Καθημερινές αναμνήσεις -και η ιστορία της χώρας- ζουν σε αυτή τη μικροσκοπική πόλη της Τοσκάνης.
Στον δρόμο μεταξύ της Φλωρεντίας και του Αρέτσο στην Τοσκάνη της Ιταλίας, ίσως προσέξετε μια ασήμαντη κίτρινη πινακίδα. Τοποθετημένη κάπου ανάμεσα στα αμπέλια, η πινακίδα γράφει "CITTA' DEL DIARIO", "πόλη των ημερολογίων".
Το χωριό είναι μια εικόνα της ηρεμίας της Τοσκάνης. Τους καλοκαιρινούς μήνες, ο ποταμός Τίβερης δεν κελαρύζει. Από τα περίχωρα του κοντινού Καπρέζε Μικελάντζελο, το Πιέβε Σάντο Στέφανο (Pieve Santo Stefano), με 3.156 κατοίκους, μοιάζει περισσότερο με μια κουκκίδα σε μια θάλασσα από πράσινους λόφους.
Υπάρχουν σχεδόν τριπλάσια ημερολόγια απ' ότι κάτοικοι στο Πιέβε Σάντο Στεφάνο
Στο ήσυχο αυτό χωριό υπάρχουν περισσότερα από 8.000 ημερολόγια -σχεδόν τρία κατά κεφαλήν-, στο Archivio Diaristico Nazionale (ADN), δηλαδή Εθνικό Αρχείο Ημερολογίων. Πολλά έχουν να κάνουν με τον πόλεμο. Άλλα με τον έρωτα, την τρέλα, την περιπέτεια. Μαζί, αυτά τα ημερολόγια -γραμμένα από Ιταλούς από κάθε επαρχία και επάγγελμα- αποτελούν μία από τις πλουσιότερες διαθήκες στην ιταλική εμπειρία που διατίθεται οπουδήποτε στον κόσμο. Κάθε χρόνο δε, φτάνουν περίπου 200 καινούργια.
Ωστόσο, η περίεργη φήμη της πόλης έχει τις ρίζες της στην τραγωδία. Πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια -στις 5 Αυγούστου 1944, περίπου ένα χρόνο μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Μουσολίνι και την κατοχή της Ιταλίας από τους Ναζί- οι κάτοικοι του Πιέβε Σάντο Στέφανο αναγκάστηκαν να σηκωθούν από τα κρεβάτια τους υπό την απειλή του θανάτου και να κινηθούν βόρεια, με ό,τι μπορούσαν να μεταφέρουν. Η πόλη ισοπεδώθηκε.
"Αναφερόμενος στην πόλη του [Pieve] S. Stefano ... το μόνο κτίριο που παραμένει είναι μια εκκλησία στο κέντρο της πόλης", έγραφε μία από τις πρώτες αναφορές των Συμμαχικών δυνάμεων από την περιοχή. "Εκτός αυτού, άνετα μπορεί κανείς να περιγράψει την πόλη ως σωρό μπαζών".
Τα ερείπια του Πιέβε Σάντο Στεφάνο, που καταστράφηκε από τους Ναζί το 1944
Χρόνια μετά, ακόμη και μετά την βιαστική μεταπολεμική ανασυγκρότηση του χωριού, πολλοί αναφερόντουσαν σ' αυτό ως μια "paese cancellato", μια πόλη που σβήστηκε. Τσιμεντένια πεζοδρόμια είχαν αντικαταστήσει τα πλακόστρωτα δρομάκια. Φτηνές προσόψεις ξεπήδησαν από τα ερείπια των στοών του 16ου αιώνα. Αυτό που κάποτε περιγράφηκε ως μοναδικό κόσμημα της γοητείας της Τοσκάνης είχε γίνει ομοιόμορφο, στείρο.
Έτσι ήταν μέχρι τον ερχομό του Saverio Tutino.
Γεννημένος στο Μιλάνο το 1923, λιγότερο από ένα χρόνο μετά την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία, ο Tutino σπούδασε νομικά, πριν γίνει μέλος της Ιταλικής Αντίστασης στα βουνά της Κοιλάδα της Αόστης. Μετά τον πόλεμο, γύρισε τον κόσμο ως ανταποκριτής της l'Unità, της επίσημης εφημερίδας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Για τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, ο Tutino έγραφε σχεδόν συνεχώς, εκδίδοντας έξι βιβλία εκτός από τις αναφορές του. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1980, η προσοχή του ήταν στραμμένη αλλού.
Έχοντας μεγαλώσει σε έναν πολιτισμό με μια από τις πλουσιότερες παραδόσεις αφήγησης στον κόσμο, ο Tutino βρισκόταν όλο και περισσότερο αιχμαλωτισμένος από τις ιστορίες εκείνων που υποβιβάζονται στο περιθώριο της ιταλικής ευρυμάθειας. Ήταν οι άνθρωποι που γνώρισαν από πρώτο χέρι τις μεγαλύτερες ανακατατάξεις της χώρας, αλλά δεν είχαν πει ποτέ λέξη, όπως έλεγε.
Ο Tutino οραματίστηκε ένα νέο είδος αποθετηρίου, ένα που να συγκεντρώνει μαρτυρίες σε πρώτο πρόσωπο απλών Ιταλών, από όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Ο Saverio Tutino που ίδρυσε το αποθετήριο το 1984
Τον Σεπτέμβριο του 1984, ο Tutino επισκέφτηκε το Πιέβε Σάντο Στέφανο για μια έκθεση τέχνης. Τον φάνηκε ως το ιδανικό μέρος για έναν "Οίκο Μνήμης". Αν και το εύρος του αποθετηρίου θα ήταν εθνικό, η πρόταση συνδυαζόταν με τις ανάγκες μιας πόλης που εξακολουθούσε να αγωνίζεται με τη δική της ιστορική διαγραφή.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο τότε δήμαρχος Pietro Minelli ενέκρινε την ίδρυση του ιδρύματος που θα γινόταν γνωστό ως Archivio Diaristico Nazionale. Μέσα σε λίγα χρόνια, η φήμη του ADN εξαπλώθηκε στην Ιταλία και στο εξωτερικό, επαναπροσδιορίζοντας πλήρως την ταυτότητα του Πιέβε Σάντο Στέφανο.
Οι επισκέπτες βλέπουν τα ημερολόγια στο Piccolo Museo del Diario, όπου εμφανίζονται τα σημαντικότερα του αποθετηρίου
Ανεξάρτητα από τις προθέσεις του Tutino, το ADN έκανε άμεσα αίσθηση στα Μ.Μ.Ε., χάρη -σε μεγάλο βαθμό- σε μια παράλληλη καινοτομία του ιδρυτή της: το il Premio Pieve, δηλαδή το Βραβείο Πιέβε. Πρόθυμος να ενθαρρύνει τις δωρεές στο νεοσύστατο ίδρυμά του, ο Tutino το συνδύασε με την ανακοίνωση ενός χρηματικού βραβείου -1.000 ευρώ- για το "καλύτερο" ημερολόγιο, απομνημονεύματα ή επιστολική συλλογή που υποβάλλονται κάθε χρόνο, όπως θα κρίνεται από μια εναλλασσόμενη ομάδα Ιταλών κριτικών λογοτεχνίας που θα αξιολογεί κάθε δωρεά με βάση τη γνησιότητά της.
Αν αυτά τα κριτήρια φαινόταν διφορούμενα, λίγοι φάνηκαν να ενδιαφέρονται και γίνεται αποστολή ημερολογίων απ' όλη τη χερσόνησο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την έναρξη του βραβείου, το ADN έλαβε πάνω από εκατό χειρόγραφα. Κάποια από αυτά προωθήθηκαν στην επιτροπή του βραβείου, άλλα πήγαν στο αρχείο.
Ποτέ δε σταμάτησαν να καταφτάνουν ημερολόγια.
"Χωρίς το βραβείο", λέει η Cristina Cangi, η οποία διευθύνει τις υποβολές του διαγωνισμού, "αμφιβάλλω αν θα λαμβάναμε τα μισά από αυτά που έχουμε σήμερα".
Τα ημερολόγια καταφτάνουν σε διάφορες μορφές: επιστολές, απομνημονεύματα, αυτοβιογραφίες. Είναι γραμμένα σε χαρτί, χειρόγραφα ή και δακτυλογραφημένα. Τα περισσότερα είναι από τον 20ο αιώνα, αν και τα παλαιότερα προέρχονται από τον 18ο αιώνα.
Το αστέρι του αρχείου είναι το Il Lenzuolo (Το Σεντόνι), το οποίο αναφέρει την οδυνηρή ιστορία ζωής μιας 72χρονης αγρότισσας από τη Μάντοβα, την Clelia Marchi
Σήμερα, οι επισκέπτες του Πιέβε έχουν δύο επιλογές για να ανακαλύψουν την ιστορία του αυτοβιογραφικού υλικού της πόλης. Το ADN και το παρακλάδι του, το "Piccolo Museo del Diario" (Μικρό Μουσείο των Ημερολογίων). Από το 2013, το δημόσιο τμήμα του αρχείου -που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την κεντρική πλατεία του χωριού- παρουσιάζει τις πιο εντυπωσιακές συμμετοχές του αρχείου.
Το μουσείο των τεσσάρων δωματίων είναι μικροσκοπικό -περίπου το μέγεθος ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου. Ωστόσο, το ταπεινό μέγεθός έρχεται σε αντίθεση με τον πλούτο της συλλογής του.
Σε ένα δωμάτιο υπάρχει ένας τοίχος από ξύλινα συρτάρια, το καθένα από τα οποία περιέχει ένα ημερολόγιο ή γραπτή αλληλογραφία που ακούγεται, μέσω της καταγεγραμμένης ομιλίας, όταν κάποιος ανοίγει το συρτάρι. Ένα άλλο αποτίει φόρο τιμής στον Vincenzo Rabito (1899-1981), έναν αναλφάβητο εργάτη από τη Σικελία, ο οποίος, στην ηλικία των 69 ετών, αποφάσισε να περάσει τα επόμενα επτά χρόνια της ζωής του, γράφοντας με προσοχή ένα φωνητικό χειρόγραφο της ζωής του 1.027 σελίδων.
Τέλος, στο τελευταίο δωμάτιο, υπάρχει ένα στοιχείο που θεωρείται ως η τελική πραγματοποίηση του οράματος του Tutino. Γνωστό απλά ως Il Lenzuolo, δηλαδή "Το Σεντόνι", κρέμεται μόνο του στο δωμάτιο, λουσμένο σε μαλακό, κίτρινο φως, πίσω από ένα λεπτό στρώμα προστατευτικού γυαλιού. Εκτός από τρεις α/μ φωτογραφίες και ένα λεπτό περίγραμμα μιας ξεθωριασμένης ροζ κορδέλας, πρόκειται και για ένα ημερολόγιο. Όπως λέει η ιστορία, η συντάκτριά του, μια ημιμαθής 72χρονη χωρική ονόματι Clelia Marchi, αναζητούσε έναν τρόπο να διαχειριστεί την απώλεια του συζύγου της, του οποίου ο ξαφνικός, τυχαίος θάνατος εξακολούθησε να την βασανίζει 12 χρόνια μετά το θάνατό του. Όταν ένα βράδυ ξέμεινε από χαρτί, αποφάσισε να γράψει την ζωή της στο σύμβολο της ένωσής τους: το γαμήλιο κρεβάτι τους.
Η επιγραφή στο γαμήλιο σεντόνι της Marchi ξεκινάει: "Αγαπητοί, φυλάξτε αυτό το σεντόνι, το οποίο έχει μερική από την ζωή μου και του συζύγου μου"
"Γράφω τη θλίψη μου τη νύχτα, όταν κοιμάμαι λίγο", λέει, "γιατί δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτό το σεντόνι με τον σύζυγό μου πια, σκέφτηκα να το χρησιμοποιήσω για να γράψω".
Οπουδήποτε στο σεντόνι, η θλίψη της Marchia είναι ακόμα πιο αισθητή: "Νιώθω άδεια, τελειωμένη ... περνάω τις ημέρες μου κλαίγοντας. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι μετά από 50 χρόνια έγγαμου βίου θα χωρίζαμε έτσι".
Πολλοί απ' όσους βλέπουν πρώτη φορά το Il Lenzuolo αναφέρουν ότι εκπλήσσονται, τόσο από την κλίμακα όσο και από τον έντονο προσωπικό δεσμό που φανερώνει.
από: atlas obscura
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου