Η Λαίδη Μαίρη Μόνταγκιου (Lady Mary Wortley Montagu) ήταν μια Βρετανίδα αριστοκράτισσα, φεμινίστρια και συγγραφέας, διάσημη για τις επιστολές της. Δεν ήταν όμως μόνο αυτά. Ήταν επίσης μια σημαντική συνήγορος της δημόσιας υγείας, η οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την υιοθέτηση του εμβολιασμού κατά της ευλογιάς -μία από τις πρώτες μορφές ανοσοποίησης- στην Αγγλία.
Η ευλογιά ήταν μια μάστιγα μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Η ασθένεια είχε ποσοστό θνησιμότητας έως και 35%. Αν κάποιος επιζούσε, έμενε με άσχημες ουλές και πιθανές επιπλοκές, όπως σοβαρή αρθρίτιδα και τύφλωση.
Η λαίδη Μόνταγκιου ήξερε καλά την ευλογιά. Ο αδελφός της πέθανε από αυτή στα 20 του, ενώ στα τέλη του 1715 χτυπήθηκε και η ίδια από την ασθένεια. Επέζησε, αλλά έχασε τις βλεφαρίδες της και σημαδεύτηκε το πρόσωπό της.
Όταν ο σύζυγός της, ο Έντουαρντ Μόνταγκιου (Edward Wortley Montagu), μια χρονιά μετά την ασθένειά της διορίστηκε πρεσβευτής στην Τουρκία, η ίδια τον ακολούθησε στην Κωνσταντινούπολη. Οι ζωηρές επιστολές που έγραψε στους φίλους στην Αγγλία περιέγραφαν τον κόσμο της Μέσης Ανατολής και χρησίμευαν για πολλούς ως εισαγωγή στην μουσουλμανική κοινωνία.
Ένα από τα πολλά πράγματα για τα οποία έγραψε η λαίδη ήταν ο ευλογιασμός (variolation), μια μορφή εμβολιασμού που ασκείται στην Ασία και την Αφρική, αρχίζοντας πιθανώς από τον 15ο ή τον 16ο αιώνα. Στον ευλογιασμό, ένα μικρό κομμάτι φλύκταινας από κάποιον με ήπια περίπτωση ευλογιάς τοποθετείται σε μία ή περισσότερες εγκοπές σε κάποιον που δεν έχει την ασθένεια. Μια εβδομάδα αργότερα, ο δέκτης πάσχει από μια ήπια μορφή ευλογιάς και έπειτα είναι άνοσος στην ασθένεια για πάντα.
Η ίδια περιέγραψε τη διαδικασία σε μια επιστολή του 1717:
"Υπάρχει μερικές γριές γυναίκες, των οποίων δουλειά είναι να κάνουν την επέμβαση, κάθε φθινόπωρο, τον μήνα Σεπτέμβριο, όταν πέφτει η ζέστη. Ο κόσμος στέλνει ο ένας στο άλλο για να ξέρουν αν κάποιος από την οικογένεια θέλει να έχει ευλογιά. Κάνουν γιορτές για αυτό το σκοπό και όταν συναντηθούν (συνήθως δεκαπέντε ή δεκαέξι άτομα) μια από τις γριές έρχεται με δείγμα μικρής ευλογιάς και ρωτά ποιες φλέβες θέλει να του ανοίξει. Αμέσως ανοίγει όποια της προσφέρεις με μια μεγάλη βελόνα (νιώθεις μόνο μια γρατσουνιά) και βάζει μέσα στη φλέβα όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό που μπορεί να χωράει πάνω στο κεφάλι της βελόνας της. Μετά, κλείνει την μικρή πληγή με ένα κομμάτι τσόφλι. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγει τέσσερις ή πέντε φλέβες... Τα παιδιά ή οι νεαροί ασθενείς παίζουν μαζί όλη την υπόλοιπη μέρα και χαίρουν άκρας υγείας μέχρι και την όγδοη ημέρα. Τότε, αρχίζει να τον πιάνει πυρετός και τον κρατούν στο κρεβάτι του για δύο ημέρες, πολύ σπάνια τρεις. Έχουν πολύ σπάνια πάνω από είκοσι ή τριάντα στα πρόσωπά τους, που δε σημαδεύονται ποτέ. Και σε οκτώ ημέρες είναι τόσο καλά όσο και πριν από την ασθένειά τους."
Η λαίδη ήταν τόσο εντυπωσιασμένη από την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού που ανέθεσε σε ένα Σκωτσέζι γιατρό που εργαζόταν στην πρεσβεία, τον Charles Maitland, να εμβολιάσει τον 5χρονο γιο της το 1718 με τη βοήθεια μιας ντόπιας (*). Επέστρεψε στην Αγγλία αργότερα το ίδιο έτος. Το 1721, μια επιδημία ευλογιάς έπληξε το Λονδίνο και η Λαίδη έβαλε τον Maitland (είχε επιστρέψει και αυτός στην Αγγλία) να ευλογιάσει την 4χρονη κόρη της, παρουσία αρκετών εξεχόντων γιατρών. Ο Maitland αργότερα έκανε μια πρώιμη εκδοχή μιας κλινικής δοκιμής της διαδικασίας σε έξι καταδικασθέντες κρατούμενους στη φυλακή του Newgate, στους οποίους υποσχέθηκε την ελευθερία τους αν συμμετείχαν στο πείραμα. Και οι έξι έζησαν, και εκείνοι που αργότερα εκτέθηκαν στην ευλογιά ήταν ανοσοποιημένοι. Στη συνέχεια, ο Maitland επανέλαβε το πείραμα σε μια ομάδα ορφανών παιδιών με τα ίδια αποτελέσματα.
Η Μόνταγκιου με τον γιό της
Όμως, η ιδέα να μολύνεται σκόπιμα κάποιος με την ασθένεια δεν ήταν εύκολη δουλειά, ειδικά αφότου περίπου το 2 ή 3% των ανθρώπων που είχαν προσβληθεί πέθαναν από την ευλογιά (είτε επειδή η διαδικασία δεν λειτούργησε, είτε διότι ασθένησαν από διαφορετικό στέλεχος από αυτό που τους εμβολιάστηκε). Επιπλέον, οι εμβολιασμένοι μπορούσαν να διαδώσουν την ασθένεια ενώ ήταν μολυσμένοι. Η Μόνταγκιου αντιμετώπισε την κριτική επειδή η διαδικασία θεωρήθηκε "ανατολίτικη", αλλά και λόγω του φύλου της.
Όμως, από την αρχή, η Μόνταγκιου ήξερε ότι η αποδοχή του ευλγιασμού θα ήταν μια δύσκολη μάχη, κάτι που είχε γράψει στην προηγούμενη επιστολή της.
"Είμαι αρκετά πατριώτισσα για να φέρω αυτή τη χρήσιμη εφεύρεση στην Αγγλία. Και δεν πρέπει να παραλείψω να γράψω σε μερικούς από τους γιατρούς μας ιδιαιτέρως γι' αυτό, αν ήξερα κάποιον από αυτούς που θα πίστευα ότι θα μπορούσε να καταστρέψει ένα τόσο σημαντικό κλάδο των εσόδων του για το καλό της ανθρωπότητας. Αλλά η κατάσταση είναι πάρα πολύ ωφέλιμη γι' αυτούς, να μην εκθέσουν το σκληρό χτύπημα που θα πρέπει να καταβάλουν για θέσουν ένα τέλος. Ίσως, αν ζήσω για να επιστρέψω, μπορώ, ωστόσο, να έχω το θάρρος να πολεμήσω μαζί τους".
Όπως υποσχέθηκε, η Μόνταγκιου προώθησε με ενθουσιασμό τον ευλογιασμό, ενθάρρυνε τους γονείς στον κύκλο της, επισκέπτονταν ασθενείς και δημοσίευε μια περιγραφή της πρακτικής σε μια εφημερίδα του Λονδίνου. Μέσω της επιρροής της, πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων μελών της βασιλικής οικογένειας, εμβολιάστηκαν κατά της ευλογιάς, ξεκινώντας με τις δύο κόρες της Πριγκίπισσας της Ουαλίας το 1722. Χωρίς την Μόνταγκιου, λένε οι μελετητές, η ευλογιά δεν θα μπορούσε ποτέ να νικηθεί και θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη απειλή από ότι ήταν.
Ο ευλογιασμός πραγματοποιήθηκε στην Αγγλία για άλλα 70 χρόνια, έως ότου ο Άγγλος γιατρός Έντουαρντ Τζέννερ (Edward Jenner) απέδειξε την αποτελεσματικότητα του ιού της δαμαλίτιδας να προστατεύει τον άνθρωπο από την ευλογιά, το 1796. Ο εμβολιασμός βοήθησε τελικά να σταματήσει η ευλογιά. Το 1980 έγινε η πρώτη (και μέχρι τώρα μοναδική) ανθρώπινη ασθένεια που εξαλείφθηκε εξ ολοκλήρου παγκοσμίως.
* Στην βικιπαίδεια αναφέρει ότι τον εμβολιασμό στον γιο της Λαίδη Μόνταγκιου τον έκανε ο ιατρός Εμμανουήλ Τιμόνης, ο οποίος εφάρμοζε τον ευλογιασμό ήδη από το 1701, με καλά αποτελέσματα. Ο Τιμόνης εφάρμοζε τον εμβολιασμό στην Κωνσταντινούπολη και είχε δημοσιεύσει το 1714 τη μέθοδο για την προστασία από την ευλογιά στο αγγλικό περιοδικό Philosophical Transactions. Στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύθηκε και το άρθρο για τον εμβολιασμό κατά της ευλογιά του Ιάκωβου Πυλαρινού, ενώ την επόμενη χρονιά, το 1715, εξέδωσε τις μελέτες του στη Βενετία με τίτλο "Nova et tuta Variolas excytandi per transplantasionem methodus". Το 1721, ο Cotton Mather και οι συνεργάτες του προκάλεσαν διαμάχες στη Βοστώνη, όταν ο Zabdiel Boylston εφάρμοσε τον εμβολιασμό σε εκατοντάδες άτομα και εξέδωσε βιβλίο με τις μελέτες των Τιμόνη και Πυλαρινού.
από: mentalfloss
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου