"Οι άνθρωποι σκέφτονται σε αγέλες. Τρελαίνονται κατά κοπάδια, ενώ ανακτούν τις αισθήσεις τους μόνοι και σιγά-σιγά", είχε γράψει ο Charles Mackay το 1841 στο "Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds", κάτι που παραμένει επίκαιρο όσων αφορά τις μαζικές μανίες και τη συμπεριφορά του πλήθους.
Η νοοτροπία του όχλου εξηγεί τις μανίες και τις παράξενες συμπεριφορές που θα δείτε παρακάτω και που εξαφανίστηκαν όσο γρήγορα εμφανίστηκαν.
Η θανατηφόρα χορευτική του Μεσαίωνα
Το 1374, χιλιάδες χωρικοί γύρω από τον Ρήνο είχαν κυριευτείτε από μια θανατηφόρα μάστιγα —μια χορευτική μάστιγα που ονομάζεται χορομανία (choreomania). Οι χωρικοί κατά εκατοντάδες έβγαιναν στους δρόμους πηδώντας και ουρλιάζοντας ενώ άκουγαν μια μουσική ... που κανένας άλλος δεν μπορούσε να ακούσει. Δεν έτρωγαν, δεν κοιμόντουσαν και απλά χόρευαν, πολλές φορές και για μέρες ολόκληρες μέχρι τελικής πτώσης.
Όπως ξαφνικά εμφανίστηκε έτσι ξαφνικά χάθηκε. Μέχρι τον Ιούλιο του 1518, στο Στρασβούργο, όταν κάποια Frau Troffea έπιασε πάλι τον τόνο και χόρευε για μέρες μέχρι τελικής πτώσης. Μέσα σε μια εβδομάδα, ενώθηκαν μαζί της ακόμα 34 άνθρωποι και μέχρι το τέλος του μήνα είχαν γίνει 400. Δεκάδες έχασαν τη ζωή τους, αφού χόρευαν μέχρι που έπαθαν καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια και εξάντληση. Και, ακριβώς όπως και πριν, η μανία χάθηκα και πάλι.
Τι συνέβη λοιπόν; Οι ιστορικοί, οι ψυχολόγοι και οι επιστήμονες προσπάθησαν να λύσουν το μυστήριο του χορού. Για λίγο, η επικρατούσα θεωρία ήταν ότι ήταν ένα ψυχωτικό επεισόδιο που πυροδοτήθηκε από την κατανάλωση ψωμιού που είχε μύκητες, μια μούχλα που αναπτύσσεται στα στελέχη της υγρής σίκαλης. Όταν καταναλωθεί, μπορεί να προκαλέσει σπασμούς, τρέμουλο και παραλήρημα.
Αλλά ο John Waller, ένας καθηγητής ιστορίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, διαφωνεί: Σύμφωνα με τους σύγχρονους υπολογισμούς και των δύο συμβάντων, οι συμμετέχοντες χόρευαν, χωρίς σπασμούς. Όσο αφορά την άλλη δημοφιλή θεωρεία, ότι τα θύματα ήταν μέρος μιας αιρετικής λατρείας του χορού, ο Waller αναφέρει πως δεν υπάρχει τίποτα που να προτείνει ότι ήθελαν να χορέψουν.
Ο Waller έχει διαφορετική θεωρεία. Αυτή η μάστιγα ήταν μια μαζική ψυχογενής ασθένεια, που πυροδοτήθηκε από τον ευσεβή φόβο και την κατάθλιψη. Και οι δύο μανίες προηγήθηκαν περιόδων με καταστροφικούς λιμούς, άσχημων καλλιεργειών, δραματικών πλημμυρών καθώς και κάθε είδους βιβλικών καταστροφών. Το άγχος, ο φόβος, η κατάθλιψη, και η δεισιδαιμονία, ειδικότερα, η πεποίθηση ότι ο Θεός έστελνε τις πληγές για να διώξει όσους έπεφταν σε αυτό το είδος ακούσιας κατάστασης έκστασης. Οι μάστιγες του χορού ήταν κάποιος τρόπος για να καλέσουν τον Άγιο Vitus, έναν πρώιμο Χριστιανό μάρτυρα που τον τιμούσαν με γιορτές και χορούς. Ένα άτομο να ξεκινούσε τον χορό και όλοι οι άλλοι θα ακολουθούσαν.
Το Στρασβούργο δεν ήταν η τελευταία πόλη που χτύπησε η μάστιγα. Το πιο πρόσφατο περιστατικό εμφανίστηκε στα 1840 στη Μαδαγασκάρη, όπου ο κόσμος χόρευε σαν να ήταν δαιμονισμένος. Αλλά αυτή η επιδημία φαίνεται να είναι ριζωμένη σε ένα συγκεκριμένο πολιτιστικό περιβάλλον.
Η επιδημία γέλιου της Τανγκανίκα το 1962
Όλα ξεκίνησαν με ένα αστείο. Αλλά όταν 95 μαθητές και ένα σχολείο θηλέων στην Τανγκανίκα -σημερινή Τανζανία- χτυπήθηκαν από την μάστιγα του γέλιου, αναγκάζοντας το σχολείο να κλείσει για δυο μήνες, δεν ήταν και τόσο αστείο πλέον.
Η επιδημία ξεκίνησε στις 30 Ιανουαρίου του 1962, σε ένα ιεραποστολικό σχολείο θηλέων σε ένα μικρό χωριό στην περιοχή Bukoba της Τανγκανίκα, σύμφωνα με μια αναφορά του 1963 του Central African Medical Journal. Ξεκίνησε από ένα ανεξέλεγκτο γέλιο μεταξύ τριών μαθητών που μετατράπηκε σε γοερό κλάμα από άγχος και φόβο μην κυνηγηθούν, και σε μερικές περιπτώσεις, σε βίαια συμπεριφορά όταν τους συγκρατούσαν. Τα συμπτώματα εξαπλώθηκαν γρήγορα στο σχολείο, προφανώς μέσω της επαφής με κάποιον που έπασχε ήδη. Η αρχή ήταν ξαφνική και μπορούσε να διαρκέσει από μερικές ώρες ως και 16 ημέρες.
Το σχολείο έκλεισε αναγκαστικά τον όταν επηρεάστηκαν πάνω από τους μισούς μαθητές -95 από 159. Και τότε, 10 ημέρες μετά το κλείσιμο, η ασθένεια εμφανίστηκε σε ένα χωριό 55 μίλια μακριά. Πολλά από τα άρρωστα κορίτσια ήταν από το χωριό και μάλλον πήγαν εκεί ενώ ήταν κλειστό το σχολείο. 217 άνθρωποι επλήγησαν στο χωριό τον Απρίλιο και το Μάιο. Η μάστιγα έπειτα εξαπλώθηκε και στην ύπαιθρο. Κάθε φορά, η υπαίτια ήταν κάποια κοπέλα από το σχολείο ή κάποια που είχε έρθει σε επαφή με μια από τις κοπέλες.
Αλλά όπως γίνεται σε κάθε περίπτωση ψυχογενών ασθενειών, δεν υπήρχε τίποτε κακό στους προσβληθέντες. Δεν είχαν πυρετό ή σπασμούς και το αίμα τους δεν παρήγαγε τίποτα ενδιαφέρον. Οι θεωρίες ότι ήταν θύματα κάποιου ψυχοτρόπου μύκητα δεν στέκει καθώς δεν είχαν άλλα συμπτώματα.
Dromomania ή Παθολογικός Τουρισμός
Στους περισσότερους αρέσει να κάνουν ταξίδια κάπου-κάπου. Μερικοί, όμως, δεν σταματούν ποτέ! Η "Dromomania" είναι η ανεξέλεγκτη ορμή για ταξίδια, ένας παθολογικός τουρισμός και ήταν σε ακμή στη Γαλλία από το 1886 μέχρι και 1909. O άνθρωπος που εξήγησε τη "dromomania" ήταν κάποιος Jean-Albert Dadas από το Μπορντό. Ο Dadas εισήχθη στο Νοσοκομείο Saint-Andre στο Μπορντό το 1886 και ενώ μόλις είχε γυρίσει από ένα επικό ταξίδι. Ήταν εξουθενωμένος αλλά και μπερδεμένος. Δεν θυμόταν που είχε πάει και τι είχε κάνει.
Ένας γιατρός στο νοσοκομείο κατάφερε να ενώσει τα κομμάτια της ιστορίας του Dadas και να την υποβάλλει σε ένα ιατρικό περιοδικό με τον τίτλο "Les aliénés voyageurs" (Οι Τρελοί Ταξιδιώτες). Τα ασταμάτητα ταξίδια του Dadas ξεκίνησαν όταν κατατάχτηκε στον Γαλλικό στρατό το 1881 στη Μονς. Από εκεί, πήγε στην Πράγα, μετά Βερολίνο, και κατέληξε στη Μόσχα. Στη Μόσχα, συνελήφθη -μόλις είχε δολοφονηθεί ένας τσάρος και μπέρδεψαν τον Dadas αυτόν που το έκανε— και τον εξόρισαν να πάει με τα πόδια στην Τουρκία. Μάλλον αυτό ήταν που τον μπέρδεψε. Στην Κωνσταντινούπολη, σώθηκε από το Γαλλικό προξενείο και τον έστειλαν στη Βιέννη.
Η ιστορία του Dadas ενέπνευσε πολλές ακόμα περιπτώσεις "dromomania" στη Γαλλία της εποχής. Και παρ' όλου που δεν ήταν επιδημία ζητούνταν ευρέως στον ιατρικό κύκλο. Φαίνεται πως σταμάτησε γύρω στα 1909, όταν άρχισαν οι "alienists" (οι πρώτοι ψυχολόγοι) άρχισαν να την ερευνούν.
Koro ή Genital Retraction Syndrome
Ακόμη ένα "σύνδρομο μέσα σε στενά όρια πολιτισμού", το koro είναι ο παράλογος φόβος κάποιου πως τα γενετικά του όργανα θα συρρικνωθούν ή θα μπουν στο κορμί του. Πολλοί είναι αυτοί που υποφέρουν απ' αυτή την υστερική επιδημία από το 300 π.Χ. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Αφρική και την Ασία και συνήθως συνοδεύεται από απίστευτη ανησυχία και φόβο για επικείμενο θάνατο ή έλλειψη σεξουαλικής επιθυμίας. Μια από τις πιο πρόσφατες επιδημίες koro ή Genital Retraction Syndrome, όπως αναφέρεται στην ιατρική, ήταν το 1967 στη Σιγκαπούρη, όταν πάνω από 1000 άντρες προσπάθησαν να εξορκίσουν τη συρρίκνωση με σφιγκτήρες και μανταλάκια.
Και οι γυναίκες υποφέρουν από αυτήν την υστερία, φοβούμενες πως εξαφανίζονται τα στήθη ή οι ρώγες τους. Όμως, το koro χτυπάει πιο συχνά τους άντρες σε κοινωνίες όπου η αναπαραγωγική τους ικανότητα παίζει μεγάλο ρόλο. Η κινέζικη ιατρική κατηγορεί τα θηλυκά αλεπουδίσια πνεύματα ενώ στην Αφρική θεωρούνταν αποτέλεσμα μαγείας.
Motor Hysteria
Ο Μεσαίωνας ήταν βαρετός και ήταν ακόμη χειρότερα για τις γυναίκες που ζούσαν απρόθυμα σε μοναστήρια. Ιστορικές αναφορές δείχνουν πως τα γυναικεία μοναστήρια ήταν γεμάτα με "motor hysteria", ένα είδος μαζικής ψυχογενής νόσου κατά την οποία κάποιες γυναίκες παρουσιάζουν σημάδια δαιμονικής κατοχής, άλλες ήταν έκφυλες και σε ένα μοναστήρι νιαούριζαν σαν γάτες και προσπαθούσαν να ακονίσουν τα νύχια τους στα δέντρα.
Η περίοδος αυτή κράτησε περίπου 300 χρόνια -ξεκίνησε το 1400- και επηρέασε όλη την Ευρώπη. Η τελευταία επιδημία ήταν και η πιο θανατηφόρα. Το 1749, μια γυναίκα σε ένα μοναστήρι στη Γερμανία αποκεφαλίστηκε με την υποψία ότι ήταν μάγισσα μετά από ένα επεισόδιο μαζικής λιποθυμίας, αφρών να βγαίνουν από το στόμα και ουρλιαχτών. Συνήθως, όμως, αυτά τα επεισόδια έληγαν με ένα εξορκισμό.
Οι γυναίκες που στέλνονταν σε μοναστήρια δεν πήγαιναν οικειοθελώς και τα μοναστήρια ήταν δύσκολα και άγρια μέρη. Η αυστηρή προσήλωση στην πνευματική βελτίωση δεν ήταν για όλους, και το άγχος και οι στερήσεις που αντιμετώπιζαν αυτές οι γυναίκες τις ανάγκαζε να παίξουν. Όταν το έκαναν αναπαριστούσαν καταστάσεις ατόμων που ήταν δαιμονισμένοι.
Bonus: Η "Μαζική ψυχογενής νόσος" των σύγχρονων έφηβων
Τον Ιανουάριο του 2012, δημοσιεύματα ανέφεραν ότι μια ομάδα από έφηβες έπασχαν από ένα είδος σύσπασης και λεκτικής συμπεριφορά που συνήθως παρουσιάζεται από τους ασθενείς με Σύνδρομο Tourette.
Το σύνδρομο Τουρέτ (Tourette syndrome) ή διαταραχή Τουρέτ είναι μια κληρονομική νευροψυχιατρική διαταραχή που εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία και χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πολλαπλών φυσικών (κινητικών) και τουλάχιστον ενός φωνητικού τικ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου