολύ παραπάνω από αυτό. Για μήνες μελετούσε στενά τους ουρακοτάγκους, τους τάιζε, τους παρακολουθούσε, αλληλεπιδρώντας μαζί τους στο ελεγχόμενο περιβάλλον του ζωολογικού κήπου. Η Jenny "...σκεπάστηκε με δύο μαντήλια -τα θεώρησε δικά της, και δεν θα μου τα έδινε. Αλλά ο φύλακας τα πήρε και μου τα έδωσε. Με ακολούθησε και με δάγκωσε επειδή τα είχα πάρει και προσπάθησε να με κλέψει".

Ο Δαρβίνος περίμενε σχεδόν 21 χρόνια για να δημοσιεύσει τα ευρήματά του στο βιβλίο του με τίτλο "Origin". Αν και πολλοί το έχουν αποδώσει αυτό στον φόβο των αντιδράσεων από την Εκκλησία της Αγγλίας, ο van Whye προτείνει ότι αφιέρωσε χρόνο για να δημοσιεύσει δεκατέσσερα έργα που έθεσαν την βάση για τον "σκανδαλώδη" ισχυρισμό που ετοιμαζόταν να κάνει.

Τελικά, οι θεωρίες του Δαρβίνου έγιναν αποδεκτές ακόμη και από τους αντιρρησίες. Μέχρι το 1859, ακόμη και ο Lyell είχε αλλάξει γνώμη αναγνωρίζοντας την εξέλιξη. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν είναι, και δεν ήταν ποτέ, ξεχωριστοί από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Το να μελετάει λοιπόν κανείς την εξέλιξη, σημαίνει όχι μόνο να μελετάει τους ανθρώπους όπως τα ζώα, αλλά να τους βλέπεις ως ζώα.

από: amusing planet