Σε όλους μας έχει συμβεί. Στη μέση μιας συζήτησης, ξαφνικά κολλάμε και δε θυμόμαστε την λέξη. "Πώς το λέμε;". Ξέρουμε τη λέξη, αλλά δεν μπορούμε να την πούμε. "Εδώ το 'χω! Αλλά δε μου έρχεται!".
Υπάρχει ένας επιστημονικός όρος για αυτό το φαινόμενο, που είναι το σύνδρομο "tip-of-the-tongue" (από την αγγλική έκφραση "στην άκρη της γλώσσας"). Είναι τόσο συνηθισμένο που οι περισσότερες γλώσσες του έχουν δώσει μια ονομασία. Οι Κορεάτες λένε ότι μια λέξη είναι "αστράφτει στην άκρη της γλώσσας μου", ενώ οι Εσθονοί περιγράφουν τη λέξη που λείπει ως "στο κεφάλι της γλώσσας".
Για την Karin Humphreys, το σύνδρομο είναι πολύ πραγματικό, τόσο ως προσωπική εμπειρία όσο και ως θέμα έρευνας. Από απελπισία, έψαχνε τη λέξη στο Διαδίκτυο ή κάποιος φίλος της θα την έσωζε. "Νιώθεις ότι δεν πρόκειται να την ξεχάσεις ποτέ ξανά, γιατί η ανακούφιση είναι τόσο αισθητή. Και μετά μια εβδομάδα αργότερα έπιανα τον εαυτό μου σε μια κατάσταση με την ίδια λέξη ξανά, κάτι που είναι ακόμη πιο απογοητευτικό! Με έκανε να σκεφτώ, 'Γιατί στο καλό συμβαίνει αυτό;'".
Η Humphreys μπορεί να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση μιας και είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο McMaster στο Οντάριο του Καναδά, που μελετά την ψυχογλωσσολογία της γλωσσικής παραγωγής. "Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα όλα τα γλωσσικά λάθη που κάνουμε". Σε μια σειρά έξι μελετών, η Humphreys και η Maria D'Angelo, μια μεταδιδακτορική υπότροφος στο Rotman Research Institute, εξέτασαν γιατί βιώνουμε το σύνδρομο "Tip of the tongue" (TOT) ξανά και ξανά και πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε.
Για την Karin Humphreys, το σύνδρομο είναι πολύ πραγματικό, τόσο ως προσωπική εμπειρία όσο και ως θέμα έρευνας. Από απελπισία, έψαχνε τη λέξη στο Διαδίκτυο ή κάποιος φίλος της θα την έσωζε. "Νιώθεις ότι δεν πρόκειται να την ξεχάσεις ποτέ ξανά, γιατί η ανακούφιση είναι τόσο αισθητή. Και μετά μια εβδομάδα αργότερα έπιανα τον εαυτό μου σε μια κατάσταση με την ίδια λέξη ξανά, κάτι που είναι ακόμη πιο απογοητευτικό! Με έκανε να σκεφτώ, 'Γιατί στο καλό συμβαίνει αυτό;'".
Η Humphreys μπορεί να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση μιας και είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο McMaster στο Οντάριο του Καναδά, που μελετά την ψυχογλωσσολογία της γλωσσικής παραγωγής. "Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα όλα τα γλωσσικά λάθη που κάνουμε". Σε μια σειρά έξι μελετών, η Humphreys και η Maria D'Angelo, μια μεταδιδακτορική υπότροφος στο Rotman Research Institute, εξέτασαν γιατί βιώνουμε το σύνδρομο "Tip of the tongue" (TOT) ξανά και ξανά και πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε.
Γιατί συμβαίνει;
Ο William James (φωτογραφία) ήταν ο πρώτος ψυχολόγος που περιέγραψε το φαινόμενο TOT, αν και δεν το χαρακτήρισε ως τέτοιο. Επίσης, ο Σίγκμουντ Φρόιντ συζήτησε ασυνείδητους ψυχολογικούς παράγοντες, όπως ασυνείδητες σκέψεις και παρορμήσεις που μπορεί να προκαλέσουν τη λήθη γνωστών λέξεων. - πηγή
Η μετάφραση των σκέψεων σε λέξεις είναι μια περίπλοκη διαδικασία, μια διαδικασία που θεωρούμε δεδομένη επειδή συνήθως συμβαίνει αβίαστα. Ο εγκέφαλος μεταφράζει τις σκέψεις από αφηρημένες έννοιες σε λέξεις, τις προσαρτά στους κατάλληλους ήχους και, μιλάμε. Στις καταστάσεις TOT, αυτή η διαδικασία διακόπτεται. "Η ανάκτηση λέξεων κανονικά πηγαίνει ομαλά και εύκολα, αλλά σε αυτήν την περίπτωση το σύστημα καταρρέει και εν μέρει κολλάμε", λέει η Humphreys.
Το γιατί διακόπτεται αυτή η νοητική διαδικασία δεν είναι απολύτως σαφές. Μια μελέτη συνδέει τις καταστάσεις TOT με την πρόσληψη καφεΐνης. Η Humphreys λέει ότι συμβαίνουν συχνά όταν είμαστε κουρασμένοι και είναι πιο συνηθισμένο όταν προσπαθούμε να θυμηθούμε τα σωστά ονόματα.
Όσο δε περισσότερο σκεφτόμαστε τη λέξη, όπως κάνουμε συνήθως δηλαδή, τόσο περισσότερο μας διαφεύγει. Στην πραγματικότητα όμως, το να παλεύουμε να την βρούμε στο Διαδίκτυο, δε μας βοηθάει να θυμηθούμε τη λέξη αργότερα. Στην πραγματικότητα, η έρευνα της Humphrey δείχνει ότι αυτό εξασφαλίζει ότι θα την ξεχάσουμε ξανά.
Δουλεύοντας με προπτυχιακούς εθελοντές, πυροδότησε καταστάσεις TOT παρέχοντας μια σειρά από ορισμούς και ζήτησε από τους συμμετέχοντες να παράγουν τις αντίστοιχες λέξεις. Για να προκληθεί το κόλλημα, οι λέξεις ήταν σχετικά ασυνήθιστες με λίγα συνώνυμα.
Για παράδειγμα, "Πώς ονομάζετε το άθλημα της εξερεύνησης σπηλαίων;" (για την ιστορία, λέγεται "spelunking").
Αν ο ορισμός παραπλανούσε τον συμμετέχοντα, προκαλώντας του κατάσταση TOT, του δινόταν λίγος χρόνος για να το σκεφτεί. Αν ακόμα δεν μπορούσε να θυμηθεί τη λέξη, οι ερευνητές του έδιναν την απάντηση. Το πείραμα επαναλήφθηκε με τους ίδιους συμμετέχοντες, ορισμούς και λέξεις σε διάφορα διαστήματα για να διαπιστωθεί αν ο χρόνος μεταξύ των δοκιμών θα άλλαζε αν οι συμμετέχοντες θα μπορούσαν ή όχι να ανακαλέσουν τις λέξεις την επόμενη φορά. Όμως, δεν είχε σημασία αν το τεστ έγινε μια εβδομάδα αργότερα ή πέντε λεπτά αργότερα. Πολλοί βίωσαν επανειλημμένα καταστάσεις TOT με τις ίδιες λέξεις. Με άλλα λόγια, κάθε φορά που ξεχνάς το όνομα ενός ηθοποιού και καταφεύγεις στο IMDB, ενισχύεις το λάθος σου, σκάβοντας ακόμα πιο βαθιά το νοητικό αυλάκι της λήθης.
Πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε;
Τα καλά νέα είναι ότι οι νέες μελέτες προσφέρουν μια πιθανή λύση. Η Humphreys διαπίστωσε ότι όταν οι συμμετέχοντες κατάφερναν να θυμηθούν μόνοι τους τη λέξη, αντί να τους λένε απλώς την απάντηση, ήταν λιγότερο πιθανό να την ξεχάσουν στο επόμενο τεστ. Επίσης, όταν δόθηκε στους εθελοντές μια φωνολογική ένδειξη, όπως τα πρώτα γράμματα της λέξης, ήταν σχεδόν τόσο πιθανό να την θυμηθούν αργότερα σαν να την είχαν καταλάβει μόνοι τους.
Γιατί λοιπόν είναι τόσο κακό στο να σου λένε την απάντηση; "Η προτιμώμενη ερμηνεία μας είναι ότι η επίλυση ενός TOT ενεργοποιεί την ίδια οδό επεξεργασίας που απαιτείται για να ανακτηθεί αργότερα και να παραχθεί αυτή η λέξη", γράφουν οι συγγραφείς. "Αντίθετα, η απλή ανάγνωση και αναγνώριση της λέξης δεν ενεργοποιεί τα ακριβή μονοπάτια που εμπλέκονται στην παραγωγή της".
Την επόμενη φορά λοιπόν που μια λέξη θα είναι "εδώ το 'χω, αλλά δε μου έρχεται", ας σας βοηθήσει κάποιος γύρω σας. Εξηγήστε τι προσπαθείτε να πείτε και ζητήστε του να σας δώσει μια ιδέα.
Το γιατί διακόπτεται αυτή η νοητική διαδικασία δεν είναι απολύτως σαφές. Μια μελέτη συνδέει τις καταστάσεις TOT με την πρόσληψη καφεΐνης. Η Humphreys λέει ότι συμβαίνουν συχνά όταν είμαστε κουρασμένοι και είναι πιο συνηθισμένο όταν προσπαθούμε να θυμηθούμε τα σωστά ονόματα.
Όσο δε περισσότερο σκεφτόμαστε τη λέξη, όπως κάνουμε συνήθως δηλαδή, τόσο περισσότερο μας διαφεύγει. Στην πραγματικότητα όμως, το να παλεύουμε να την βρούμε στο Διαδίκτυο, δε μας βοηθάει να θυμηθούμε τη λέξη αργότερα. Στην πραγματικότητα, η έρευνα της Humphrey δείχνει ότι αυτό εξασφαλίζει ότι θα την ξεχάσουμε ξανά.
Δουλεύοντας με προπτυχιακούς εθελοντές, πυροδότησε καταστάσεις TOT παρέχοντας μια σειρά από ορισμούς και ζήτησε από τους συμμετέχοντες να παράγουν τις αντίστοιχες λέξεις. Για να προκληθεί το κόλλημα, οι λέξεις ήταν σχετικά ασυνήθιστες με λίγα συνώνυμα.
Για παράδειγμα, "Πώς ονομάζετε το άθλημα της εξερεύνησης σπηλαίων;" (για την ιστορία, λέγεται "spelunking").
Αν ο ορισμός παραπλανούσε τον συμμετέχοντα, προκαλώντας του κατάσταση TOT, του δινόταν λίγος χρόνος για να το σκεφτεί. Αν ακόμα δεν μπορούσε να θυμηθεί τη λέξη, οι ερευνητές του έδιναν την απάντηση. Το πείραμα επαναλήφθηκε με τους ίδιους συμμετέχοντες, ορισμούς και λέξεις σε διάφορα διαστήματα για να διαπιστωθεί αν ο χρόνος μεταξύ των δοκιμών θα άλλαζε αν οι συμμετέχοντες θα μπορούσαν ή όχι να ανακαλέσουν τις λέξεις την επόμενη φορά. Όμως, δεν είχε σημασία αν το τεστ έγινε μια εβδομάδα αργότερα ή πέντε λεπτά αργότερα. Πολλοί βίωσαν επανειλημμένα καταστάσεις TOT με τις ίδιες λέξεις. Με άλλα λόγια, κάθε φορά που ξεχνάς το όνομα ενός ηθοποιού και καταφεύγεις στο IMDB, ενισχύεις το λάθος σου, σκάβοντας ακόμα πιο βαθιά το νοητικό αυλάκι της λήθης.
Πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε;
Τα καλά νέα είναι ότι οι νέες μελέτες προσφέρουν μια πιθανή λύση. Η Humphreys διαπίστωσε ότι όταν οι συμμετέχοντες κατάφερναν να θυμηθούν μόνοι τους τη λέξη, αντί να τους λένε απλώς την απάντηση, ήταν λιγότερο πιθανό να την ξεχάσουν στο επόμενο τεστ. Επίσης, όταν δόθηκε στους εθελοντές μια φωνολογική ένδειξη, όπως τα πρώτα γράμματα της λέξης, ήταν σχεδόν τόσο πιθανό να την θυμηθούν αργότερα σαν να την είχαν καταλάβει μόνοι τους.
Γιατί λοιπόν είναι τόσο κακό στο να σου λένε την απάντηση; "Η προτιμώμενη ερμηνεία μας είναι ότι η επίλυση ενός TOT ενεργοποιεί την ίδια οδό επεξεργασίας που απαιτείται για να ανακτηθεί αργότερα και να παραχθεί αυτή η λέξη", γράφουν οι συγγραφείς. "Αντίθετα, η απλή ανάγνωση και αναγνώριση της λέξης δεν ενεργοποιεί τα ακριβή μονοπάτια που εμπλέκονται στην παραγωγή της".
Την επόμενη φορά λοιπόν που μια λέξη θα είναι "εδώ το 'χω, αλλά δε μου έρχεται", ας σας βοηθήσει κάποιος γύρω σας. Εξηγήστε τι προσπαθείτε να πείτε και ζητήστε του να σας δώσει μια ιδέα.
από: mental floss
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου