Μέσα στην καλντέρα του Ταμπόρα
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να αλλάξουν το κλίμα του πλανήτη. Κατά τη διάρκεια μεγάλων εκρήξεων, τεράστια ποσότητα ηφαιστειακής τέφρας απελευθερώνεται στην ανώτερη ατμόσφαιρα και σχηματίζεται ένα πέπλο που εμποδίζει τις ακτίνες του ήλιου και τη θερμότητα να φτάσουν στη γη. Επιπλέον, ηφαιστειακά αέρια -όπως το διοξείδιο του θείου- έχουν ψυκτική δράση, αντίθετα από αυτά των αερίων του θερμοκηπίου -όπως το διοξείδιο του άνθρακα.
Όταν το 1815 εξερράγη το όρος Ταμπόρα στο νησί Σουμπάουα στη σημερινή Ινδονησία, εκτόξευσε περίπου 120 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του θείου 40 χιλιόμετρα στον ουρανό. Το διοξείδιο του θείου μετατράπηκε σε ένα λεπτό αεροζόλ θειικού οξέος και μέσα σε λίγες εβδομάδες, τύλιξε μεγάλο μέρος της γης. Αυτό το στρώμα αντανακλούσε την ακτινοβολία του ήλιου πίσω στο διάστημα, παράγοντας ένα παγκόσμιο φαινόμενο ψύξης. Η επόμενη χρονιά ήταν μία από τις πιο κρύες στην ιστορία.
Το "Two Men by the Sea" (1817) του Caspar David Friedrich αποτυπώνει αποτελεσματικά την καταθλιπτική διάθεση μετά την έκρηξη του όρους Ταμπόρα και τις καταστροφικές παγκόσμιες καιρικές συνθήκες.
Η έκρηξη του ηφαιστείου ήταν η πιο ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη που έχουν δει ποτέ οι ανθρωπότητα. Ξεκίνησε στις 5 Απριλίου του 1815 και συνεχίστηκε για τους επόμενους τέσσερις μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων έριξε πάνω από 150 κυβικά χιλιόμετρα βράχων και μάγματος δημιουργώντας μια καλντέρα 7 χιλιομέτρων. Η κορυφή του βουνού από τα 4.300 μέτρα έπεσε στα 2.850 μέτρα.
Οι συνέπειες της έκρηξης ήταν καταστροφικές. Η ελαφρόπετρα και η τέφρα έπεφταν σαν βροχή στην περιοχή για εβδομάδες, μέχρι τη Νότια Σουμάτρα και το Βόρνεο, 1.300 χιλιόμετρα μακριά. Ολόκληρο το νησί ήταν καλυμμένο με στάχτη και πυροκλαστική ροή έως και ένα μέτρο βάθος καταστρέφοντας σπίτια, καλλιέργειες και ξεριζώνοντας δέντρα. Η ελαφρόπετρα που έπεσε στη θάλασσα σχημάτισε σχεδίες πλάτους έως και πέντε χιλιομέτρων, που στη συνέχεια βγήκαν στην ανοιχτή θάλασσα, όπου τα συνάντησαν βρετανικά πλοία 3.600 χιλιόμετρα μακριά.
Τα λεπτά σωματίδια τέφρας παρέμειναν αιωρούμενα στην ατμόσφαιρα για αρκετά χρόνια, παράγοντας λαμπερά χρωματισμένα ηλιοβασιλέματα και λυκόφως που φαίνονταν μέχρι το Λονδίνο.
Η πείνα ήταν αμεση συνέπεια της έκρηξης λόγω της καταστροφής των καλλιεργειών. Αυτό συνοδεύτηκε από κάθε είδους ασθένεια, ιδιαίτερα διάρροιας που προκαλείται από την κατανάλωση μολυσμένου νερού. Ο λιμός ήταν τόσο σοβαρός που οι άνθρωποι στη Σουμπάουα περιορίστηκαν να τρώνε ξερά φύλλα και δηλητηριώδεις κονδύλους. Πολλοί πούλησαν τα παιδιά τους μόνο για να πάρουν ρύζι. Περίπου 48.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στη Σουμπάουα και 44.000 στο Λομπόκ. Δεκάδες χιλιάδες κατέφυγαν στην Ιάβα, το Μπαλί και το Νότιο Σουλαουέζι για να γλιτώσουν από την πείνα.
Η επίδραση της έκρηξης δεν περιορίστηκε στην Ινδονησία. Ο απίστευτα κρύος καιρός σκότωσε δέντρα, ρύζι και ζώα και ποιο βόρεια, μέχρι την Κίνα και το Θιβέτ. Οι πλημμύρες κατέστρεψαν πολλές καλλιέργειες. Στην Ταϊβάν, που έχει τροπικό κλίμα, αναφέρθηκε χιόνι σε πολλές πόλεις.
Η καλδέρα του όρους Ταμπόρα
Στην Ευρώπη, που συνέχιζε να αναρρώνει από τους Ναπολεόντειους πολέμους, οι χαμηλές θερμοκρασίες και οι έντονες βροχοπτώσεις είχαν ως αποτέλεσμα αποτυχημένες συγκομιδές σε ολόκληρη την ήπειρο, οδηγώντας σε σοβαρό λιμό στην Ιρλανδία και την Ουαλία. Ακολούθησαν μεγάλες επιδημίες τύφου στην Ιρλανδία, την Ιταλία, την Ελβετία και τη Σκωτία, που επιδεινώθηκαν από τον υποσιτισμό που προκλήθηκε από το Έτος Χωρίς Καλοκαίρι.
Η θερμοκρασία έπεσε κατακόρυφα σε όλη τη Βόρεια Αμερική, ειδικά στα βορειοανατολικά τμήματα των ΗΠΑ και του Καναδά. Καθ' όλη την άνοιξη και το καλοκαίρι, υπήρχε μια επίμονη ξηρή ομίχλη που κοκκίνισε και μείωσε το φως του ήλιου έτσι ώστε οι ηλιακές κηλίδες να είναι ορατές με γυμνό μάτι. Στα μέσα του καλοκαιριού, παγετός και χιόνι έπεσαν στα πιο ψηλά υψόμετρα του Νιου Χάμσαϊρ, του Μέιν, του Βερμόντ και της βόρειας Νέας Υόρκης. Ο κρύος καιρός κατέστρεψε τις περισσότερες αγροτικές καλλιέργειες στην Βόρεια Αμερική οδηγώντας σε αύξηση των τιμών. Στον Καναδά, το Κεμπέκ έμεινε χωρίς ψωμί και γάλα και οι κάτοικοι της Νέας Σκωτίας βρέθηκαν να βράζουν ζωοτροφές για ψωμί.
Η υγρή και σκοτεινή χρονιά του 1816 προκάλεσε μακάβριες φαντασίες. Ο Λόρδος Μπάιρον αποτύπωσε τη διάθεση στο ποίημά του Σκοτάδι, το οποίο έγραψε σε μία μόνο μέρα όταν "όλα τα πουλιά πήγαιναν στο μεσημέρι και τα κεριά έπρεπε να ανάβουν όπως τα μεσάνυχτα".
Είδα ένα όνειρο, που δεν ήταν όνειρο όλο, ο λαμπερός ο ήλιος είχε σβήσει και τα αστέρια πλανιόταν στα χαμένα στο αιώνιο στερέωμα, ολοσκότεινα, χωρίς αχτίδες και η παγωμένη Γη ταλαντεύονταν μαύρη και τυφλή στον αφέγγαρο ουρανό. Και ήρθε και πέρασε η αυγή – και ήρθε ξανά αλλά δεν έφερε τη μέρα
Ο Λόρδος Μπάιρον προκάλεσε σε διαγωνισμό πολλούς φίλους του συγγραφείς να γράψουν και εκείνοι τις δικές τους τρομακτικές ιστορίες. Η Μαίρη Σέλεϊ έβγαλε την υπέροχη ιστορία της για τον Φρανκενστάιν και ο Τζον Πολιντόρι έγραψε το The Vampyre.
Ενώ οι επιστήμονες σήμερα γνωρίζουν με σιγουριά ότι το παγκόσμιο καιρικό φαινόμενο, το κρύο και οι αποτυχημένες καλλιέργειες ήταν το άμεσο αποτέλεσμα της έκρηξης του Ταμπόρα, χρειάστηκαν δεκαετίες έρευνας για να συγκεντρώσουν τα στοιχεία. Ο πρώτος επιστήμονας που πρότεινε ότι μπορεί να υπάρχει σχέση μεταξύ ηφαιστειακών εκρήξεων και ψύξης της γης ήταν ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το 1783. Πολύ αργότερα, μεταξύ 1914-'20, έγινε η σύνδεση μεταξύ της κακοκαιρίας του 1816 και της έκρηξης του όρους το προηγούμενο έτος, μεταξύ άλλων, από τον WJ Humphreys της Αμερικανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας.
Πανόραμα της καλντέρας του όρους Ταμπόρα, Ιούλιος 2017 - πηγή
Σήμερα, το όρος Ταμπόρα προσελκύει ελάχιστους τουρίστες -που είναι πρόθυμοι να κάνουν μια τριήμερη ανάβαση για την θέα από την κορυφή- και μερικούς ηφαιστειολόγους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου