Η συναρπαστική ιστορία της τέχνης της καρικατούρας

"Πέντε γκροτέσκο κεφάλια και τρία κεφάλια ανδρών σε προφίλ", Λεονάρντο ντα Βίντσι, περ. 1510–20

 

Ακόμα και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι σχεδίαζε καρικατούρες.

 

 

Ίσως και να έχετε δει καλλιτέχνες καρικατούρας σε πεζοδρόμια, εκθέσεις ή τουριστικά σημεία. Οι σημερινοί καλλιτέχνες είναι γνωστοί για την εικονογράφηση κωμικών, υπερβολικών πορτρέτων. Ωστόσο, αυτό το στυλ ήταν κάποτε μια πολύ δημοφιλής μορφή τέχνης και ξεκίνησε τον 16ο αιώνα.

 

Κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης, οι επιτυχημένοι καλλιτέχνες αποτύπωναν τα θέματά τους όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά, ωστόσο, πολλοί άφηναν χώρο και για την τέχνη της καρικατούρας. Ο Ντα Βίντσι γοητεύτηκε από την ανθρώπινη μορφή και τις παραξενιές των ανθρώπινων προσώπων. Η σειρά των "γκροτέσκων κεφαλιών" του από τη δεκαετία του 1490 προσπάθησε να κοροϊδέψει τα θέματά του παρουσιάζοντάς τα ως ακραίες εκδοχές του εαυτού τους. Σύντομα, το στυλ της καρικατούρας έγινε δημοφιλές σε όλο τον κόσμο και έγινε ένας τρόπος για τους καλλιτέχνες να γελοιοποιούν πρόσωπα και πολιτικούς.
 
Τι είναι η καρικατούρα;

 

Καρικατούρα του John Ruskin από τον Adriano Cecioni για το Vanity Fair, 17 Φεβρουαρίου 1872

Η λέξη καρικατούρα (ή γελοιογραφία όπως είναι στα ελληνικά) προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις carico και caricare, που σημαίνει "φορτώνω" ή "υπερβάλλω". Η καρικατούρα είναι η τέχνη το να συλλαμβάνει κάποιος την ομοιότητα ενός ανθρώπου, μέσω μιας μεθόδου διαφορετικής από το καθαρό αναπαραστατικό πορτρέτο, και συνήθως με μια αστεία πτυχή. Στόχος του καλλιτέχνη είναι να τονίσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που κάνουν έναν άνθρωπο μοναδικό.

Η Ιστορία της Τέχνης της Καρικατούρας

 

Καρικατούρες του Annibale Carracci, περίπου το 1595

Επί εκατοντάδες χρόνια, οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να δημιουργήσουν τέχνη που ήταν αναπαραστατική και γεμάτη από ρεαλιστικές λεπτομέρειες. Ωστόσο, μερικοί από τους πρώτους καλλιτέχνες που ήταν γνωστό ότι παρέκκλιναν από αυτό το ιδανικό ήταν οι Ιταλοί αδελφοί Annibale και Agostino Carracci, οι οποίοι κατά τη δεκαετία του 1590, σχεδίαζαν υπερβολικά σκίτσα πορτρέτων για πλάκα. Χλεύασαν τις θεωρίες που τους διδάσκονταν στην Ακαδημία Carracci στη Μπολόνια, και άφησαν ακόμη και περιγραφές στα σκίτσα τους που το επιβεβαίωσαν. Για τα επόμενα εκατό χρόνια, η καρικατούρα παρέμεινε ως επί το πλείστον μια ιταλική μορφή τέχνης, αλλά, από το 1800, άρχισε να επεκτείνεται και σε άλλα μέρη της Ευρώπης.

Στη Γαλλία του 19ου αιώνα, ο Charles Philipon, ιδιοκτήτης του περιοδικού La Caricature, απεικόνιζε συχνά τον βασιλιά Λουδοβίκο-Φίλιππο με πρόσωπο σε σχήμα αχλαδιού, κάτι που ήταν προσβλητικό για τον βασιλιά, καθώς υπαινισσόταν ένα γαλλικό σεξουαλικό λογοπαίγνιο. Το μοτίβο έγινε το παγκόσμιο σύμβολο για το καθεστώς του βασιλιά, ενθαρρύνοντας τελικά το κοινό να δει τον Λουδοβίκο-Φίλιππο υπό σατιρικό ύφος. Ως αποτέλεσμα των καρικατούρων του Philipon, ψηφίστηκε ένας γαλλικός νόμος σχετικά με την ελευθερία του Τύπου και τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση της πολιτικής καρικατούρας. Ο Honore Daumier ήταν ένας άλλος Γάλλος καλλιτέχνης που εικονογράφησε για το La Caricature. Ήταν επίσης διάσημος για τις κομψές πολιτικές γελοιογραφίες του που επέκριναν τον βασιλιά Λουδοβίκο-Φίλιππο, ενώ η τέχνη του τον έστειλε στη φυλακή για έξι μήνες.

 

Καρικτούρες του βασιλιιά Λουδοβίκου-Φιλίππου από τον Charles Philipon, 1831

Στις ΗΠΑ, από τα μέσα έως τα τέλη του 1800, ο Thomas Nast ήταν ο πιο γνωστός Αμερικανός πολιτικός σκιτσογράφος και είναι ο καλλιτέχνης που είναι υπεύθυνος για τη εικόνα του Άγιου Βασίλη που γνωρίζουμε σήμερα.

 

Η διάσημη εικόνα του Thomas Nast, "Merry Old Santa Claus", από το περιοδικό Harper’s Weekly την Πρωτοχρονιά του 1881

Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στις ΗΠΑ, η καρικατούρα άρχισε να συναγωνίζεται τις φωτογραφίες στις εφημερίδες. Έτσι άνθισε μια νέα εποχή των καλλιτεχνών καρικατούρας του 20ου αιώνα, που έδειξαν ότι οι καρικατούρες μπορούσαν, όχι μόνο να είναι διασκεδαστικές, αλλά να λειτουργούν και ως σχόλια για την κοινωνία και την πολιτική.

Η καρικατούρα στην Ελλάδα

 

πηγή

Το γελοιογραφικό πνεύμα στην Ελλάδα εκπροσώπησαν τα περιοδικά "Ασμοδαίος" και "Άστυ". Πρώτος που καλλιέργησε με σαφήνεια, κομψότητα, απλότητα αλλά και πνευματώδη χαρακτήρα το είδος αυτό της τέχνης ήταν ο Θέμος Άννινος που υπήρξε και ο εκδότης των παραπάνω περιοδικών [πηγή].

από: my modern met