Στις 17 Ιουλίου του 1902, ο μηχανικός Γουίλις Κάριερ (Willis Haviland Carrier) ολοκλήρωσε τα σχέδια ενός συστήματος που σήμερα θεωρείται το πρώτο, σύγχρονο σύστημα κλιματισμού.
Το σύστημα εγκαταστάθηκε το 1903 σε μια εταιρία εκτυπώσεων στο Μπρούκλιν. Το 1906, ο Κάριερ κατοχύρωσε μια πιο εκλεπτυσμένη έκδοσή του που την αποκάλεσε "Apparatus for Treating Air" (Εξοπλισμός για Περιποιημένου Αέρα). Μέχρι το 1936, ο Κάριερ προέβλεψε ότι στο μέλλον, "ο μέσος επιχειρηματίας θα σηκώνεται, θα αναζωογονείται ευχάριστα, θα κοιμάται σε ένα κλιματιζόμενο δωμάτιο, θα ταξιδεύει σε ένα κλιματιζόμενο τρένο και θα κοπιάζει σε ένα κλιματιζόμενο γραφείο, κατάστημα ή εργοστάσιο ή θα δειπνεί σε ένα κλιματιζόμενο εστιατόριο. Στην πραγματικότητα, ο μόνος χρόνος που θα νιώθει τα κύματα καύσωνα ή τις αρκτικές ριπές θα είναι όταν εκτίθεται στις εξωτερικές φυσικές δυσφορίες".
Ο Γουίλις Κάριερ - πηγή
Αν και ο Κάριερ συχνά ονομάζεται ο πατέρας του κλιματισμού, το σύστημά του δεν ήταν το πρώτο.
Για την ακρίβεια, ο όρος "air conditioning" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Stuart W. Cramer όταν προσπαθούσε να ελέγξει την υγρασία στον αέρα της βιομηχανίας υφασμάτων του το 1902. Αυτόν τον όρο υιοθέτησε και ο Κάριερ, ονομάζοντας την εταιρία του "Carrier air conditioning".
Δείτε τι πίστευε ο κόσμος για την "colderizing", το "air chilling", τον "mechanical weather" (μηχανικό καιρό) και να "cooled by refrigeration" (ψύχεται από την κατάψυξη) τις πρώτες μέρες του.
Σύντομο ιστορικό
Λέγεται ότι οι βασικές αρχές του κλιματισμού εφαρμόστηκαν στην Αρχαία Αίγυπτο όπου, προκειμένου να δροσιστούν, οι Αιγύπτιοι κρεμούσαν καλάμια στα παράθυρα των σπιτιών τους τα οποία έβρεχαν με καθαρό νερό. Η εξάτμιση του νερού έψυχε τον αέρα που έμπαινε στο σπίτι από τα παράθυρα και έτσι χαμήλωνε η θερμοκρασία στο εσωτερικό του.
Στην αρχαία Ρώμη, νερό από τα υδραγωγεία κυκλοφορούσε στο εσωτερικό των τοίχων με αποτέλεσμα την ψύξη τους.
Παρ' όλα αυτά, η ευρεία χρήση των συσκευών κλιματισμού άργησε πολύ να υλοποιηθεί.
Τον 2ο αιώνα, ο Κινέζος εφευρέτης Ding Huan της δυναστείας Χαν, εφηύρε ένα είδος αξονικού ανεμιστήρα με πολλαπλά πτερύγια, διαμέτρου περίπου 3 μέτρων, ο οποίος κινούνταν με ανθρώπινη παρέμβαση.
Το 747 ο αυτοκράτορας Xuanzong της δυναστείας Τανγκ κατασκεύασε τον "ψυχρό θάλαμο" μέσα στο αυτοκρατορικό παλάτι, το οποίο ο Tang Yulin περιέγραψε ως "ανεμιστήρες που κινούνται με την δύναμη του νερού".
Πηγές από την επόμενη δυναστεία Σονγκ αναφέρουν ευρεία χρήση των ανεμιστήρων για την ψύξη χώρων εντός του παλατιού.
Πολύ αργότερα, τον 17ο αιώνα, ο Cornelis Drebbel πραγματοποίησε επίδειξη με τίτλο "μετατρέποντας τον χειμώνα σε καλοκαίρι". Η επίδειξη αφορούσε μια συσκευή που λειτουργούσε με πάγο και την προσθήκη αλατιού για περαιτέρω μείωση της θερμοκρασίας.
Το 1758, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και ο John Hadley (καθηγητής χημείας στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ) πραγματοποίησαν πειράματα ταχείας ψύξης στερεών σωμάτων με την μέθοδο της εξάτμισης. Οι δύο τους επιβεβαίωσαν ότι με την εξάτμιση ουσιών (όπως η αμμωνία και ο αιθέρας) ήταν δυνατό να επιτευχθούν θερμοκρασίες κάτω του 0. Τα πειράματα περιλάμβαναν ένα υδραργυρικό θερμόμετρο καθώς και φυσητήρες για την επιτάχυνση της διαδικασίας της εξάτμισης. Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, κατάφεραν να επιτύχουν θερμοκρασίες μέχρι και -14οC (!) σε έναν χώρο θερμοκρασίας 18οC.
Το 1820, ο Άγγλος επιστήμονας Μάικλ Φαραντέι ανακάλυψε ότι η συμπίεση και υγροποίηση της αμμωνίας επέτρεπε την ψύξη του αέρα όταν η υγροποιημένη αμμωνία εξατμίζονταν και μετατρέπονταν και πάλι σε αέριο.
Το 1851, ο James Harrison κατασκεύασε μια πρωτότυπη κλιματιστική συσκευή στο Geenlong της Αυστραλίας. H εφεύρεση του αποτέλεσε την πρώτη ευρείας χρήσεως συσκευή δημιουργίας πάγου με την χρήση κύκλου συμπίεσης - εκτόνωσης. Η συσκευή του Harrison, για την οποία κατάφερε να λάβει πατέντα το 1855, βασίζονταν στις ίδιες αρχές που βασίζονται και οι σημερινές σύγχρονες συσκευές κλιματισμού: Ένα εργαζόμενο μέσο (ψυκτικό υγρό) συμπιέζονταν σε έναν συμπιεστή και στην συνέχεια εκτονώνονταν σε χαμηλή πίεση μέσω μιας εκτονωτικής βαλβίδας. Η συσκευή του είχε ικανότητα παραγωγής 3.000 κιλών πάγου ημερησίως.
Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Αμερικανός μηχανικός Κάριερ έφτιαξε το πρώτο ηλεκτρομηχανικό κλιματιστικό (κλιματιστικό μηχάνημα, η λειτουργία του οποίου βασίζονταν στην ίδια αρχή συμπίεσης και εκτόνωσης, με τη διαφορά ότι η απαιτούμενη ισχύς προέρχονταν από ηλεκτροκινητήρα). Η συσκευή εφευρέθηκε για λογαριασμό της εταιρίας Sackett Wilhelms, μιας εταιρίας λιθογραφίας και εκτυπώσεων προκειμένου να λυθούν προβλήματα στην παραγωγική διαδικασία που απαιτούσαν ψύξη. Η συσκευή τέθηκε σε λειτουργία στο Μπάφαλο των ΗΠΑ όπου ο Κάριερ εργάζονταν ως μηχανικός από το 1902. Η συσκευή του Κάριερ δεν έλεγχε μόνο την θερμοκρασία του χώρου, αλλά και την υγρασία, προκειμένου τα χαρτιά που χρησιμοποιούνταν στις εκτυπώσεις να διατηρούν την αρχική τους γεωμετρία. Ο Κάριερ δημιούργησε την ομώνυμη εταιρία, την πρώτη εταιρία κατασκευής συσκευών κλιματισμού στον κόσμο, η οποία κατασκεύασε χιλιάδες συστήματα κλιματισμού για κτίρια.
To 1945, o Robert Sherman στο Λιν της Μασαχουσέτης εφηύρε ένα φορητό κλιματιστικό που τοποθετούνταν στο παράθυρο του χώρου ψύχοντας τον και ελέγχοντας την υγρασία του. Δυστυχώς, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, ο Sherman δεν κατάφερε να κατασκευάσει το πρωτότυπο του σε βιομηχανική κλίμακα, με αποτέλεσμα να εκμεταλλευτούν την ιδέα του μεγάλες εταιρίες οι οποίες άρχισαν να κατασκευάζουν κλιματιστικά παραθύρου (window air conditioners) σε ευρεία βιομηχανική κλίμακα. Αν και προσπάθησε να διεκδικήσει νομικά τα πνευματικά του δικαιώματα, δεν κατάφερε να κερδίσει τα δικαστήρια κόντρα σε εταιρίες κολοσσούς και πέθανε πάμφτωχος το 1962.
"Κάτι μανιβέλες στην Φλόριντα"
Η συσκευή του Τζον Γκόρρι
Όταν στα 1840 ο Δρ. Τζον Γκόρρι (John Gorrie) από την πόλη Apalachicola στην Φλόριντα έβλεπε ασθενείς του κίτρινου πυρετού, έψυχε το ιατρείο του χρησιμοποιώντας μια μέθοδο κατά την οποία κρεμούσε πάγο στην οροφή. Όμως τελικά, η προμήθειά του σε πάγο τελείωσε. Ο Γκόρρι άρχισε να πειραματίζεται, και το 1851, έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια ψυκτική μηχανή που παρήγαγε πάγο και ψυχρό αέρα. Δυστυχώς, η υποδοχή στη συσκευή του δεν ήταν η αναμενόμενη -εν μέρει εξ αιτίας του Northern Ice Lobby, το οποίο έβγαζε χρήματα στέλνοντας πάγο το καλοκαίρι στο Νότο. Ο Γκόρρι χλευάστηκε στον Τύπο. Την ίδια χρονιά που έλαβε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, πέθανε ο οικονομικός υποστηρικτής του και μαζί του και η μηχανή.
"Χτυπημένοι από ένα θαύμα"
Όμως, μέχρι τον 20ό αιώνα, ο κόσμος ήταν έτοιμος για τον κλιματισμό. Αν και το 1903 εγκαταστάθηκε το πρώτο σύστημα κλιματισμού στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, το a/c έκανε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση το 1904, στο Διεθνή Έκθεση του Σεντ Λούις (St. Louis World’s Fair) στο Missouri Building. Το επίσημο βιβλίο της Έκθεσης ανέφερε ότι "μια μονάδα ψύξης που έχει εγκατασταθεί στο υπόγειο έχει τη δυνατότητα να μειώσει τη θερμοκρασία στο κτίριο κατά 70 βαθμούς (εννοούσε Φαρενάιτ, 21oC), ακόμη και όταν ο υδράργυρος μπορεί να είναι στους 90 (33oC) έξω".
"Αναφωνώντας από ευχαρίστηση"
Οι κινηματογραφικές αίθουσες συγκαταλέγονται στις πρώτες επιχειρήσεις που εγκατέστησαν κλιματισμό. Το 1922, ο Κάριερ εγκατέστησε το σύστημά του στο Sid Grauman’s Metropolitain Theater, το οποίο διαφήμισε το νέο σύστημά του αναφέροντας ότι η αίθουσα "ψύχεται όπως η κορυφή ενός βουνού ... μέσα έχει πάντα καλό καιρό". Έπειτα, το 1924, ο Κάριερ το εγκατέστησε και στο Palace Theater στο Ντάλας.
"Ναι, θα αρέσει στον κόσμο"
Το 1925, ο Κάριερ εγκατέστησε το σύστημά του στο Rivoli Theater της Νέας Υόρκης, το οποίο το διαφήμισε υπερβολικά:
"Πολύ πριν ανοίξουν οι πόρτες, ο κόσμος μαζευόταν στο εκδοτήριο -περίεργος για τη "δροσερή άνεση" που προσφέρουν οι διαχειριστές. Ήταν σαν ένα πλήθος που περιμένει σε κερκίδα. Δεν ήταν μόνο περίεργοι, αλλά και σκεπτικοί -όλες οι γυναίκες και μερικοί από τους άνδρες είχαν βεντάλιες, ένα τυπικό αξεσουάρ εκείνης της ημέρας.
Χρειάζεται χρόνος για να μειωθεί η θερμοκρασία σε μια αίθουσα που γεμίζει γρήγορα μια ζεστή μέρα, πόσο δε περισσότερο σε ένα γεμάτο. Σταδιακά, σχεδόν ανεπαίσθητα, οι επιπτώσεις του συστήματος κλιματισμού έγιναν εμφανείς. Μόνο μερικοί χρόνιοι χρήστες βεντάλιας συνέχισαν, αλλά σύντομα και αυτοί σταμάτησαν. Στη συνέχεια, πήγαμε στο λόμπι και περιμέναμε τον κ. Zukor [τον πρόεδρο της Paramount Pictures] να κατεβεί. Όταν μας είδε, δεν περίμενε να ζητήσουμε τη γνώμη του. Είπε λακωνικά, 'Ναι, ο κόσμος θα το λατρέψει'.".
Το Rivoli, εκείνο το καλοκαίρι, έβγαλε 100.000 δολάρια παραπάνω από το προηγούμενο.
"Μια πραγματική ανακούφιση"
Ένας δημοσιογράφος από τους New York Times επισκέφτηκε το Colony Theater και έγραψε ένα άρθρο τον Ιούνιο του 1925, "Όταν μπήκαμε ... το άλλο απόγευμα, παρατηρήσαμε, όπως κάναμε και σε άλλες αίθουσες, τη μεταβολή της θερμοκρασίας, η οποία ήταν μια πραγματική ανακούφιση. Ήταν τόσο άνετα που δεν τολμούσε κανείς να βγει στον καυτό ήλιο".
"Πολλά συγχαρητήρια"
Ένα από τα πρώτα πολυκαταστήματα που εγκατέστησε κλιματισμό ήταν το καλοκαίρι του 1926 το JL Hudson στο Ντιτρόιτ. Το Hudson διαφήμιζε ότι οι επισκέπτες του μπορούσαν να "ψωνίσουν άνετα. Ο φρέσκος, δροσερός αέρας κάνει τις αγορές στο κατάστημα του υπόγειου χώρου μια ευχαρίστηση. Τις ζεστές μέρες είναι 8 με 12 βαθμούς πιο δροσερά στους υπόγειους χώρους". Ο επιθεωρητής του κτηρίου έγραψε στον Κάριερ ότι "έχουμε λάβει πολλά συγχαρητήρια για τον κλιματισμό στο κατάστημά μας". Μια δεκαετία αργότερα, το κατάστημα έστειλε μια αναφορά στον Κάριερ, "Ως οι πρώτοι μεγάλοι χρήστες του κλιματισμού δεν έχουμε ποτέ μετανιώσει για την εγκατάσταση".
"Δεν είναι παραμύθι"
Το 1928, η St. Petersburg Times κοίταξε το μέλλον του κλιματισμού στο σπίτι:
"Πάτα το κουμπί, John! Και γύρνα το στο κρύο, αυτό το δωμάτιο είναι πολύ ζεστό για να είναι άνετο", θα λένε οι σύζυγοι των John σε όλη τη χώρα κάποια μέρα. Και ο John θα πατήσει το κουμπί και σε λίγα λεπτά το δωμάτιο θα είναι άνετο. Δεν είναι παραμύθι. Πρόκειται για μια εικόνα ενός μελλοντικού σύγχρονου σπιτιού, με ηλεκτρική ψύξη... Αν έχετε εκπλαγεί με αυτή τη σκέψη, σκεφτείτε λίγο. Τα πρωτόγονα σπήλαια των προγόνων μας ήταν η προστασία τους από τον καιρό. Οι πρόγονοί μας αργότερα έφτιαξαν τοίχους και έβαλαν στέγη. Από αυτές τις προσπάθειες έχει εξελιχθεί το σύγχρονο σπίτι, προστατεύοντας όχι μόνο εκείνους μέσα σε αυτό από τις δυνάμεις της φύσης, αλλά στην πραγματικότητα αξιοποιώντας αυτές τις δυνάμεις για να είναι άνετα όσοι βρίσκονται εντός του. Σκεφτείτε το! Θα ζεσταίνεστε όταν θέλετε και όσο θέλετε. Τρεχούμενο νερό. Ηλεκτρικά φώτα. Ηλεκτρικές συσκευές εξοικονόμησης εργασίας όλων των τύπων, και τώρα η νεώτερη εξέλιξη στο ηλεκτρικό πεδίο, η ηλεκτρική ψύξη".
"Αυτή είναι η κανονική ρεπουμπλικανική ατμόσφαιρα"
Το 1928, μετά από διαμαρτυρίες σχετικά με την έλλειψη καθαρού αέρα στο κτίριο του Καπιτωλίου, εγκαταστάθηκε κλιματισμός και λειτούργησε από την αρχή της επόμενης συνεδρίασης. Για να εξουδετερωθούν οι φόβοι των γερουσιαστών που δεν ήταν συνηθισμένοι με την ψύξη του αέρα, αναρτήθηκαν φυλλάδια που εξηγούσαν την κατάσταση.
Αν και ο αέρας έκανε πιο άνετη την αίθουσα, κάποιοι εξακολουθούσαν να παραπονιούνται ότι έκανε πολύ κρύο. Η πρώτη καταγγελία κατατέθηκε στις 28 Μαΐου του 1929, λέγοντας ότι "η ατμόσφαιρα είναι πολύ δροσερή σε αυτό το δωμάτιο, χθες το θερμόμετρο έδειχνε 75 βαθμούς ... και έξω είχε 91. Η διαφορά των δεκαπέντε ή είκοσι βαθμών είναι πάρα πολύ μεγάλη".
"Κάθε μέρα μέσα είναι μια ωραία μέρα"
Πολλές δημοσιεύσεις κάλυψαν με ευχαρίστηση τον κλιματισμό και το πώς λειτουργούσε. Σε ένα άρθρο του Απριλίου του 1932, το Popular Science παρατήρησε ότι "με πλήρεις συσκευές κλιματισμού στο σπίτι, το ψήσιμο του ήλιου του Αυγούστου θα είναι σαν το κρύο του Ιανουαρίου. Κάθε μέρα μέσα είναι μια ωραία μέρα!".
"Πεντακάθαρος όταν ήμουν έτοιμος να φύγω από το τρένο"
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, οι σιδηροδρομικές εταιρείες άρχισαν να εξοπλίζουν τα βαγόνια τους με κλιματισμό. Ένας υπάλληλος, που βρέθηκε σε ένα κλιματιζόμενο βαγόνι το 1932, έγραψε στη θεία του ότι "ο κλιματισμός στις επιβατικές αμαξοστοιχίες με έπεισε. Ήμουν άνετα ανά πάσα στιγμή και αισθάνθηκα εξίσου καθαρός όταν ήμουν έτοιμος να φύγω από το τρένο όπως όταν μπήκα".
"Ο Πρόεδρος δεν ήθελε τον κλιματισμό"
Το 1929, η Κάριερ εγκατέστησε ένα σύστημα κλιματισμού στον Λευκό Οίκο για τον 31ο πρόεδρο των ΗΠΑ, Χέρμπερτ Χούβερ. Εκείνη η μονάδα αντικαταστάθηκε με μια καλύτερη το 1934, όταν ήταν Πρόεδρος ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ. Όμως, ο Ρούζβελτ δεν ήταν οπαδός του κλιματισμού. Ο Πρόεδρος "είχε έντονη αντιπάθεια για τον κλιματισμό και ποτέ δεν δίστασε να το πει".
"Σχεδόν με το πάτημα ενός κουμπιού"
Οι αυτοτελείς μονάδες κλιματισμού για το σπίτι εμφανίστηκαν τελικά στη δεκαετία του 1930. Σε ένα τεύχος του 1935 του Popular Mechanics, το περιοδικό περιγράφει το μηχάνημα: "Συμπαγές και τόσο χαμηλό σε ύψος που ταιριάζει κάτω από το περβάζι ενός παραθύρου του μέσου σπιτιού ή γραφείου, μια αυτόνομη μονάδα κλιματισμού έτοιμη στην αγορά ... Σχεδόν με το πάτημα ενός κουμπιού, είναι δυνατό να έχεις ψυχρό αέρα και αφύγρανση".
"Αναθεματισμένο Κρύο"
Το Carrier Igloo - πηγή
Η Carrier έβαλε τα συστήματά της -συμπεριλαμβανομένων των οικιακών μονάδων- στην Παγκόσμια Έκθεση του 1939 στη Νέα Υόρκη. Το "Igloo of Tomorrow" της εταιρείας, στο οποίο παρευρέθηκε ο ίδιος ο Κάριερ, άνοιξε στις 25 Απριλίου του 1939. Έξω, είχε 90 βαθμούς, αλλά μέσα, ήταν η θερμοκρασία ήταν στους 70. Ένας επισκέπτης στην έκθεση έγραψε ένα μήνα αργότερα, "Είναι πάντα αναθεματισμένα κρύα στο Carrier igloo."
"Τα πουρμπουάρ είναι καλύτερα"
Τα πρώτα κλιματιστικά σε αυτοκίνητα εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1930 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '50 τα περισσότερα αυτοκίνητα ήταν εξοπλισμένα με ένα. Σε ένα τεύχος του New Yorker του 1958 υπήρχε ένα άρθρο:
"Το καλοκαίρι ήταν ένας εφιάλτης. Τώρα περιμένω με χαρά τη δουλειά μιας ημέρας. Δεν βλέπω την ώρα να φύγω από το διαμέρισμα. Δεν υπάρχει πλέον θόρυβος. Δεν υπάρχει πλέον βρωμιά. Δεν υπάρχει περισσότερη θερμοκρασία. Σε κάνει να νιώσεις διαφορετικά, σχεδόν μεγαλοπρεπής. Θα εκπλαγείς πόσοι άνθρωποι βλέπουν το μπλε αυτοκόλλητο που γράφει "κλιματιζόμενο" στο παράθυρο και με σταματάν και μου ζητούν να πάω σιγά για να δροσιστούν. Πιστεύω ότι οι δουλειές μου έχουν βελτιωθεί 25% από τότε που πήρα τη μονάδα. Επιπλέον, τα πουρμπουάρ είναι καλύτερα".
Και κατέληγε:
"Σε περίπου πέντε χρόνια, όλα τα ταξί θα έχουν κλιματισμό".
από: mental floss και klimatismos.jimdo.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου